KURTULUŞ SAVAŞI’NA DAİR BİR KRONİKAT: SARAYKÖY KRONİKATI

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 2, 441 - 451, 20.12.2019

Gülperi Mezkit

Öz

Anlatım; işaretler, sesler, mağara duvarına çizilen resimler, taşa kazınan motifler ve alfabeler sayesinde milletleri ayıran dillerin ürünüdür. Her biri anlatım için vardır ve sadece araçtır; aslolan anlatımdır. Anlatılan metin kapsamında, kaostan kozmosa geçiş bir anlatı örneğidir; toplumların evrildikleri barbarlık/kahramanlık/modernlik çağları da anlatım sayesinde günümüze ulaşmıştır. Anlatımın türünü, anlatılanın zamanı, mekânı, şahısları ve kurgusu belirler. Ele alınan anlatım türlerinden tarihi memorat olarak adlandırılan ‘Kronikat’, yazılı tarihin önemsemediği/ayrıntıya girmediği, halk tarihi olarak adlandırılabilecek sözlü tarih anlatılarını inceler. Yunan Kuvvetlerinin, Kurtuluş Savaşı zamanında, Denizli-Yenicekent-Sarayköy hattında kaldığı ve daha ileriye geçemediği yazılı tarihte malumdur; lakin yörede yaşamış ve olayların bizzat tanığı olmuş yüz sekiz yaşındaki Ayşe Selman, Yunan Kuvvetlerinin Sarayköy’ü nasıl geçemediğini ve yöre halkının topyekün olağanüstü mücadelesini yazılı tarihte bulunmayan şekliyle anlatır.  Bu bağlamda sözlü kültür, ikincil sözlü kültüre ve yazılı kültüre nispetle hala hayati önemi haizdir ve  görülmektedir ki sözlü tarih, yazılı tarihin giremediği ayrıntıya girebilmekte ve detayları halkın diliyle ortaya koyabilmektedir. Kurtuluş Savaşı'nın 100. yıl dönümünde, derleme imkanını bulduğumuz bu kronikat aynı zamanda dönemin kültürel dokusunun görülmesini sağlar. 

Anahtar Kelimeler

Sözlü kültür, Sarayköy, Kronikat, Kurtuluş Savaşı, Sözlü Tarih

Kaynakça

• Kaynaklar Assmann, J. (2015). Kültürel Bellek (Ayşe Tekin, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bildirici, Y. Z. (2006). Milli Mücadelede Buldan. Buldan Sempozyumu: Denizli.
• Boyraz, Ş. (2000). “Sözlü Anlatıların Sürekliliği Üzerine Düşünceler”, Folklor/Edebiyat Dergisi, 54.
• Caunce, S. (2011). Sözlü Tarih ve Yerel Tarihçi. (Bülent Can, ve Alper Yalçınkaya, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Connerton, P. (1999). Toplumlar Nasıl Anımsar. (Alaeddin Şenel, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Çeviker, L. (2009). Şiddet ve Toplumsal Hafıza, Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi.
• Çobanoğlu, Ö. (2003). Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnançları. Akçağ Yayınları:Ankara.
• Degh, L. (2005). Günümüz Bağlamında Efsane Üzerine Teorik Bir Düşünme ve Efsane Tanımı. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar-2. (Selcan Gürçayır Çev.). Geleneksel Yayıncılık : Ankara.
• Degh, L. (2005). Halk Anlatısı. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar-1. (Zerrin Karagülle, Çev.). Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Eröz, M. (1991). Yörükler. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• İnalcık, H. (2000). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, I. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Gülten, S. (2008). XVI. Yüzyılda Kütahya Sancağı’nda Yörükler,. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaderli, Z. (2012). “Kişisel Deneyim Anlatılarının Bağlamsal Çerçevesi: Deneyimlenen, Hatırlanan ve Anlatılan Hayat”. Milli Folklor. Ankara.
• Karaca, Behset (2008). 1522-1523 Tarihlerinde Menteşe Bölgesi Yörükleri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt: 18, Sayı: 2 Sayfa: 403-440.
• Ong, W. (2010). Sözlü ve Yazılı Kültür: Sözün Teknojileşmesi. İstanbul: Metis Yayınları.
• Raglan, L. (2006). Tarih ve Mit. Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar-2, (Levent Soysal, Çev.). Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Sakaoğlu, S. (1980). Anadolu-Türk Efsanelerinde Taş Kesilme Motifi ve Bu efsanelerin Tip Kataloğu. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Smith, A. D.(2002). Ulusların Etnik Kökeni. (S. Bayramoğlu, H. Kendir Çev.). İstanbul: Dost Yayınları.
• Sümer, F. (1950). Anadolu, Suriye ve Irak’ta Yaşayan Türk Aşiretlerine Umumî Bir  Bakış.  İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası.
• Sümer, F. (1992). Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri-Boy Teşkilatı-Destanları. TDAV: İstanbul.
• Togan, Z. V. (1981). Umumî Türk Tarihine Giriş, C. I. İstanbul: Enderun Yayınevi.
• Doğan, C., Doğan, M. "Yörüklerin Hayat Tarzı"(12.04.2015)< http://www.journals.istanbul.edu.tr/>  Kaynak Kişiler:   Ayşe Selman (108), okur-yazar değil, Denizli- Serinhisar.