Kimlik ve Sınır: Orta Asya’da Sınır Sorunları

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 2, 303 - 326, 20.12.2019

Altınbek Coldoşev

Öz

1991 yılında
bağımsızlıklarını kazanan Orta Asya cumhuriyetleri bir taraftan ekonomik,
siyasi ve toplumsal sorunların üstesinden gelmeye çabalarken, diğer taraftan da
ulus-devlet inşa süreci içerisinde ülke sınırları ile ilgili sorunlarla
karşılaşmışlardır. Bu çalışmada, genel olarak “sınır” ile “kimlik” üzerine
yapılan kavramsal ve kuramsal yaklaşımlar değerlendirilmekte ve sınır kavramı
kimlik kavramıyla ilişkisi bağlamında analiz edilmektedir. Özellikle “özcülük”
ve “inşacılık” yaklaşımları üzerinde durulmaktadır. Bu yaklaşımlar çerçevesinde
Orta Asya cumhuriyetlerinin kendi aralarındaki sınırlarını sınırlandırma ve
işaretlendirme konusunda karşılaştığı sorunlar ele alınmaktadır. Daha sonra
kimlik ve sınır sorunlarının kaynağı olarak değerlendirilebilecek Fergana
Vadisi’nin özellikleri ve bu vadiyi paylaşan cumhuriyetler arasındaki sınır
sorunları ve anklavlar / eksklavlar konusu incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kimlik, sınır, özcülük, inşacılık

Kaynakça

• Akyüz Latife, Seda Altuğ ve H. Pınar Şenoğuz, “Bu sayıda...” Toplum ve Bilim, 131(2014): 3-9.
• Alamanov Salamat ve Aynura Umetalieva, “Çek aralık çır-çataktar: Kırgız respublikasının başka mamleketter menen çekteş mamlekettik çek arasındagı çır çataktarga serep” (Sınır çatışmaları: Kırgız Cumhuriyeti ile komşu olan devletlerin sınır sorunlarının değerlendirilmesi), Der: Ayida Alımbekova ve Todor Tagarev, Kırgız Respublikasının krizistik kırdaaldardı tesköödögü tacrıybası: keleçek üçün sabak (Kırgız Cumhuriyetinde Kriz Dönemlerini Yönetme Tecrübeleri: Gelecek için Ders), Cenevre, Bişkek, Riga, Sofya: Printhaus, 2014. 151-189.
• Bayart Jean-François, Kimlik Yanılsaması, Çev: Mehmet Morali, Ankara: Metis, 1999.
• Bennafla Karine, Josieh Heyman, Thomas Wilson ve Willem van Schendel, “Sınır”ı Tartışmak: Yuvarlak Masa Söyleşisi, Toplum ve Bilim, 131(2014): 11-32.
• Çek aranı kimder kanday anıktaşkan?, (Sınırları kimler nasıl belirlemişlerdir?), http://www.azattyk.org/a/Kyrgyzstan_border_between_neighborus_expert_opinion/2210662.html, 05 Kasım 2010, (Erişim Tarihi 04.10.2016).
• Dadabaev Timur, Securing Central Asian Frontiers: Institutionalisation of Borders and Inter-state Rela-tions, Strategic Analysis, 36:4 (2012): 554-568.
• Demirci Levent, Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ın Kesişimindeki Sorunlu Vadi : Fergana, Savunma Bilimleri Dergisi, 11. 2 (2012): 33-69.
• Egizbaev Ulanbek, “Çeçilbes çek ara...” (Çözülmeyen sınırlar), http://www.azattyk.org/a/kyrgyzstan_bishkek_border_investigation/28018463.html, (28.09.2016), (Erişim Tarihi, 20.08.2017).
• Eisener Reinhard, “Sovyet Orta Asyası’nın Bölgesel Paylaşımı”, Türkler, Cilt 18, Ankara: Yeni Türkiye, 2002. 862-871.
• Gabdulhakov Rashid, “Geographical Enclaves of the Fergana Valley: Do Good Fences Make Good Neighbors?” Central Asia Security Policy Briefs, 14, OSCE Academy, Bishkek, Kyrgyzstan, http://osce-academy.net/upload/Policy_briefs/Policy_Brief_14.pdf, (Erişim Tarihi, 20.08.2017).
• Giddens Anthony, Ulus-Devlet ve Şiddet, Çev: Cumhur Atay,YY: Kalkedon, 2008.
• Golden B. Peter, Dünya Tarihinde Orta Asya, Çev: Yahya Kemal Taştan, İstanbul: Ötüken, 2014.
• Gleason Gregory, “Orta Asya’da 1924 Sınır Düzenlemeleri: Modern Sınır İlişkilerinin Tarihi Boyutları”, Türkler, Cilt 18, Ankara: Yeni Türkiye. 2002. 854-861.
• Haugen, Arne, The Establishment of National Republics in Soviet Central Asia, New York: Palgrave Mac-millan, 2003.
• International Crisis Group, Central Asia: Border disputes and conflict potential. ICG Asia Report 33, Osh/Brussels, 4 April 2002.
• Joldoşev Kubanıçbek, Çek aranı taktoo: orçunduu işter aldıda (Sınırları Netleştirilmesi: Ciddi Sorunlar İleride), https://www.azattyk.org/a/kyrgyzstan_uzbekistan_borders/28722259.html, (07.08.2017) (Erişim Tarihi, 10.09.2017).
• Joldoshov Altynbek, “Kabilecilik, Bölgecilik ve Etnisite, Kırgız Kimliği Üzerine Çalışmalar,” Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları Dergisi, 8. 15(2013): 101-133.
• Kokşarov V.A. ve E.V. Tihanova, “Prigraniçnıe barerı integratsii v Tsentralnoy Azii,” İzvestiya Uralskogo Federalnogo Universiteta, 2. 102, (2012): 196-203.
• Kerestecioğlu İnci Özkan, “Milliyetçilik: Uyuyan Güzeli Uyandıran Prens’ten Frankeştayn’ın Canavarına”, 19.Yüzyıldan 20.Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler, Ed., H. Birsen Örs, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi. 2009. 307-350.
• Kireev, Anton A. “State Border”, Introduction to Border Studies, Ed: Segei V. Sevastianov, Jussi P. Laine ve Anton A. Kireev, Vladivostok: Dalnauka, 2015. 98-117.
• Kolosov, Vladimir A. “Theoretical Approaches in the Study of Borders”, Introduction to Border Studies, Ed: Segei V. Sevastianov, Jussi P. Laine and Anton A. Kireev, Vladivostok: Dalnauka, 2015. 33-59.
• Kolosov, Vladimir A. ve Alexander B. Sebentsov “State Borders in the Post-Soviet Space”, Introduction to Border Studies, Ed: Segei V. Sevastianov, Jussi P. Laine and Anton A. Kireev, Vladivostok: Dalnauka, 2015. 198-225.
• Megoran Nick, “Rethinking the Study of International Boundaries: A Biography of the Kyrgyzstan–Uzbekistan Boundary”, Annals of the Association of American Geographers, 102. 2 (2012): 464-481.
• Myrzakanova S.T., ve C.S. Bötönöev, “Kırgızstandagı çek ara maseleleri: Abalı cana keleçeği,” (Kırgızistan’daki Sınır Meseleleri: Bugünü ve Geleceği), OşMU Carçısı, 2 (2015): 25-31.
• Newman David, “On borders and power: A theoretical framework”, Journal of Borderlands Studies, 18:1 (2003): 13-25,
• Osmongazieva Tolgonay,“Salamat Alamanov: Naseleniye prigraniçya davno opredililos s granitsami, http://www.vb.kg/doc/214211_salamat_alamanov:_naselenie_prigranichia_davno_opredelilos_s_granicami.html, (30.01.2013), (Erişim Tarihi, 20.08.2017).
• REGNUM ИА, “Kazakstan i Turkmeniya reşili vse voprosı s granitsey” (Kazakistan ve Türkmenistan Sınırle İlgili Bütün Sorunları Çözdüler) https://regnum.ru/news/polit/2264791.html, (18.04.2017), (Erişim Tarihi, 20.08.2017).
• Roy Oliver, Yeni Orta Asya ya da Ulusların İmal Edilişi, Çev: Mehmet Morali, İstanbul: Metis. 2000.
• Sputnik, “Uzbekistan i Kazahstan reşat vse voprosı po granitse v etom godu”, (Özbekistan ve Kazakistan Sınırdaki Tüm Konuları Bu Yıl Çözecek) http://ru.sputniknews-uz.com/politics/20170209/4771453/Uzbekistan-Kazakhstan-granitsa.html, (09.02.2017), (Erişim Tarihi, 20.08.2017).
• Sputnik, “Uzbekistan i Turkmenistan obustraivayut sovmestnuyu granitsu”, (Özbekistan ve Türkmenistan birlikte sınır oluşturuyor) http://ru.sputniknews-uz.com/politics/20170508/5355745/uzbekistan-i-turkmenistan-granica.html, (08.05.2017), (Erişim Tarihi, 20.08.2017).
• Sputnik, “Tacikistan i Uzbekistan postavyat toçku v prigraniçnıh sporah”, (Tacikistan ve Özbekistan Sınır Anlaşmazlıklara Nokta Koyacak” http://ru.sputnik-tj.com/asia/20170530/1022442029/tadzhikistan-uzbekistan-granitsa-prigranichnyye-spory.html, (30.05.2017), (Erişim Tarihi, 20.08.2017).
• Starşuk Yuliya, Osobennosti proyableniya pograniçnıh protivoreçiy mejdu tsentralnoaziyatskim stranami SNG (BDT’ye Üye Orta Asya Ülkeleri Arasındaki Sınır Çelişkilerinin Özellikleri), Pskovskiy regionologiçeskiy jurnal, 12 (2011): 16-26.
• Tashtemkhanova Raikhan, Zhanar Medeubayeva, Aizhan Serikbayeva ve Madina Igimbayeva, “Territorial and Border Issues in Central Asia: Analysis of the Reasons, Current State and Perspectives”, Anthropolo-gist, 22. 3 (2015): 518-525.
• United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (OCHA), “Border Incidents in Cen-tral Asian Enclaves,” Humanitarian Bulletin: South Caucasus and Central Asia, http://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/HB_ROCCA_20130709%20EN.pdf , Issue 2, Janu-ary 1- June 30, 2013, (Erişim Tarihi 20.08.2017).
• Olimova S. ve M. Olimov, “Konfliktı na Granitsah v Ferganskoy Doline: Novıe priçinı, Novıe Uçastniki”, (Fergana Vadisi Sınırlarında Çatışmalar: Yeni Nedenler, Yeni Katılımcılar), Rossiya i Novıe Gosudarstva Evrazii, 1 (2017): 21-40.
• Özkırımlı Umut, Milliyetçilik Kuramları: Eleştirel Bir Bakış, İstanbul: Sarmal, 1999.
• Pannier Brus ve Anna Klevtsova, “Astana i Aşgabat Utverdili Granitsu po dnu Kaspiya,” (Astana ve Aşkabat Hazar Denizi boyunca sınırı onayladı), https://rus.azattyq.org/a/turkmenistan-kazakhstan-caspian-sea/27040740.html, (28.05.2015.) (Erişim Tarihi 20.08.2017).
• Said Edward, Orientalism, London: Penguin, 1977.
• Sevastianov V. Sergei, Jussi P. Laine ve Anton A. Kireev, Introduction to Border Studies, Vladivostok: Dalnauka, 2015.