Uşak’ın Hacı Kadem Köyü’nde Hacı Ali Türbesi

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 1, 207 - 218, 22.06.2020

Türkan Acar

Öz

Türbe,
İslam dünyasında sultanlar, saraya mensup kişiler, komutanlar, din liderleri ve
ünlü kişiler için yapılan mezar anıtlarıdır. Türklerin İslamiyeti kabul
edişinden sonra, ilk örnekleri Karahanlılar döneminde, X. yüzyılda görülen
türbeler, diğer İslam uygarlıklarına örnek olmuş, farklı bölgelerde, farklı
tiplerde mezar anıtları ortaya çıkmıştır. Anadolu’daki ilk örnekler ise, XII.
yüzyılın ikinci yarısına tarihlenmektedir.

Hacı
Ali Türbesi, Uşak’ın merkez köylerinden Hacı Kadem Köyü’ndedir. Türbe, sekizgen
planlı gövde ve örtüden meydana gelmektedir. Köşe taşları olarak kesme taşların
kullanıldığı yapının beden duvarları sıvalı ve boyalıdır. Türbenin kubbesi
dıştan çimento içerikli sıva ile sıvanmıştır. Cenazelik katı ve kaidesi olmayan
yapı da herhangi bir bezeme öğesi de yoktur. Kitabesi olmayan yapı, mimari
özellikleri ile Osmanlının son döneminde inşa edilmiş olmalıdır. Yöre halkı
tarafından çocuk sahibi olmak, ev almak ya da evlenmek gibi dilek ve adaklar
için ziyaret edilen yapı, yörenin inanç kültürünü yansıtmakta, bu kültür
çevresinde oluşan inanç ve ritüeller hakkında da bilgi sunmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Uşak, Hacı Kadem köyü, Hacı Ali Türbesi, Türbe

Kaynakça

• Acun, Hakkı. Manisa’daki Türk Devri Yapıları. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999.
• Aday, Erdal. Kütahya İli Türbe ve Yatırları Etrafında Oluşan İnanç ve Uygulamalar. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı ABD, Doktora Tezi, Balıkesir, 2013.
• Arel, Ayla. “Batı Anadolu’dan Birkaç Yapının Tarihlendirilmesi ve XV. Yüzyıl Osmanlı Mimarisi Hakkında”. Anadolu Sanatı Araştırmaları 2. (1970): 82-96.
• Arık, M. Oluş. “Erken Devir Anadolu Türk Mimarisinde Türbe Biçimleri”. Anadolu (Anatolia) XI. Ankara, (1969): 57-119.
• Aslanapa, Oktay. Anadolu’da İlk Türk Mimarisi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi, 1991.
• Batur, Afife. “Osmanlı Camilerinde Almaşık Duvar Üzerine”. Anadolu Sanatı Araştırmaları II. İstanbul, (1970): 135-208.
• Çiftçioğlu, İsmail. “438 Numaralı Tahrir Defterine Göre XVI. Yüzyılın İlk Yarısında Uşak Kazası’ndaki Vakıflar”. 21. Yüzyılın Eşiğinde Uşak Sempozyumu (25-27 Ekim 2001) 1, İstanbul: Umut, (2001): 413-419.
• Daş, Ertan. “Aydınoğlu Mehmet Bey Türbesi”. Birgi Tarihi, Tarihi Coğrafyası ve Türk Dönemi Anıtları. Ankara, (2001): 115-123.
• ---. Erken Dönem Osmanlı Türbeleri. İstanbul: Gökkubbe, 2007.
• Demiralp, Yekta. “Orhan Camii”, Erken Osmanlı Sanatı Beylikler Mirası, Madrid: Arkeoloji ve Sanat, (1999): 107-108.
• ---. “Bursa Yıldırım Camii”. Erken Osmanlı Sanatı Beylikler Mirası, Madrid: Arkeoloji ve Sanat, (1999): 105-106.
• Doğru, Deniz. “XIX. Yüzyılda Uşak’ın İdari Taksimatı”. 21. Yüzyılın Eşiğinde Uşak Sempozyumu (25-27 Ekim 2001) 1. İstanbul: Umut, (2001): 225-230.
• Erdoğru, M. Akif. “Onaltıncı Yüzyıl Ortalarında Uşak Şehri”. 21. Yüzyılın Eşiğinde Uşak Sempozyumu (25-27 Ekim 2001) 1. İstanbul: Umut, (2001): 187-200.
• Erginer, Gürbüz. Kurban, Kurbanın Kökenleri ve Anadolu’da Kanlı Kurban Ritüelleri. İstanbul: Yapı Kredi, 1997.
• Eröz, Mehmet. “Türk Boylarında ‘Kansız Kurban’ Geleneği”. Türk Kültürü 211-214. (1980): 17-22.
• ---. Eski Türk Dini (Gök Tanrı İnancı) ve Alevilik Bektaşilik. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, 1992.
• Gömeç, Saadettin. “Şamanizm ve Eski Türk Dini”. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 4. (1998): 38-50.
• Hançerlioğlu, Orhan. İslam İnançları Sözlüğü. Ankara: Remzi, 2000.
• İnan, Abdülkadir Eski Türk Dini Tarihi. İstanbul: Kültür Bakanlığı, 1976.
• Önkal, Hakkı. Anadolu Selçuklu Türbeleri, Ankara: TTK, 1992.
• Özdeğer, Mehtap. 15-16. Yüzyıl Arşiv Kaynaklarına Göre Uşak Kazasının Sosyal ve Ekonomik Tarihi. İstanbul: Filiz, 2001.
• Roux, Jean Paul. Altay Türklerinde Ölüm. İstanbul: Kabalcı, 1999.
• ---. Türklerin ve Moğolların Eski Dini. İstanbul: Kabalcı, 2002.
• Tümer, Haşim. Uşak Tarihi. İstanbul: Gün, 1971.
• Uşak Valiliği. Uşak Kültürel Değerler Yapı Envanteri. İzmir: T.C. Uşak Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2007.
• Ünal, Rahmi Hüseyin. “İznik Nilüfer Hatun Camii”. Erken Osmanlı Sanatı Beylikler Mirası. Madrid: Arkeoloji ve Sanat, (1999): 130-31.
• ---. “Firuz Bey Camii”. Erken Osmanlı Sanatı Beylikler Mirası. Madrid: Arkeoloji ve Sanat, (1999): 39-41.
• Yetkin, Suut Kemal. İslam Ülkelerinde Sanat.İstanbul: Başaş, 1984.