Tatar Türkçesindeki Arapça Kökenli Kelimelerde Anlam Değişmeleri

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 1, 97 - 133, 22.06.2020

Fecri Yavi

Öz

Türklerin İslam dinini benimsemesiyle Türkçeye etki etmeye başlayan Arapça, bu dilden birçok kelimenin Türkçeye yerleşmesine neden olmuştur. Alınan bu kelimeler bazen olduğu gibi kullanılırken bazen de Türkçenin ses özelliklerine göre telaffuzlarında çeşitli değişimler meydana gelmiş ve Türkçenin zengin bir kelime işletim sistemine sahip olmasından kaynaklı kelimeler şekil bakımından Türkçeleştirilmişlerdir. Türklerin sosyal yapıları, zengin kültürleri ve köklü sözlü geleneklerine göre kelimelerin anlamlarında da birtakım değişimler meydana gelmiştir. Bu değişimler, kelimenin kaynak dilden farklı anlamlarda kullanılmasına neden olmuştur.
Arapçadan alınan kelimeler tüm Türk lehçelerinde aynı anlamda kullanılmamakta, ifade ettikleri anlam, bir lehçeden diğerine farklılık gösterebilmektedir. Kıpçak Türkçesinin günümüzdeki mirasçılarından ve Kuzeybatı Türk lehçelerinden olan, uzun bir geçmişe ve sağlam bir edebi dile sahip Tatar Türkçesinin söz varlığının aydınlatılabilmesi için başka dillerden yaptığı alıntıların geçirmiş oldukları değişmelerinin ele alınması son derece önemlidir. Bu alıntılar içinde en büyük paya sahip olan Arapça kelimeler, Tatar Türkçesinde çeşitli anlam değişmeleri geçirmişlerdir.
Bu çalışmada Tatar Türkçesi sözlükleri aracılığıyla Arapça kelimelerin anlam değişmeleri üzerinde durulmuştur. Bunun neticesinde 889 Arapça kelimeden 208’inde anlam değişimi olduğu ve Tatar Türkçesinde anlam değişimine uğrayan Arapça alıntı kelimelerin bu dildeki toplam Arapça kelimelerin % 23,39’unu oluşturduğu tespit edilmiştir. Bu da demek oluyor ki Tatar Türkçesine geçen Arapça kelimelerin yaklaşık 1/4'ü anlam değişimine uğramıştır.

Anahtar Kelimeler

Tatar Türkçesi, Arapça, anlam değişmeleri, söz varlığı, alıntı kelime

The Semantic Changes of Arabic Words in Tatar Turkish

Öz

The Arabic language which began to affect Turkish when the Turks adopted Islam, caused the inclusion of many Arabic words within Turkish. These words were sometimes used as they were and sometimes with various alterations in pronunciations according to the vocal characteristics of Turkish and the words originating from the rich word processing system of Turkish were morphologically turned into Turkish. Some changes also occurred in the meanings of words according to the social structure, rich culture and rooted oral traditions of the Turks. These changes have caused the use of words in meanings different from the source language.
The words adapted from Arabic are not used in the same meaning in all Turkish dialects and their meanings can vary from one dialect to another. In order to enlighten the vocabulary of the Tatar Turkish, which is among the present inheritors of the Kipchak Turkish and one of the Northwestern Turkish dialects, and has a rooted history and a solid literary language; it is of prime importance to examine the changes in its quotations from other languages. The Arabic words which have the greatest share among these quotations, have undergone various semantic changes in the Tatar Turkish.
This study touches upon semantic changes of the Arabic words via the Tatar Turkish words. As a consequence, it has been determined that 208 out of 889 Arabic words have undergone a semantic change and the adapted Arabic words undergoing a semantic change in the Tatar Turkish constitute % 23,39 of the total Arabic words in this language. This means that approximately 1/4 of the Arabic words adapted into Tatar Turkish have undergone a semantic change.

Anahtar Kelimeler

Tatar Turkish, Arabic, meaning changes, vocabulary, quotation words

Kaynakça

• Öner, Mustafa. Kazan-Tatar Türkçesi Sözlüğü, Ankara; TDK Yayınları, 2015.