Türkmen-Türk Düğün Törenlerinde Söylenen Alkış-Dileklerin Kullanım Yerleri

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 2, 467 - 490, 25.12.2020

Ramazan Çakır

Öz

Alkış ve dilekler, sözlü geleneğimizin yaygınlaşmasında önemli bir yere sahiptir. Türk-Türkmen düğünlerinin her aşamasında çeşitli ritüeller sergilenmiş ve alkışlar söylenmiştir. Alkışlar, toplumun kültür birikimini, değer yargılarını, inançlarını yansıtan; özgün, etkileyici, söyleyene ve söyletene huzur veren kalıp sözlerdir. Bu sözler, birey-topluluk arasında sağlıklı bir iletişimin kurulmasını sağlar.
Türk-Türkmen kültüründe düğün törenleri, bir ritüel bütünlüğü içerisinde ve alkışlar eşliliğinde gerçekleştirilir. Alkışlar genellikle gelin-damatın anne-babası, akrabaları ve misafirler tarafından söylenir. Toy denildiğinde, Türkmenistan’da düğün akla gelir. Türkmen toyları (evlilik, beşik, diş, ak toy ve kalpak) beşe ayrılır.
Bu çalışmanın amacı: Türk-Türkmen kültüründe evlilik öncesi ve sonrasıyla ilgili oluşmuş inançların, ritüellerin ve söylenilen alkışların yazılı kaynaklardan ve derleme çalışmalarından alınarak, kullanım yerlerine göre tasnif edilmesi ve incelenmesidir.
Bu çalışmanın birinci bölümünde; 45 alkış-dilek tespit edilmiş ve 5 bölümde incelenmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde ise; 95 civarında alkış-dilek tespit edilmiş ve 9 bölümde incelenerek açıklanmıştır. Bu çalışmada, Türkmen-Türk düğünlerinde söylenen150 civarındaki alkış-dilek örnekleriyle açıklanmış ve geliştirdiğimiz tasnif ile kendi içinde sınıflandırılarak yeni bulgulara ulaşılmış ve çözümlenmiştir. Çalışma betimsel, tanımlayıcı, örneklendirici ve açıklayıcı niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

Evlilik, Türkmen toyu

Kaynakça

• Akalın, S. (1990). Türk Dilek Sözlerinde Alkışlar ve Kargışlar. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Amanov, H. (1992). Şir Hudanın Pençesi, Aşgabat: Türkmenistan.
• Artun, E. (2006). Adana Halk Kültürü. Adana: Ulusoy.
• Başçetinçelik, A. (2009). Adana Halk Kültüründe Doğum-Evlenme-Ölüm. Adana: Altınkoza.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem.
• Cin, F.(2004). Ceyhan Yörüklerinde Halk Kültürü Araştırmaları.(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Çobanoğlu, Ö. Çobanoğlu S. (2015). Türkiye Türk Halk Kültüründe Konuşmalık Türler Bağlamında Sözel Nasihatler, Dua ve Beddualar. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 4(7), 1-32.
• Deryayev, H. (1981-1987). Eserler. I.II.III. Cilt. Aşgabat: İkbal.
• Dinç, A., Çakır R. (2008). Türkmen Kültürü ve Türkmenlerin Sosyo-İktisadi Düşüncesi. İstanbul: Ayrıkotu.
• Dinç, A., Çakır R. (2010). Türkmenlerde Kuyumculuk Sanatının ve Takıların Tarihi Gelişimi ve Türkmen Kadını. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 10 (1), 23-34.
• Diyar Dergisi. (1993). No 2, Aşgabat.
• Doğan, İ., Gücük S. (1997). Türkmen Dilinde İyi Niyetler. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (3),33-48
• Durdıyev A. (1989).Han Küylü. Aşgabat: Türkmenistan.
• Duymaz, A. (2002). İrfanı Arzulayan Sözler Tekerlemeler. Ankara: Akçağ.
• Edebiyat ve Sungat Gazetesi. (20.03.1992-11.12.98). Aşgabat.
• Ezizov, G. (1978). Serpay. Aşgabat: Türkmenistan.
• Gözükızıl, Ö. (2006). Çanakkale Halk Kültürü I (Halk Anlatıları). İstanbul: Heyemola.
• Gurbannepesov K. (1983). Yedi Yaprak. Aşgabat: Türkmenistan.
• Hudaynazarov, B. (2002). Kumlular. Ramazan Çakır (Çev.). İstanbul: Kaynak.
• Kalafat, Y., Özkan A. (2005). Batı ve Doğu Türk Halk İnançlarında Dua. Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi. (217), 17-21.
• Karaca, N. (2016). “Hayatın “Eşik” Durumu Bağlamında ve Sivas Evlenme Geleneğinde “Gelin” Kültürü”. Tübar(11),105-136.
• Karaca, Y. (2006). Karaçay Türklerinde Dini Hayat Başhüyük Kasabası Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Kaşgarlı, M. (2005), Divan-ı Lügat-it Türk, Besim Atalay Tercümesi, Ankara.
• Kaya, Doğan (2011). Sivas‟ta Salâvatlamalar. Milli Folklor Dergisi. (89), 179-185.
• Kaya, E.(1970). Van Duaları. Türk Folklor Araştırmaları. (255), s. 5769.
• Kerbabayev, B.(1959). Eserler Toplumu. 4. cilt. Aşgabat: Türkmenistan.
• Keskin, A. (2018). Türk Kültüründe Alkışlar (Dualar/İyi Dilekler) ve Kargışlar (Bed-dualar/Kötü Dilekler): Metin ve Bağlam Merkezli Bir İnceleme. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Mugallimler Gazetesi. (26.10.1990-9.10.1992). Aşgabat.
• Muradov A. (1971). Buna Hayat Derler, Aşgabat: Türkmenistan.
• Nurberdiyev P. (1989).Gatakar, I.cilt Aşgabat: Türkmenistan.
• Öcal O., Meltem A., Şeyda Ç. (2017). Alkışlar Kargışlar ve Ninniler. Ankara: Çorum Belediyesi,15-50.
• Örnek, S.V. (1966). Sivas ve Çevresinde Hayatın Çeşitli Safhalarıyla İlgili Bâtıl İnançların ve Büyüsel İşlemlerin Etnolojik Kökeni. Ankara: Ankara Ünv.
• Örnekleriyle Türkçe Sözlük, (1995).Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Özmen M. (2000). Alkış ve Kargışlarda Cümle ve Anlatım Özellikleri. Türk Dili. (585), 280-293..
• Savur,S.(2010). Adana İli Tufanbeyli İlçesi Halk Kültürü Araştırması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Seyfeli, M. (1995). Kırşehir Halk Edebiyatı, Folklor ve Etnografyası. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Solmaz E. (2019). Türkmen Atasözlerinde Kadın ve Kadın Algısı. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 19(2), 389-401.
• Sovyet Edebiyatı Dergisi. (1991-1992). No: 3, No:5.
• Sovyet Edebiyatı Dergisi. (1994). No: 9, No:12.
• Şevki Dutar, Çiftçi (2013). 79 yaşında, Karakaya Köyü, Bozkır, Konya,
• Tagan, A. (1980). Saragt Galası. Aşgabat: Türkmenistan.
• Tan, N. (1986). Folklorumuzda Ölçülü Sözler. İstanbul: Folklor Araştırmaları Kurumu.
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü (1988). 1.Cilt, (8.Baskı), Ankara: TDK.
• Türkmen Piyesleri. (1957). Aşgabat.
• Türkmenistan Gazetesi. (23.10.99). Aşgabat.
• Vatan Gazetesi. (25.01.2000). Aşgabat.
• Yıldırım, A., Simsek H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.