Rusya’nın 2014 İlhakı Sonrası Kırım’da Kırım Tatar Halkının Durumu

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 2, 375 - 397, 24.12.2021

Valeriy Morkva

Öz

Kırım Tatarları, Moskova’nın 2014 tarihinde Kırım’ı işgal etmesi ardından daha öncekiler gibi bu yeni Rus işgalinin de kendileri için varoluşsal bir tehdit oluşturacağını görerek siyasi tutumlarını Rus karşıtı ve Ukrayna yanlısı olarak açık bir şekilde gösterdiler. Gerçek şu ki bazı yorumcular Rus işgalci yönetimi tarafından Kırım Tatarlarına karşı yeni bir etnik temizliğin uygulanabileceğini bile düşünmeye başladı. Her ne olursa olsun, Kırım Tatar millî hareketi aniden yeni işgalci makamların ana hedeflerinden birisi haline gelip bir takım baskıcı politikalar ile karşı karşıya kaldı. Bunların arasında, keyfi tutuklamalar, rejim muhaliflerinin sistematik bir şekilde taciz ve tehdit edilmesi, Kırım ilhakına karşı çıkan Kırım Tatar aktivistlerin evlerinde aramalar, Rus pasaportlarının/vatandaşlığının zorunlu dağıtımı ve dolayısıyla işgalci Rus ordusuna zorunlu asker alımı, Kırım Tatar kültürel mirasının bilerek imha edilmesi, Kırım Tatar diline karşı uygulanan ayrımcı politikalar, Kırım Tatar karşıtı propaganda ve Rusya Federasyonu’nun iç bölgelerinden etnik Rusların Kırım’a yerleşimlerini teşvik ederek işgal altındaki Kırım’ın etnik yapısını değiştirmeye yönelik yasadışı politikalar yer almaktadır. Kırım ile ilgili mevcut gelişmeler dikkate alındığında, bu çalışmada Rus idaresinin bu tür baskıcı politikalarının nedenlerini analiz etmeye ve Kırım Tatar halkı ve Kırım toplumu üzerindeki etkilerini değerlendirmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kırım, Kırım Tatarları, Ukrayna, Rusya, Avrasya, İnsan hakları

Kaynakça

• Amerika'nın Sesi – VOA. (2015, 2 Nisan). Kırım Tatar Televizyonu ATR Kapatıldı. 2 Nisan 2015. https://www.amerikaninsesi.com/a/kirim-tatar-televizyonu-atr-kapatildi/2704449.html
• Amnesty International. (2016). Crimea in the Dark: The Silencing of Dissent. https://www.amnesty.org/download/Documents/EUR5053302016ENGLISH.PDF
• BBC News Türkçe. (2017, 25 Ekim). Rusya, hapisteki iki Kırım Tatarı İlmi Ümerov ve Ahtem Çiygöz'ü 'Erdoğan'ın sayesinde' Türkiye'ye sınır dışı etti. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-41751321
• Bilal, Anife. (2020, 8 Aralık). İşgalcilerin Hansaray'daki tahribat çalışmaları devam ediyor. Kırım Haber Ajansı. https://qha.com.tr/haberler/isgalcilerin-hansaray-daki-tahribat-calismalari-devam-ediyor/283462/
• Birleşmiş Milletler Şartı (1945). https://www.un.org/en/about-us/un-charter/chapter-1
• Bol’şoy dogovor mejdu Ukrainoy I RF prekratil deystvie (2019, 1 Nisan). https://interfax.com.ua/news/election2019/577326.html
• CBS News. Face the Nation Transcripts: Netanyahu, Mashaal, Klimkin, Rogers, Albright (2014, 27 Temmuz) https://www.cbsnews.com/news/face-the-nation-transcripts-july-27-2013-netanyahu-mashaal-klimkin-rogers-albright/
• Cenevre Sözleşmeleri (1949, 12 Ağustos). https://www.icrc.org/en/doc/assets/files/publications/icrc-002-0173.pdf
• Conference on Security and Co-Operation in Europe Final Act (1975). Helsinki. https://www.osce.org/helsinki-final-act?download=true
• Entsıklopediya represiy v Krımu z momentu okupatsiyi Rosiyeyu (2019). Kıyiv: KrımSOS. https://krymsos.com/wp-content/uploads/2021/07/enczyklopediya-represij-v-krymu-z-momentu-okupacziyi-rosiyeyu.pdf
• Geneva Convention Relative to the Protection of Civilian Persons in Time of War (1949, 12 August). https://www.un.org/en/genocideprevention/documents/atrocity-crimes/Doc.33_GC-IV-EN.pdf
• Gorbunova, Yulia. (2017, 28 Kasım) 100 Crimean Tatar kids who lost their fathers. https://www.opendemocracy.net/en/odr/crimean-tatar-kids-who-lost-their-fathers/ Gosudarstvennıy Sovet Respubliki Krım. Deputatı Gosudarstvennnoy Dumı RF VII sozıva, izbrannıye v Sovet Respubliki Krım. http://crimea.gov.ru/gdrf/vgd/deputatycrimea
• Gutterman Ivan and Grojec Wojtek (2018, 19 Eylül). A Timeline of all Russia-Related Sanctions. Radio Free Europe/Radio Liberty, https://www.rferl.org/a/russia-sanctions-timeline/29477179.html
• Holubov, Oleksandr. (2019, 17 Ekim) Velıke pereselennya do Krımu. Yak Rosiya zminüye demografiçnu sıtuatsiyu aneksovanogo pivostrova. Deutcshe Welle. https://p.dw.com/p/3RP21
• Hromadske TV. (2017, 19 Mayıs). Krıms’ki nazvı: deportatsiya imen. https://hromadske.ua/posts/krymski-nazvy-deportatsiia-imen Human Rights Watch. (2017, 14 Kasım). Crimea: Persecution of Crimean Tatars Intensifies. https://www.hrw.org/news/2017/11/14/crimea-persecution-crimean-tatars-intensifies
• Human Rights Watch. (2017, 17 Kasım). Rights in Retreat: Abuses in Crimea. https://www.hrw.org/report/2014/11/17/rights-retreat/abuses-crimea
• İvanevıç, Tetiana. (2018, 7 Aralık) Varvars’ka “restavratsiya” Hanskoho: vid palatsu do sarayu. Kırım Haber Ajansı. https://qha.com.ua/po-polochkam-uk/varvarska-restavratsiya-hanskogo-vid-palatsu-do-sarayu/
• Kırım Haber Ajansı (2014, 18 Mart). Çubarov: Kırım Tatarları Kırım’da nesne değil öznedir. http://old.qha.com.ua/tr/siyaset/cubarov-kirim-tatarlari-kirim-da-nesne-degil-oznedir/131359/
• Kırım Haber Ajansı. (2014, 16 Ekim). Çubarov: Kırım’da insan kaçırma olayları ilhaktan sonra başladı. http://old.qha.com.ua/tr/siyaset/cubarov-039-kirim-da-insan-kacirma-olaylari-ilhaktan-sonra-basladi-039/134470/
• Kırım Haber Ajansı. (2018, 17 Ekim). İşgalciler Rus ordusuna katılmak istemeyen Kırımlıları cezalandırmaya devam ediyor. http://old.qha.com.ua/tr/askeri-guvenlik/isgalciler-rus-ordusuna-katilmak-istemeyen-kirimlilari-cezalandirmaya-devam-ediyor/174292/
• Kırım Haber Ajansı. (2021, 18 Şubat). İşgalci mahkeme, 6 Kırım Tatarı hakkında tutuklama kararı aldı. https://qha.com.tr/kirim/isgalci-mahkeme-6-kirim-tatari-hakkinda-tutuklama-karari-aldi/303311/
• Kommersant. V krımskom parlamente menyayut otvetstvennogo za tatar (2018, 24 Temmuz). https://www.kommersant.ru/doc/3695024
• Konstantinov, Daniil. (2021, 14 Haziran). Era legal’noy politiki v Rossii zakonçilas’. Özgür Rusya Forumu. https://www.forumfreerussia.org/articles/opinions/2021-06-14/era-legalnoj-politiki-v-rossii-zakonchilas
• Konstitutsiya Respubliki Krım. https://rk.gov.ru/ru/structure/39
• Kovalenko, Oksana (2017, 10 Nisan). Yak mı vtraçalı Krım. Ukrayıns’ka Pravda. https://www.pravda.com.ua/cdn/graphics/2017/04/jak_my_vtrachaly_krym_svidchennja_pershyh_osib_ukrainy/
• Kuzio Taras. (2018). Voyna Putina protiv Ukrainı. Kıyiv: Duh i litera.
• Ministerstvo Yustitsii RF. Obşçestvennoye obyedineniye «Meclis Krımskotatarskogo naroda» vklüçeno v pereçen’ obşçestvennıh obyedineniy i religioznıh organizatsiy, deyatel’nost’ kotorıh priostanovlena v sviazi s osuşçestvleniyem imi ekstremistskoy deyatel’nosti. (2016, 18 Nisan). https://minjust.gov.ru/ru/events/43297/
• Mokruşın Sergey. (2019, 27 Ağustos). V Krımu zameten velikorusskiy şovinizm: krımskiye tatarı o natsionalnoy politike Rossii. RFE/RL. https://ru.krymr.com/a/nacionalnaya-politika-rossii-v-krymu-krymskie-tatary/30131008.html
• Mokruşın, Sergey. (2021, 8 Nisan) “Uçitelya ostalis’ sovetskiye”: poçemu v Krımu prodoljayut opravdıvat’ deportatsiyu krımskih tatar? Krım. Realii. RFE/RL. https://ru.krymr.com/a/pochemu-v-krymskih-shkolah-prodoljayut-opravdyvat-deportaciyu-krymskih-tatar/31192968.html
• NATO Wales Summit Declaration (2014, 5 Eylül). https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_112964.htm
• Putin, Vladimir. (2014, 18 Mart). Obraşçeniye Prezidenta Rossiyskoy Federatsii k Federal’nomu Sobraniyu. http://www.kremlin.ru/events/president/news/20603
• Putin, Vladimir. (2014, 24 Haziran). Zayavleniya dlia pressı i otvetı na voprosı jurnalistov po itogam rossiysko-avstriyskih peregovorov. Viyana. http://www.kremlin.ru/transcripts/46060
• Putin, Vladimir. (2021, 12 Temmuz). Ob istoriçeskom yedinstve russkih i ukraintsev. http://www.kremlin.ru/events/president/news/66181
• Safarov, Fuad. (2017, 28 Şubat). Kırım Cumhuriyeti: Ankara’nın Kırım Tatar halkının durumundan endişelenmesine gerek yok. Sputnik Türkiye. https://tr.sputniknews.com/columnists/201702281027424727-kirim-ankara-rusya-tatarlar/
• Schreck, Carl. (2019, 26 Şubat). From 'Not Us' To 'Why Hide It?': How Russia Denied Its Crimea Invasion, Then Admitted It. RFERL. https://www.rferl.org/a/from-not-us-to-why-hide-it-how-russia-denied-its-crimea-invasion-then-admitted-it/29791806.html
• Sedova, İrına. (2017, 10 Şubat) Yak jıvut’ ukrayıntsi v Krımu bez rosiyskoho hromadyanstva? https://humanrights.org.ua/material/kak_zhivut_ukraincy_v_krymu_bez_rossijskogo_grazhdanstva
• Seyitablayeva, Zarema. (2021, 28 Ocak). Z Sıbiru do Krımu: yak pratsüye zamişçennya naselennya na aneksovanomu Rosiyeyu pivostrovi. Krım. Realiyi. RFE/RL. https://ua.krymr.com/a/zamishchennyam-naselennya-krymu-kreml-zminyuye-mentalitet-krymchan/31040656.html
• Solomonova, İra. (2014, 17 Mart). Neujeli? Za vossoyedineniye s Rossiyey progolosovali 123% sevastopoltsev? https://republic.ru/posts/l/1071821
• The High Representative on behalf of the European Union on the illegal annexation of Crimea and Sevastopol. Declaration (2021, 25 February). https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2021/02/25/ukraine-declaration-by-the-high-representative-on-behalf-of-the-european-union-on-the-illegal-annexation-of-crimea-and-sevastopol/
• The High Representative on behalf of the European Union, on the Autonomous Republic of Crimea and the city of Sevastopol (2020, 16 March) https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2020/03/16/declaration-by-the-high-representative-josep-borrell-fontelles-on-behalf-of-the-european-union-on-the-autonomous-republic-of-crimea-and-the-city-of-sevastopol/
• The OSCE Parliamentary Assembly Resolution on Clear, Gross and Uncorrected Violations of Helsinki Principles by the Russian Federation. (2014, 2 Temmuz). Baku. Bkz: https://www.oscepa.org/documents/annual-sessions/2014-baku/declaration-2/2540-2014-baku-declaration-eng/file
• The OSCE Parliamentary Assembly Resolution on Ongoing Violations of Human Rights and Fundamental Freedoms In the Autonomous Republic of Crimea and the City of Sevastopol (Ukraine) (2018, 11 Temmuz). Berlin. http://old.oscepa.org/documents/all-documents/annual-sessions/2018-berlin/declaration-26/3742-berlin-declaration-eng/file
• The OSCE Parliamentary Assembly Resolution on Restoration of the Sovereignty and Territorial Integrity of Ukraine. (2017, 9 Temmuz). Minsk. http://old.oscepa.org/documents/all-documents/annual-sessions/2017-minsk/declaration-25/3555-declaration-minsk-eng/file
• The OSCE Parliamentary Assembly Resolution on the Continuation of Clear, Gross and Uncorrected Violations of OSCE Commitments and International Norms by the Russian Federation. (2015, 9 Temmuz). Helsinki. http://old.oscepa.org/documents/all-documents/annual-sessions/2015-helsinki/declaration-3/2977-2015-helsinki-declaration-eng/file
• The OSCE Parliamentary Assembly Resolution on the Militarization by the Russian Federation of the Temporarily Occupied Autonomous Republic of Crimea and the City of Sevastopol, Ukraine, the Black Sea and the Sea of Azov (2019, 4–8 Temmuz). Luxemburg. https://www.oscepa.org/en/documents/annual-sessions/2019-luxembourg/3882-luxembourg-declaration-eng/file
• The OSCE Parliamentary Assembly Resolution on Violations of Human Rights and Fundamental Freedoms in the Autonomous Republic of Crimea and the City of Sevastopol. (2016, 5 Temmuz). Tbilisi. http://old.oscepa.org/documents/all-documents/annual-sessions/2016-tbilisi/declaration-24/3371-tbilisi-declaration-eng/file
• The UN General Assembly resolution 68/262 “Territorial Integrity of Ukraine” (2014, 27 Mart). https://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/68/262
• The UN General Assembly Resolution 72/190 “Situation of human rights in the Autonomous Republic of Crimea and the city of Sevastopol, Ukraine” (2017, 19 Aralık). https://digitallibrary.un.org/record/1469977?ln=ru
• The UN General Assembly Resolution 75/29 “Problem of the militarization of the Autonomous Republic of Crimea and the city of Sevastopol, Ukraine, as well as parts of the Black Sea and the Sea of Azov” (2020, 7 December). https://undocs.org/pdf?symbol=en/A/RES/75/29
• The UN General Assembly Resolution 75/192 “Situation of human rights in the Autonomous Republic of Crimea and the city of Sevastopol, Ukraine” (2020, 16 December). https://undocs.org/en/A/RES/75/192
• The US Congress. Support for the Sovereignty, Integrity, Democracy, and Economic Stability of Ukraine Act (2014, 3 April). https://www.govinfo.gov/content/pkg/PLAW-113publ95/pdf/PLAW-113publ95.pdf
• Traynor Ian and Wintour Patrick (2014, 3 Mart). ‘Ukraine crisis: Vladimir Putin has lost the plot, says German chancellor’. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2014/mar/03/ukraine-vladimir-putin-angela-merkel-russian
• Ukaz Prezidenta Rossiyskoy Federatsii N 268 "O merah po reabilitatsii armyanskogo, bolgarskogo, greçeskogo, krımsko-tatarskogo i nemetskogo narodov i gosudarstvennoy podderjke ih vozrojdeniya i razvitiya. (2014, 21 Nisan) http://static.kremlin.ru/media/events/files/41d4d587feecc172ab2c.pdf
• Ukrayins’ka Pravda. Okupantı pereselılı do Krımu pivmil’yona “pravıl’nıh” rosiyan – Meclis (2019, 22 Şubat). https://www.pravda.com.ua/news/2019/02/22/7207461/
• Ukrayins’ka Pravda. Putin dav vkazivku aneksuvatı Krım u niç na 23 lütogo (2018, 14 Şubat). https://www.pravda.com.ua/news/2018/02/14/7171592/
• Veselova, Viktoriya (2019, 18 Mart). “Nujnıye rezultatı narisovali”: poçemu mir ne priznayot krımskiy “referendum”. Krım/ Realii. Radio Free Europe / Radio Liberty (RFE/RL). https://ru.krymr.com/a/nuzhnye-rezultaty-narisovali-pochemu-mir-ne-priznaet-krymskij-referendum/29823675.html