Hiciv Şairi Ahmetşah Karakaş ve “Selamname” Adlı Şiiri

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 2, 461 - 482, 24.12.2021

Turdi Mettursun Kara

Öz

Uygur klasik edebiyatında önemli yer tutan şairlerden biri olan Ahmetşah Karakaş, 18. yüzyılında Hoten’in Karakaş nahiyesinde yaşamış ve hayatında hiciv türü başta olmak üzere birçok şiir yazmıştır. Bize kadar ulaşmamış olsa da bir divan sahibi olduğu kayıtlara geçmiştir. Onun Uygur klasik edebiyatının hiciv türüne olan katkısı çok büyüktür. Ahmetşah şiirlerinde hiciv türünden yararlanarak etkileyici dil ve mizahi anlatımıyla sosyal ilişkilerdeki kötülükleri ustalıkla yermiştir. Şiirlerinden günümüze sadece dört tanesi ulaşabilmiştir. Bunlardan, en çok bilinen, okunan ve araştırmacıların en çok dikkatlerini çekmiş olanı “Selamname” adlı şiiridir.
Karakaş’ın “Selamname” adlı şiiri anlatım tarzı bakımında hiciv türünde, şiir biçimi bakımından ise muhammes şeklinde yazılmıştır. Muhammeste etkileyici, imajlı ve mizahi dil aracılığıyla ahlaka aykırı olan açgözlülük, yalancılık, vefasızlık gibi yaşadığı dönemin iğrenç, çirkin tarafları eleştirilmiştir. Şairin muhammeste kullandığı dilin halk diline yakın, akıcı, sade ve etkileyici olması nedeniyle şiir, istinsah edilip elden ele taşınarak ve bestelenip ağızdan ağıza yayılarak halk içinde güzel folklor numunelerine dönüşmüştür.
Çalışmamızda hiciv şairi Ahmetşah Karakaş tanıtılmakla birlikte onun “Selamname” adlı şiirinin özellikleri, yazılma nedenleri üzerinde durulmuş ve şiirin Türkiye Türkçesine aktarması yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ahmetşah Karakaş, Uygur, hiciv, Muhammes, Selamname

Kaynakça

• Exmidi, İ. (1996). Uyghur Edebiyat Tarihidiki Namayendiler. Urumçi: Xinjiang Halk Neşriyatı.
• Ghupur, V., & Hüseyin, E. (1982). Uyghur Kilassik Edebiyatı Tizisliliri. Qeshqer Pidagogika İnstitoti.
• Ghupur, V., & Hüseyin, E. (1987). Uyghur Kilassik Edebiyati Tizisliri. Beijing: Milliyetle Neşriyatı.
• Öğer, A., & Yılmaz, K. (2011). Uygur Sahasında Yetişmiş Bir Divan Şairi: Abdurehim Nizarî. NEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 39–50.
• Okay, M. O. (1998). Hiciv. Içinde Diyanet İslâm Ansiklopedisi, C.17 (s. 447). İstanbul.
• Ömer, Ş. (1998). XIX Esirdiki Uyghur Edebiyati Tarihi. Urumçi: Xinjiang Üniversitesi Neşriyatı.
• Osman, G. (1987). Uyghur Kilassik Edebiyati Tarihidin Tizis. Urumçi: Xinjiang Üniversitesi Neşriyatı.
• Osman, G., Rozi, G., Dervish, E., Ünidyar, A. M., Helimhaci, A., Qutzat, E. A., … .... (2011). Uyghur Kilassik Edebiyat Tarihi. Urumçi: Xinjiang Üniversitesi Neşriyatı.
• Osman, G., Sayid, M., Rozi, G., Sadiq, N., Sawut, T., Abdulla, E., … Mehmud, M. (2002). Uyghur Klassik Edebiyat Tarihi. Urumçi: Xinjiang Helq Neşriyati.
• Pala, Ġ., & Akkuş, M. (1998). Hiciv, Türk Edebiyatı. Içinde Diyanet İslâm Ansiklopedisi, C.17 (ss. 450–452).
• Qariqaşi, E. (1988). Méviler Vesfi. Bulaq, 23, 129–134.
• Şair Ehmetşa Qariqaşi. (1988). Bulaq, 23, 161–162.
• Samsaq, T. (1980). Exmetşa Qariqaş ve Uning Meşhur Muhemmisi. Bulaq, 1, 162–173.
• Sartékin, E. A. (2001). Ehmedşah Qaraqaş’ning “Méviler Munazirisi” Namliq Esiri Toghrisida. Yengi Qaştéşi, 1, 84–88.
• Sidiq, M. (1999). Ehmetşah Qaraqaşining “Pul” Namliq Hecvi Esiri. Yengi Qaştéşi, 4.
• Sidiq, M. (2001). İzdiniş ve Hasilat. Yengi Qaştéşi, 2, 76–79.
• Sidiq, M. (2003). Ehmedşah Qaraqaşning “Şah Polo” Namliq Esiri Heqqide İzdiniş. Yengi Qaştéşi, 2, 89–90.
• Suzan, Y. (2010). Arap Şiirinde Bi̇r Nazim Türü: Muhammes. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 4, 17–37.
• Tohti, N. (2000). At “Tulpar”gha Aylansun. Yengi Qaştéşi, 6, 49–53.
• Utuq, İ. E., Mirziehmet, M., Abdusalam, H., Élahun, S., & Muhemmet, M. (2006). Uyghur Edebiyati Tarihi 3. Beijing: Milliyetler Neşriyatı.