Türkiye-Çin İlişkilerine Etki Eden İç ve Dış Faktörler

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 1, 155 - 184, 30.06.2022

Emrah Yıldırımçakar

https://doi.org/10.32449/egetdid.1008864

Öz

Türkiye ile Çin arasındaki stratejik ilişkilerin gelişmesinde iki ülke arasında zaman zaman rahatsızlık yaratan Uygur Sorunu ve Dış Ticaret açığı gibi iç etkenlerin yanı sıra, Amerika Birleşik Devletleri, NATO ve Avrupa Birliği gibi dış faktörlerin rolü de önemli biraya sahiptir. Çin’in uluslararası arenada artan siyasi ve ekonomik nüfuzuna paralel olarak Türkiye-Çin ilişkileri de hem siyasi hem de ekonomik açıdan gün geçtikçe ilerleme kaydetmektedir. Dolayısıyla, Türkiye-Çin ilişkilerinin gelişme sürecini engelleyen iç ve dış faktörlerin incelenmesi, iki ülke ilişkilerinin daha ileriye taşınmasında önemli bir rol oynayacaktır. Bu amaç doğrultusunda, bu çalışma Türkiye ile Çin arasında gelişen ilişkilerde güçlük yaratma potansiyeli olan iç ve dış faktörlerin etkilerini inceleyerek, Türk-Çin ilişkilerine katkı sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Çin, ABD, NATO, Uygur Sorunu, Dış Ticaret açığı

Kaynakça

• Alperen, Ü. Ve E. Ersoy, (2019) “Turkey and Asia Anew: A Foreign Policy Initiative in Passing,” 18 October, https://thediplomat.com/2019/10/turkey-and-asia-anew-a-foreign-policy-initiative-in-passing/, (Erişim Tarihi: 04.2020);
• Akdağ, Z. (2019) “Türkiye-Çin İlişkilerinde Kuşak e Yol Girişimi’nin Önemi,” Birey ve Toplum, Vol. 9, No. 17, pp. 65-95.
• Akıncı, B. (2019) “Turkey launches Asia Anew initiative to move closer with Asian countries,” Xinhua Spotlight, August 13, 2019. http://www.xinhuanet.com/english/2019-08/13/c_138304255. htm. (Erişim Tarihi: 28.04.2020).
• An, B. (2019) “Trust highlighted in Turkey ties,” China Daily, July 03, http://www.chinadaily.com.cn/a/20 1907/03/WS5d1bab0aa3105895c2e7b428.html. (Erişim Tarihi: 4 July 2019).
• Ataman, M. (2018) “2018’de Dış Politika, 2018’de Türkiye,” Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA), Perspective, December, Istanbul, S. 67-69.
• Chen, Y. (2020) “Developments in China–Turkey Relations: A View From China,” Critical Sociology, Vol. 46, No. 4-5, pp. 777-787.
• Çolakoğlu, S. (2019) “Turkey’s Asia Anew Initiative: Assessment and Shortcomings,” October 15, https://ww w.mei.edu/publications/turkeys-asia-anew-initiative-assessment-and-shortcomings, (Erişim Tarihi: 18,08,2020).
• Çolakoğlu, S. (2019) “China’s Belt and Road Initiative and Turkey’s Middle Corridor: A Question of Compatibility,” Middle East Enstitute, January 23. https://www.mei.edu/publications/chinas-belt-and-road-initiative-and-turkeys-middle-corridor-question-compatibility (Erişim Tarihi: 23.08.2019).
• Çolakoğlu, S. (2018) “Turkey-China Relations: From Strategic Cooperation to Strategic Partnership” Middle East Institute, 20 Mart, https://www.mei.edu/publications/turkey-china-relations-strategic- cooperation-strategic-partnership, (Erişim Tarihi: 20.07.2019).
• Çolakoğlu, S. (2013) “Turkey-China Relations: Rising Partnership,” Middle East analyze, Vol. 5, No. 52, (2013), pp. 32-43.
• Doster, B. (2016) “The Developing Relations between Turkey and China Since 2005,” Sociology of Islam, Vol. 4, No. 3, pp.1-19.
• Egeli, S. (2013) “Turkey’s ballistic missile program,” Ortadoğu Analiz, Vol. 5, No, 58, pp. 31–32.
• Eren, E. (2017) “Shanghai Cooperation Organization and Future Perspective in Turkish Foreign Policy,” Strategic Public Management Journal, Vol. 3, No. 5, pp. 77-94.
• Ergenç, C. (2015) “Can Two Ends of Asia Meet? An Overview of Contemporary Turkey-China Relations,” East Asia, Vol. 32, No. 3, pp. 289-308.
• Fidan, G. (2011) “Ming Tarih Kayıtlarına Göre 16. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu – Ming Çin’i İlişkileri,” Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Vol. 30-Fall, pp. 275-287.
• Göktepe, C. ve S. Seydi, (2015) “Soğuk Savaş Başlangıcında Türk Dış Politikası,” (Turkish Foreign Policy in the Early Cold War Era), Bilig, Kış / Winter, No. 72, pp. 197-222.
• Guo, F.Cheng-feng Huang, Xiao-ling Wu, (2019), “Strategic analysis on the construction of new energy corridor China–Pakistan–Iran–Turkey,” Energy Reports, Vol. 5, pp. 828–841.
• Güngörmez, O. (2018) “Türkiye-AB ilişkileri, 2018’de Türkiye,” Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı (SETA), Aralık, Istanbul, S. 87.
• Hürriyet, (2021) “Xiaomi Türkiye'de üretime başladı”,Hürriyet, 29 Mart 2021, https://www.hurriyet.com.tr/teknoloji/xiaomi-turkiyede-uretime-basladi-41774734, (Erişim Tarihi: 30.03.2020).
• Karaca, R.K. (2013) “On the Misperceptions between the Peoples of Turkey and China,” Journal of Middle Eastern and Islamic Studies (in Asia), Vol. 7, No. 1, pp. 100-120.
• Karadeniz, T. ve E. Toksabay, (2019) “China's envoy says Turkish Uighur criticism could hit economic ties,” Reuters, Mart 01, https://www.reuters.com/article/us-china-turkey-xinjiang/chinas-envoy-says-turkishuighu r-criticism-could-hit-economic-ties-idUSKCN1QI4C0 (Erişim Tarihi: 04.03.2019).
• Karakuş, A. (2003) “Bir Şiir de Çin Başbakanından,” Milliyet. January 15, https://www.milliyet.com.tr/siyaset/bir-siir-de-cin-basbakani-ndan-5192426, (Erişim Tarihi: 07.06.2020).
• Köprülü, K. (2009) “Paradigm Shift in Turkey's Foreign Policy,” The Brown Journal of World Affairs, Vol. 16, No. 1, pp. 185-201.
• Lavi, G. ve G. Lindenstrauss, (2016) “China and Turkey: Closer Relations Mixed with Suspicion,” Strategic Assessment, Vol. 19, No. 2, pp.119-127.
• Li, Q. (2017) “China, Turkey to Strengthen Cooperation under the Belt and Road Initiative,” CGTN, May 13, 2017. https://news.cgtn.com/news/3d6b7a4d31677a4d/share_p.html, (Erişim Tarihi: 11.03.2020).
• Liu, F. (柳丰华) (2007) “The New ‘Silk Road’ and the Geopolitics of Contemporary Central Asia,” International Forum, November 2007, Vol. 9, Issue 6, Pages 66-71《新“丝绸之路”与当代中亚的地缘政治》，载《国际论坛》2007年11月，第9卷，第6期，第66-71页。
• Liu, X. (刘 欣), (2018) Turkey and the “Belt and Road Initiative”, International Research Reference, Issue 7, 2018, pages 13-18.《土耳其与 “一带一路” 倡议》，载 《国际研究参考》 2018年第7期 ，第13-18页.
• Liu, Z. (2018) Wang Tao, Jung Won Sonn, Chen Wei, “The structure and evolution of trade relations between countries along the Belt and Road,” Journal of Geographical Sciences, Vol. 28, No. 9, pp. 1233-1248.
• Melissen, J. (2005) The New Public Diplomacy: Soft Power in International Relations, New York, Palgrave Macmillan.
• Ocak, G. (2019) “Büyükelçi Deng Li, ‘Türkiye-Çin İşbirliği’ toplantısında konuştu: Huawei’ye baskı adaletsiz ve ahlaksız,” May 19, https://tr.sputniknews.com/columnists/201905291039194579-buyukelci-dengi-li-turkiye-cin-isbirligi-toplantisinda-konustu-huaweiye-baski-adaletsiz-ve-ahlaksiz/, (Erişim Tarihi: 01.06.2020).
• Official website of Ministry of Foreign Affairs of Turkey, “Turkey’s Multilateral Transportation Policy,” http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-cok-tarafli-ulastirma-politikasi.tr.mfa (Erişim Tarihi: 10.07.2019).
• Oran, B. (1996) Türk Dış Politikası: Temel İlkeleri ve Soğuk Savaş Ertesindeki Durumu Üzerine Notlar, Ocak, s. 354-370.
• Öniş, Z. (2011) “Multiple Faces of the New Turkish Foreign Policy: Underlying Dynamics and a Critique,” Insight Turkey, Vol. 13, No. 1, pp. 47-65.
• Peng Y. (2015) “Missile Sale to Turkey Confirmed,” China Daily, Renmin Wang, 19 March, http://en.pe ople.cn/n/2015/0319/c90786-8865372.html, (Erişim Tarihi: 30.05.2020).
• Rehn, O. (2008) “Turkey’s economic integration with the EU: A case of win-win interdependence,” in Adam Hug, eds., Turkey in Europe: The economic case for Turkish membership of the European Union, pressed by the foreign policy center, London, UK, pp. 21-25.
• Reuters, (2017) “Turkey Promises to Eliminate Anti-China Media Reports,” August 03, https://www.reut ers.com/article/us-china-turkey/turkey-promises-to-eliminate-anti-china-media-reports-idUSKBN1AJ1BV, (Erişim Tarihi: 10.06.2020).
• Sabah, (2019) “Kuşak ve yol projesi Çin ile ortak rüyamı,” Sabah Daily, July 03, https://www.sabah.com.tr/gundem /2019/07/03/kusak-ve-yol-projesi-cin-ile-ortak-ruyamiz (Erişim Tarihi: 20.07.2019).
• Sancak, K. ve N. Yılmaz, (2018) “Vision Change and Foreign Supports in Turkey's Foreign Policy,” The Journal of International Scientific Researches, Vol 3, No. 2, pp. 123-131.
• Sarıkaya, M. (2018) “Binali Yıldırım ile Pekin gesizi/Uygur hassasiyeti,” December, 05, https://ww w.haberturk.com/her-bolgeden-bir-belediye-mhpye-2248291, (Erişim Tarihi: 10.12.2018).
• Shih, G. (2017) “Uighurs fighting in Syria take aim at China,” AP Exclusive, December 23, 2017. https://www.apne ws.com/79d6a427b26f4eeab226571956dd256e, (Erişim Tarihi: 20.02.2019).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı, Avrupa Birliği Başkanlığı, “Türkiye-AB İlişkilerinin Tarihçesi,” 12/02/2020, https://www.ab.gov.tr/111.html (Erişim Tarihi: 23.06.2020).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı, “Türkiye’nin çok yönlü ulaştırma politikası,” http://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-cok-tarafli-ulastirma-politikasi.tr.mfa ( Erişim Tarihi: 22.07.2019).
• Temiz, K. (2017) “Türkiye-Çin İlişkileri,” (China-Turkey relations) SETA, Analiz, April. No. 196, pdf is available on, https://setav.org/assets/uploads/2017/04/TRCin.pdf, (Erişim Tarihi: 01.06.2020).
• Temiz, K. (2014) “Türkiye’nin Asya-Pasifik Politikası,” 2014, (SETA), Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, Türk Dış Politikası Yıllığı, pp. 383-400.
• Turkish Minute, (2017) “Ankara promises Beijing to eliminate anti-China stance in Turkish media,” Turkish Minute, August 03, https://www.turkishminute.com/2017/08/03/ankara-promises-beijing-to-eliminate-anti-china-stance-in-turkish-media/, (Erişim Tarihi: 04.06.2020).
• Uzgel, İ. (2007). “Türk Dış Politikası Yazımında Siyaset, Ayrışma ve Dönüşüm,” Türkiye’de Uluslararası İlişkiler Çalışmaları ve Eğitimi Kongresi Tutanakları, Uluslararası İlilşkiler (19-21 Nisan).
• Ünay, S. (2010) “Economic Diplomacy for Competitiveness: Globalization and Turkey’s New Foreign Policy,” Perceptions, Autumn – Winter, Volume XV, Number 3-4, pp. 21-47.
• Wei, M. (魏敏), (2017) "The Risks and Countermeasures of China-Turkey International Capacity Cooperation in the Context of "One Belt One Road", International Economic Cooperation, Issue 5, 2017, pages 14-19 《“一带一路”背景下中国—土耳其 国际产能合作的风险及对策》, 国际经济合作， 2017 年第 5 期，第14-19 页。 Xinhua, (2008) "Turkey and China sign an agreement to establish a Confucius Institute", "China Overseas Chinese Network" March 19,《土 耳其与中国签署合作 建立孔子学院协议》 ，《中国侨网》年 3月 19日, http://www.doc88.com/p-7082016129777.html (Erişim Tarihi: 04.09.2019).
• Xue J. (2017) “China-Turkey relations in the context of the Belt and Road Initiative,” Law and Society, July, pp.144.
• Yavilioğlu,C. (2016) “Çin Öncülüğünde Yeni Bölgesel Finansal Mimari Oluşturma Çabaları: Tek Kuşak-Tek Yol Projesi,” Maliye Dergisi, No. 170, pp. 3-10.
• Yeşiltaş, M. (2009). “Soft Balancing in Turkish Foreign Policy: The Case of The 2003 Iraq War,” Perceptions, Spring-Summer, pp. 25-51.
• Yildirimcakar, E. (2019) “Kuşak ve Yol Girişimi Bağlamında Çin’in Normatif Güç İnşası ve Türkiye-Çin İlişkileri,” ULİSA, Uluslararası Çalışmalar Dergisi, Cilt. 3, Sayı. 2, s. 145-169.
• Yılmaz, Ö. (2002) “Uygur’u görün sorun varsa çözelim,” Milliyet Daily, May 30, https://www.milliyet.com.tr/siyaset/uygur-u-gorun-sorun-varsa-cozelim-5214835, (Erişim Tarihi: 07.06.2020).
• Zou, Z. 邹志强: (2017) “China and Turkey's International Production Capacity Cooperation in the Context of the Belt and Road Initiative,” Journal of Northwest University for Nationalities (Philosophy and Social Sciences Edition)" CSSCI (Extended Edition) Issue 6, pp. 131-137,《“一带一路”背景下中国与土耳其的国际产能合作》，载 《西北民族大学学报(哲学社会科学版) 》CSSCI (扩展版) 第 6 期， 第131-137页.