Azerbaycan’da Hapsedilmiş Bir Aydın Ahmed Bey Pepinov (1893-1938)

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 1, 1 - 19, 30.06.2022

Zeynep Akarslan

https://doi.org/10.32449/egetdid.1064500

Öz

Rusya’da 1917 yılında yaşanan gelişmeler, Kafkasya halklarının bağımsızlık tarihi açısından dönüm noktası olması açısından önemlidir. Siyasi atmosferin hızla değiştiği bu dönemde önce Transkafkasya Seymi çatısı altında birleşen Kafkasya halkları bu birliğin kısa sürede dağılmasından sonra kendi bağımsız cumhuriyetlerini kurdu. Bu dönemde kurulan ve Azerbaycan Türklerinin tarihi açısından bir ilki teşkil eden bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti hem siyasi hem de sosyal birçok gelişmeyi bir arada yaşadı. Azerbaycan’ın bağımsızlığı için mücadele eden isimler 1918-1920 yılları arasındaki kısa bağımsızlık döneminde Azerbaycan tarihindeki yerlerini alırken bu isimlerden biri olan Ahmed Bey Pepinov ise henüz Türk literatüründe yerini bulamamıştır. Köklü bir aileden gelen Pepinov, iyi bir eğitim almış, sosyalist yönelimiyle hem Transkafkasya Seyminde hem de Azerbaycan Milli Meclisinde yer almıştır. Azerbaycan tarihi açısından önemli sayılabilecek görüşme, antlaşma ve konferanslarda Azerbaycan’ı temsil etmiş olan Pepinov hakkında Azerbaycan’da yapılan çalışmalar onu tanımamıza yardımcı olurken Türkiye’de bu konuda yapılmış müstakil bir çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmanın amacı, ekseriyeti Azerbaycan’da yazılmış olan kaynaklara dayanarak Ahmed Bey Pepinov’un Azerbaycan siyasi tarihindeki öneminin anlaşılmasını sağlamaktır.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Bey Pepinov, sosyalizm, Azerbaycan, bağımsızlık, Sovyet rejimi

Kaynakça

• Azerbaycan Respublikası Devlet Arşivi (ARDA), f. 894, siy. 10, iş. 192. ARDA, f. 970, op. 1, d. 1, l. 30-33.
• ARDA, f. 970, op. 1, d. 1, l. 3-52. ARDA, f. 970, op. 1, d. 1, l. 50.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). Hariciye Nezareti Siyasi (HR. SYS.), No: 2371/6. BOA, HR. SYS. No. 2398/2.
• BOA, HR. SYS, No. 2372/2/7-10. BOA, HR. HMŞ. İŞO, No. 124/13/1-13.
• Aliyev, M. (Avqust 1989). Ahməd bəy Pepinov. Odlar Yurdu Qəzeti, 15 (446), 3.
• Atamalıbəyov, Abbas Bəy. (2018). Siyasi Mühacirin Xatirələri. İsmayıl Umudlu (Çev.). Bakı: Kitab Klubu.
• Azerbaycan Cumhuriyeti Osmanlı Basınında: 1918-1920. (2018). Qiyas Şükürov, Vasif Qafarov (Haz.). İstanbul: TEAS Press.
• Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (1918-1920) Biblioqrafiya. (2008). Şəhla Nağıyeva (Ter. Ed.). Bakı: Azərbaycan Milli Kitabхanasının Mətbəəsi.
• Azərbayсan Xalq Cumhuriyyəti (1918-1920) Parlament (Stenoqrafik Hesabatlar). (1998). I-II Cild, Bakı: Azərbaycan Nəşriyyatı.
• Azerbaycan Heyeti. İkdam. No: 7679, 25 Haziran 1334 [1918].; Azerbaycan Heyeti. Tanin. No: 3519, 30 Eylül 1334 [1918].
• Azerbaycan’ın Milli Teşkilatı: Ahmed Bey Pepinov’un Beyanatı. Sabah. No: 10281, 29 Haziran 1334 [1918].
• Bünyadov, Ziya. (1993). Qırmızı Terror. Bakı: Azərnəşr.
• Çolak, Mustafa. (2014). Alman İmparatorluğu’nun Doğu Siyaseti Çerçevesinde Kafkasya Politikası (1914-1918). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi.
• Dünyaminqızı, Qərənfil. (12 Dekabr 2018). Soyadı özündən xəbərsiz dəyişdirilən nazir. Kaspi, 15.
• Erim, Nihat. (1953). Devletlerarası Hukuk ve Siyasi Tarih Metinleri. I (Osmanlı İmparatorluğu Andlaşmaları). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Gunay Qəzeti. (26 Fevral 2000). 8; Hüseynov, R. B. (2001). Millətin Zərrəsi, Bakı: Azərbaycan.
• İmanov, Vügar. (2006). Azerbaycan-Osmanlı İlişkileri 1918. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• İstanbul Konferansı Hazırlıkları. Haftalık Gazete, No: 1, 27 Haziran 1334 [1918].
• Quliyeva, Samirə. (19 Mayıs 2015). İstiqlal Yolunun Şanlı Mücahidləri - Cümhuriyyət Dövrünün Dövlət və Hökumət Xadimləri. 525-ci Qəzet, 6.
• Marshall, Alex. (2010). The Caucasus under Soviet Rule. London and New York: Routledge.
• Mütebaki Kafkas Hükümeti Murahhasaları Geldiler. Tesvir-i Efkar. No: 2496, 25 Haziran 1334 [1918].
• Pipes, Richard. (1997). The Formation of the Soviet Union Communism and Nationalism. Cambridge: Harvard University Press.
• Sadıgov, Ramin. (2021). 1918-1920 Yıllarında Karabağ’da Ermeni İsyanları: Azerbaycan Hükümeti’nin Toprak Bütünlüğünü Sağlamak İçin İsyancılara Karşı Mücadelesi. Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 7/1: 1-17.
• Şahin, Enis. (2002). Türkiye ve Maverâ-yı Kafkasya İlişkileri İçerisinde Trabzon ve Batum Konferansları ve Antlaşmaları (1917-1918). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi.
• Şimşir, Sebahattin. (2004). Stalin Döneminde KGB Arşivlerinde Kırmızı Terör. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Şüküroğlu, Lətif. (2000). Cumhuriyyət Rəhbərləri Repressiya Məngənəsində. I, Bakı: Şirvannəşr.
• Yaqublu, Nəsiman. (2018). Əhməd bəy Pepinov. Cümhuriyyət Qurucuları, 241-254. Bakı: “Nurlar” Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi.
• Yavuz, Resul. (2020). Bağımsızlığının İlanından Sonra Azerbaycan Heyetlerinin İstanbul’daki Faaliyetleri ve Bu Faaliyetlerin Osmanlı Basınındaki Yansımaları. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 28: 371-400.