İzmir’deki Kutsal Ziyaret Yerlerinde Dağ Kültünün İzleri

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 1, 185 - 202, 30.06.2022

Gökçe Zeynep Güzey

https://doi.org/10.32449/egetdid.991905

Öz

Dağlar hem mitolojik anlatmalarda hem de semavi dinlerde kutsal kabul edilmiş ve önemli bir konuma sahip olmuştur. Dünyanın kozmik merkezi, vahyin ulaştığı yer veya tanrı ikametgâhı gibi işlevleri olduğuna inanılan dağlar özellikle yükseklikleri sebebiyle bütün toplumlarda yüceliğin sembolü olarak görülmektedir. Eski Türkler de yükseklikleri ve Gök Tanrı’ya yakınlığı dolayısıyla dağları yüce bir varlık olarak kabul etmişler ve ölen atalarını dağlara gömmüşlerdir. Atalar kültü ve dağ kültünün birleştiği bu uygulama zamanla veli kültüyle birleşerek dağ ve tepelerde bulunan türbe ve yatırları ziyaret geleneğine dönüşmüştür. Bu bağlamda çalışmada dağ kültünün farklı toplumlarda nasıl yer aldığına değinilmiş ve Türk toplumunda geçmişten günümüze dek benimsenmiş çeşitli inanç ve uygulamaların neler oldukları ve işlevleri ele alınmıştır. Anadolu’nun pek çok yerinde olduğu gibi İzmir’de de dağ ve tepelerde pek çok kutsal ziyaret yeri bulunmaktadır. Çalışmamız kapsamında İzmir’de dağ ve tepelerde bulunan kutsal ziyaret yerlerindeki inanç ve uygulamalar tespit edilmiş ve dağ kültüyle ilişkileri bağlamında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dağ Kültü, İzmir, atalar kültü, inanç, kutsal ziyaret yerleri.

Kaynakça

• Araz, R. (1995). Harput’ta Eski Türk İnançları Ve Halk Hekimliği. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Baş, M. (2013). Dinlerde Ve Geleneksel Türk İnanışlarında Dağ Kültü. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S (13), 165-179.
• Bayat, F. (2006). Türk Mitolojisinde Dağ Kültü. Folklor Edebiyat, S (46), 47-60.
• ____________. (2007). Türk Mitolojik Sistemi II. İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Beydili, C. (2004). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. Ankara: Yurt Kitap.
• Boratav, P. N. (2013). 100 Soruda Türk Folkloru. Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
• Duymaz, A., Şahin, H. İ. (2008). Kaz Dağlarında Dağ, Ağaç ve Ocak Kültü Üzerine İnanış ve Uygulamalar. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S (19), 116-126.
• Eck, D. L. (1987). Mountains. Encyclopedia Of Religion. Mircea Eliade (ed.) C. 10, New York: Macmillian Publishing Company, 130-134.
• Ergin, M. (2009). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: Boğaziçi Yay.
• Eriş, E. (2003). Bergama Tarihinde İnanç Coğrafyası. Bergama: Çağdaş Yayınları.
• ____________. (2009). Bergama Söylenceleri. İzmir: Berksav Yayınları.
• Ergun, M. (1996). Dağlarla İlgili Altay Türk Efsaneleri. Milli Folklor, S (31/32), 66-71.
• Eröz, M. (2014). Türkiye’de Alevilik Ve Bektaşilik. İstanbul: Ötüken Yayıncılık.
• Günay, Ü., Güngör, H. (2015). Başlangıçtan Günümüze Türklerin Dini Tarihi. Kayseri: Berikan Yay.
• Güzey, G. Z. (2018). İzmir’de Kutsal Ziyaret Yerleri Tire Örneği. Uluslararası Küçük Menderes Araştırmaları Ve Tire Tarihi Sempozyumu Bildirileri. (Ed. M. Sanus-A. Özçelik). C. II, İzmir: Tire Belediyesi Kültür Yay., 293-298.
• ____________ (2020). İzmir’deki Kutsal Ziyaret Yerleri Etrafında Oluşan İnanç ve Uygulamalar. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Harman, Ö. F. (1993).Dağ. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 8, Ankara: Diyanet Vakfı Yay., 400-401.
• İnan, A. (1998). Altay Şamanlığına Ait Maddeler (A. V. Anohin’den Tercüme). Makaleler ve İncelemeler-I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay., 400-451.
• ____________. (2015). Tarihte Ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Roux, J. P. (1994). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. İstanbul: İşaret Yay.
• Ocak, A. Y. (2015). Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yay.
• Önal, M. N. (2003). Dağ Kültü, Eren Kültü ve Şenliklerinin Muğla’daki Yansımaları. Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi. S (25), 99-124.
• Sönmez, S. (2008). Türklerde Dağ Kültü İnancı ve Altay, Tıva ve Şor Destanlarında Dağ. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şenocak, E. (2013). Göç ve Ergenekon Destanlarında Mitostan Ütopyaya Yolculuk. Turkish Studies, S (8/1), 2525-2537.
• Tanyu, H. (1973). Dinler Tarihi Araştırmaları. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• ____________. (2007). Türkiye’de Adak ve Adak Yerleri. Ankara: Elips Kitap.
• Yalman, A. R. (2000). Cenupta Türkmen Oymakları I. Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.