Hun İmparatorluğu’nda Yanzhilerin Oynadığı Politik Rol

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 1, 25 - 39, 26.06.2023

Gökay Yavrucuk

https://doi.org/10.32449/egetdid.1143054

Öz

Çin kaynaklarında huanghou (imparatoriçe) unvanıyla eşleştirilen yanzhi unvanı, çoğunlukla chanyuların cariyelerini de kapsayacak şekilde kullanılmıştır. Yanzhi unvanıyla anılan kadınlar genelde Hun İmparatorluğu’nun güçten düştüğü ve chanyu otoritesinin zayıfladığı dönemlerdeki siyasal etkinlikleriyle kaydedilmişlerdir. Yanzhilerin siyasal etkinlikleri kriz dönemleri dışında neredeyse hiç anılmıyorsa da daimî bir sistemin parçası olarak işlevseldi. İmparatorluğu Luanti/Xulianti hanedanı yönetiyordu. Hanedan yalnızca belirli soylu ailelerle karşılıklı kız alıp veriyordu. Bu aileler hanedanın iktidar ortağı olup evlilik bağları hanedanla aralarındaki siyasî iş birliğini temsil ediyordu. Chanyuların muhtemelen her soylu aileden br cariyesi bulunuyor, en güçlü ve önemli ailenin ferdi olan kadın da yanzhi makamına yükseliyordu. Yanzhi, ailesiyle chanyu arasındaki bağlın güçlülüğünü temsil etmekle kalmayıp bağı güçlendiren bir aracı gibi de çalışıyordu. Bozkır toplumlarında tipik olan baba ölünce üvey anneyle veya abi ölünce yengeyle evlenme adeti yanzhi’nin pozisyonunu ve ailesinin gücünü korumasına yardımcı oluyordu. Ancak yeni chanyu bütün variyeleri tevarüs ediyordu ve içlerinden herhangi birini yanzhi yapabilirdi. Bu durumda güç dengeleri değişiyordu. Bu bakıma yanzhiler hem pozisyonunu korumak hem de etkinliğini sürdürebilmek için yeni chanyu tarafından yanzhi ilan edilmek yahut kendi oğlunu tahta geçirmek için çaba sarf ediyordu. İmparatorluğun merkezî otoritesinin zayıfladığı dönemlerde bu çabalar büyük çalkantılara yol açabiliyordu.

Anahtar Kelimeler

Asya Hunları, yanzhi, Tevarüs Sistemi, Taht Kavgaları, heqin

Political Role Played By Yanzhis In The Xiongnu Empire

Öz

Yanzhi title associated with the title huanghou (empress) in Chinese sources, was ofthen used to include concubines of the chanyu. Women who were called yanzhi were generally recorded for their political activities during the decline of the Xiongnu Empire and the weakening of the chanyu’s authority. In spite of that, yanzhis were functional as part of a permanent system. The empire was ruled by the Luanti/Xulianti dynasty. The dynasty established marriage ties only with certain noble families. These families were the ruling partners of the dynasty and their marriage ties represented the political cooperation between them and the dynasty. Chanyus probably had a concubine from each noble family, and the woman who was the most powerful and important family’s member rose as yanzhi. Yanzhi not only represented the strength of the bond between her family and chanyu, but also worked as an intermediary to strengthen the bond. Typical in steppe societies, the custom of marrying stepmother when the father died, or sister in law when the brother died, helped the yanzhi to maintain her position and the power of her family. However, the new chanyu inherited all concubines and could claim any of them as yanzhi. In this case, the balance of power was changing. In order to both maintain their position and influence, these yanzhis were making efforts to be accepted as yanzhi by the newly erected chanyu or to put their own son on the throne. In times when the central authority of the empire weakened, these efforts could cause great turmoil.

Anahtar Kelimeler

Xiongnu, yanzhi, Succession, Struggle for the throne, heqin

Kaynakça

• Ban Gu (1988). Hanshu. Beijing: Zhonghua Shuju. (班固. 漢書. 北京: 中华书局).
• Chen Zijing (2007). Xiongnu Shigao. Beijing: Zhongguo Renmin Daxue Chuban She. (陈字经. 匈奴史稿. 北京: 中国人民大学出版社).
• Di Cosmo, Nicola (2004). Ancient China and Its Enemies The Rise of Nomadic Power in East Asian History. Cambridge University Press.
• Du You (1992). Tongdian. Beijing: Zhonghua Shuju. (杜佑. 通典. 北京: 中华书局 ).
• Ercilasun, Konuralp (2019). Türk Tarihinde Asya Hunları Birinci Hâkimiyet Dönemi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Fan Ye (1973). Hou Hanshu. Shanghai: Zhonghua Shuju. (范曄. 後漢書. 上海: 中华书局).
• Gumilëv, Lev Nikolayevich (2013). Hunlar. Translated by Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınları.
• Hei Longjiang, Lan Dianjun (1989). “ ‘Yanzhi’ Bingfei Xiongnu Huanghou de Zhuan Cheng”.]. Wenshi Zazhi 2, 36-37. (黑龙江 兰殿君. “阏氏” 并非匈奴皇后的专称”. 文史杂志.).
• Jackson, Peter; Morgan, David (2010). The Mission of Friar William of Rubruck His Journey to the Court of the Great Khan Möngke 1253-1255. Ashgate Publishing Company.
• Kaşgarlı Mahmud (2007). Divanü Lugati’t Türk. Translated by Serap Tuba Yurtsever and Seçkin Erdi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Lien-sheng, Yang (1968). “Historical Notes on the Chinese World Order”. In John King Fairbank eds The Chinese World Order Traditional China’s Foreign Relations. Cambridge: Harvard University Press, pp. 20-33.
• Lin Gan (1984). Xiongnu Lishi Nianbiao. Zhonghua Shuju. (林幹. 匈奴历史年表. 中华书局).
• __ (1986). Xiongnu Tongshi. Beijing: Renmin Chuban She. (匈奴通史. 北京: 人民出版社).
• __ (2007). Xiongnu Shi. Nei Menggu Renmin Chuban She. (匈奴史. 内蒙古人民出版社).
• McGovern, William Montgomery (1939). The Early Empires of Central Asia – A Study of the Scythians and the Huns and the part they played in world history. Chapel Hill: The University of North Carolina Press.
• Miller, Bryan K (2014). “Xiongnu ‘Kings’ and the Political Order of the Steppe Empire”. Journal of the Economic and Social History of the Orient 57, pp. 1-43.
• Onat, Ayşe; Orsoy, Sema; Ercilasun, Konuralp (2004). Çin Kaynaklarında Türkler Han Hanedanlığı Tarihi Bölüm 94A/B Hsiung-nu (Hun) Monografisi (Açıklamalı Metin Neşri). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Shu Shunlin (1996). “Xiongnu Hunyin Xisu Lun”. Beifang Wenwu 3. 65-68 (舒顺林. “匈奴婚姻习俗论”. 北方文物).
• Sima Guang (1976). Zizhi Tongjian. Shanghai: Zhonghua Shuju (司馬光. 資治通鑒. 上海: 中华书局).
• Sima Qian (1973). Shiji. Shanghai: Zhonghua Shuju. (司馬遷. 史記. 上海: 中华书局).
• Wang Qinruo (2006). Cefu Yuangui. Nanjing: Fenghuang Chuban She (王欽若. 冊府元龜. 南京: 鳳凰出版社).
• Wang Weidi (1984). “ ‘Yanzhi’ Bushi ‘Huanghou’” Cishu Yanjiu 3 171-172. (王维堤. “ “阏氏” 不是 “皇后” ”. 辞书研究).