A Side of Turkish Folk Law: The Issue of “The Law of Nature”

Yıl 2023, Cilt: 23 Sayı: 2, 333 - 352, 22.12.2023

Sevgi Dal

https://doi.org/10.32449/egetdid.1356208

Öz

Folk law is fed by the understanding of the thought and life of the nation to which it belongs. The belief systems, thought structure and behaviors of the society; behaviors, social norms; social norms constitute the folk law. The most important function of folk law is to provide social order and justice. In the definitions of folk law made in Turkish folk law research, attention was drawn to the individual and society. However, folk law covers the elements of nature as well as the individual and society. Elements of nature such as sky, tree and water contributed to the shaping of various behavioral patterns and social norms in terms of social, economic life and religious beliefs in the old Turkish life. The legal system, which is a reflection of culture, is based on these characteristics. The elements of nature are the elements that take place both in the formation of folk law and in the criminal system. It is important to develop positive behavior towards the souls attributed to the elements of nature; to make social life easier, to eliminate the needs, to protect from the wrath of the souls. In our study, the meanings assigned to the elements of nature, the heavy sanctions that are believed to be encountered as a result of disrespect for the elements, and the rewards of nature as a result of positive behaviors developed will be mentioned. The role of the belief system called “cult” created by the elements of sky, tree and water in Turkish culture in the formation of folk law and the structure and order of Turkish society formed around these beliefs will be examined. In this review, the “Natural Law” theory, which argues that law is a system created by nature and discovered by reason, will also be used.

Anahtar Kelimeler

Folk law, nature, cult, law, belief

Türk Halk Hukukunun Bir Yüzü: "Doğanın Kanunu" Meselesi

Öz

Halk hukuku, ait olduğu milletin düşünce anlayışı ve yaşayışından beslenmektedir. Toplumun inanış sistemleri, düşünce yapısını ve davranışları; davranışlar, sosyal normları; sosyal normlar ise halk hukukunu oluşturmaktadır. Halk hukukunun en önemli işlevi ise toplum düzenini ve adaleti sağlamaktır. Türk halk hukuku araştırmalarında yapılmış olan halk hukuku tanımlarında bireye ve topluma dikkat çekilmiştir. Ancak halk hukuku, birey ve toplum kadar doğa unsurlarını da kapsamaktadır. Gökyüzü, ağaç, su gibi doğa unsurları, eski Türk yaşantısında sosyal, ekonomik hayat, dinî inanışlar noktasında çeşitli davranış kalıplarının ve sosyal normların şekillenmesine katkı sağlamıştır. Kültürün bir yansıması olan hukuk sistemi, bu özellikler doğrultusunda temellenmiştir. Doğa unsurları, halk hukukunun gerek oluşumunda gerekse ceza sisteminde yer edinen unsurlardır. Doğa unsurlarına atfedilmiş ruhlara yönelik olumlu davranış geliştirmek; toplumsal yaşantıyı kolay kılmak, ihtiyaçların giderilmesi, ruhların gazabından korunmak noktasında önem arz etmektedir. Çalışmamızda da doğa unsurlarına yüklenmiş anlamlara, unsurlara yapılan saygısızlıklar sonucunda karşılaşılacağına inanılan ağır yaptırımlara, geliştirilen olumlu davranışlar sonucunda ise doğanın ödüllerine değinilecektir. Türk kültüründe gökyüzü, ağaç ve su unsurlarının yaratmış olduğu “kült” adı verilen inanış sisteminin halk hukuku oluşumundaki rolü ve bu inanmalar etrafında oluşan Türk toplum yapısı ve düzeni incelenecektir. Bu incelemede hukukun doğa tarafından yaratılmış; akıl ile keşfi yapılmış bir sistem olduğunu savunan “Tabii Hukuk” teorisinden de faydalanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Halk hukuku, doğa, kült, kanun, inanış

Kaynakça

• Arsal, S. M. (1947). Türk tarihi ve hukuk. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi.
• Akı, E. (2007). Hukukun temel kavramları. Barış.
• Akpınar, T. (1999). Türklerin din ve hukuk tarihi. İletişim.
• Alinge, C. (1967). Moğol kanunları (Coşkun Üçok, Çev). AÜ Hukuk Fakültesi.
• Atnur, G. (2002). Başkurt ve Tatar efsaneleri üzerine karşılaştırmalı motif çalışması. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Baldick, J. (2016). Hayvan ve şaman. (N. Şahin, Çev.). Hill.
• Bayat, F. (2016). Türk mitolojik sistemi. Cilt: II. Ötüken.
• Baysal, N. (2019). Türk halk kültüründe su. [Doktora Tezi], İzmir: Ege Üniversitesi.
• Beşevliev, V. (1945). Proto bulgar dini. (Türker Acaroğlu, Çev.). Belleten, 9(34), 213- 261.
• Boçarov, V. V. (2020). Hukuk antropolojisi. Doğu Kütüphanesi.
• Boratav, P.N. (1994). 100 soruda Türk folkloru. Gerçek.
• Boratav, P.N. (2012). Türk mitolojisi. (R. Özbay, Çev.). BilgeSu.
• Burkanov, A. V. (2013). Hakasların geleneksel dünya tasavvurlarında su iyesinin dişil başlangıcı (A. Bağcı, Çev.). Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (36), 9-22
• Cin, H., Akgündüz, A. (2017). Türk hukuk tarihi. Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
• Crawford, H. Toy. (1899). Taboo and morality. Journal of the American Oriental Society, 20, 151-156.
• Dal, S. (2023). Kazak destanlarında halk hukuku unsurlarının değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ege Üniversitesi.
• De Guignes, J. (2018). Hunların, Türklerin, Moğolların ve daha sair batı Tatarlarının tarihi umumisi (H. Cahi, Çev). Ötüken.
• Dundes, R., Dundes, A. (1995). What is folk law?. Alison Dundes Renteln and Alan Dundes (Ed.). Folk law-essays in the theory and practice of lex non scripta, V. 1, Wisconsin: The University of Wisconsin Press, 1-4.
• Dursun, A. (2015). Türkiye Türkçesi atasözlerinde sözlü hukuk. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (38), 151-160.
• Dursun, A. (2016). Türk halk hukuku. Ötüken.
• Edgerton, B. R. (1985). Rules, exceptions, and social order. California.
• Eliade, M. (2014). Dinler tarihine giriş (Lale A. Özcan, Çev.). Kabalcı.
• Ergin, M. (2012). Orhun abideleri. Boğaziçi.
• Ergin. M. (2014). Dede korkut kitabı I. Türk Dil Kurumu.
• Ergun, P. (2012). Türk kültüründe ağaç kültü. AKM.
• Esin, E. (2001). Türk kozmolojisine giriş. Kabalcı.
• Eşmeli, İ. (2014). Dinler tarihi açısından gök cisimleri ve tabiatla ilgili inanış ve uygulamalar (Muğla Yatağan örneği). Dinî Araştırmalar, 17 (45), 195- 208.
• Etnoloji sözlüğü. (1971). (S. V. Örnek, Haz.) Ankara Üniversitesi DTCF.
• Frazer, J.G. (2020). Altın dal- dinin ve folklorun kökleri. YKY.
• Freud, S. (1998). Totem ve tabu I (N. Berkes, Çev.). Çağdaş.
• Güriz, A. (2003). Hukuk felsefesi. Ankara: Siyasal.
• Gökçe, M. (2019). Menteşe bölgesi yörüklerinde islam öncesi inançların izleri. İlhan Şahin (Ed.), Yörükler Orta Asya’dan Anadolu’ya. Bursa: Osman Gazi Belediyesi, 59-74.
• Harrison, J. (1913). Ancient art and ritual. Williams and Norgate.
• Harva, U. (2014). Altay panteonu. (Ö. Suveren., Çev.). Doğu Kütüphanesi.
• Işıktaç, Y. (1992). Hukukun kaynağı olarak örf-âdet hukuku. Kazancı.
• İnan, A. (1986). Tarihte ve bugün Şamanizm. Türk Tarih Kurumu.
• İnan, A. (2020a). Türklerde su kültü ile ilgili gelenekler. Makaleler ve İncelemeler, C. I. içinde (s.491-495). TTK.
• İnan, A. (2020b). Türk boylarında dağ, ağaç (orman) ve pınar kültü. Makaleler ve İncelemeler, C. II. içinde (s. 253-259). TTK.
• Kafesoğlu, İ. (2013). Türk millî kültürü. Ötüken.
• Kalafat, Y. (2012). Türk halk inançlarında tabu. Berikan.
• Karataş, H. (2016). Halk hukuku uygulamaları ve sürgün gelinler. [Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Köprülü, M. F. (2005). Ortazaman Türk hukuki müesseseleri İslam amme hukukundan ayrı bir Türk amme hukuku yok mudur? İslam ve Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları ve Vakıf Müessesesi. Akçağ.
• Maine, Sir H. S. (1861). Ancient law. London. Malinowski, B. (1998). İlkel toplum. (H. Portakal, Çev.). Öteki.
• Ögel, B. (1971). Türk kültürünün gelişme çağları. Millî Eğitim.
• Ögel, B. (2014a). Türk mitolojisi, C. I. Türk Tarih Kurumu.
• Ögel, B. (2014b). Türk mitolojisi, C. II. Türk Tarih Kurumu.
• Özarslan, M. (2003). Türk kültüründe ağaç ve orman kültü. Türkbilig, 5, 94-102.
• Örnek. S.V. (2014). 100 soruda ilkellerde din, büyü, sanat, efsane. BilgeSu.
• Pamir, A. (2003). Türkler’in geleneksel dini Şamanizm’in Orta Asya eski Türk kamu hukuku’na etkisi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 52, 155-185.
• Rousseau, J.J. (1987). Toplum sözleşmesi, (V. Günyol, Çev.). Adam.
• Roux, J.P. (2011). Türklerin ve Moğolların eski dini. (A. Kazancıgil, Çev.). Kabalcı.
• Sumner, W. G. (2008). Folkways: A Study of the Sociological Importance of Usages, Manners, Customs, Mores and Morals. Athenaum.
• Turan, F. A. (2011). Orta Asya’dan Anadolu’ya mitik yolculukta tabiat olayları. Millî Folklor, 23 (90), 49-59.
• Türkçe sözlük (2011). Türk Dil Kurumu.
• Yakut, E. (2002). Eski Türklerde hukuk. Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1(3), 401-426.
• Yıldırım, D. (1972). Dede Korkut ve Yunus Emre’de hayat, tabiat, tanrı ve ölüm. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 20, 37-47.
• Yıldırım, S., Kuzu, F. (2020). Türk ve Türk Dünyası destanlarında ağaç etrafında şekillenen anlam olgusu. Türkoloji, 103, 36-58.
• Yörükân, Y. Z. (2014). Müslümanlıktan evvel Türk dinleri Şamanizm. Ötüken.
• Winick, C. (1970). Dictionary of anthropology. Littlefield, Adams & Co.