Pathways to Modernity: Ottoman Reforms Before and During the Tanzimat

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 2, 417 - 437, 17.12.2024

Zeynep Çolak

https://doi.org/10.32449/egetdid.1522647

Öz

This study analyses the modernisation efforts within the Ottoman Empire during the pre-Tanzimat and Tanzimat periods, examining the intricate balance between Westernisation and genuine modernisation strategies. In the late 18th and early 19th centuries, the Ottoman Empire faced significant military, economic, and administrative challenges, prompting a decisive shift towards comprehensive reforms in socio-cultural, military, and administrative domains. These profound reforms were primarily driven by the imperative to address the empire’s perceived “backwardness” in comparison to Europe and to safeguard its territorial integrity. During the Tanzimat period (1839-1876), the Empire undertook extensive reforms in governance, fiscal policies, and civil rights, particularly through the Gülhane Hatt-ı Hümayunu and the Islahat Fermanı. While these reforms laid the groundwork for subsequent modernization efforts, they encountered substantial resistance from entrenched social and political structures and were subject to intense scrutiny. This article meticulously examines the inception of the Ottoman Empire’s modernisation process, elucidating the Empire’s strategic efforts to advance and sustain modernisation amidst the intricate balance between the influences of Western modernity and the preservation of Ottoman heritage and traditional values. Within this framework, it underscores the continuity of reforms and modernization from the late 18th century through to the Republican era.

Anahtar Kelimeler

Modernity, Modernisation, Ottoman Empire, Westernisation, Tanzimat

Modernliğe Giden Yol: Tanzimat Öncesi ve Tanzimat Dönemi Osmanlı Reformları

Öz

Bu çalışma Osmanlı İmparatorluğu’nda Tanzimat öncesi ve Tanzimat dönemlerindeki modernleşme çabalarını Batılılaşma ile gerçek modernleşme stratejileri arasındaki karmaşık denge içerisinde analiz etmektedir. Osmanlı Devleti 18. yüzyılın sonları ve 19. yüzyılın başlarında önemli askeri, ekonomik ve idari zorluklarla karşılaştığında sosyo-kültürel, askeri ve idari alanlarda köklü reformlar yapmaya yönelmiştir. Bu köklü reformların hayata geçirilmesinin temel nedeni İmparatorluğun Avrupa’ya kıyasla “geri kalmışlığını” gidermeye çalışmak ve toprak bütünlüğünü korumaktı. Bu çerçevede Tanzimat döneminde (1839-1876) özellikle Gülhane Hatt-ı Hümayunu ve Islahat Fermanı aracılığıyla yönetişim, mali politikalar ve medeni haklar çerçevesinde kapsamlı reformlar yapılmıştır. Bu reformlar sonraki dönemlerde gerçekleştirilecek olan modernleşme hareketleri için zemin hazırlarken, kökleşmiş sosyal ve siyasi yapılar tarafından dirençle karşılaşmış ve derinden eleştirilmiştir. Bu makale Osmanlı İmparatorluğu’nun modernleşme sürecinin başlangıç noktasını ayrıntılı bir şekilde incelemekte, İmparatorluğun modernleşmeye yönelik stratejik adımlarnı, Batı modernitesinin etkileri ve Osmanlı mirasının ve geleneksel değerlerin korunması arasındaki karmaşık denge içerisinde nasıl geliştirmeye ve sürdürmeye çalıştığını varolduğunu ortaya koymakta, bu çerçevede 18. Yüzyılın sonlarından Cumhuriyet dönemine kadar yenilik yahut modernleşme bağlamında bir süreklilik ilişkisinin olduğunu vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Modernite, Modernleşme, Osmanlı İmparatorluğu, Batılılaşma, Tanzimat

Kaynakça

• Akyıldız, A. (2011). “Tanzimat”, TDV İslam Ansiklopedisi, Vol. 40, 1-10.
• Berkes, N. (2019). Türkiye’de Çağdaşlaşma. 34. Baskı. Yapı Kredi Yayınları.
• Beydilli, K. (1989). “Mehmed Emin Ali Paşa”, TDV İslam Ansiklopedisi, Vol. 2, 425-426.
• Beydilli, K. (2003). “Matbaa”. TDV İslam Ansiklopedisi, Vol. 28, 105-110.
• Beydilli, K. (2020). Mühendishane-i Bahri Hümayun”. TDV İslam Ansiklopedisi, Vol. 31, 513-14.
• Danışman, Z. (1972). Koçi Bey Risalesi (Sadeleştirme). Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• İnalcık, H. (1997). An economic and social history of the Ottoman Empire. Cambridge University Press.
• İnalcık, H. (2016). Osmanlı İmparatorluğu: Klasik Çağ (1300-1600). (Ruşen Sezer, çev.). 21. Baskı. Yapı Kredi Yayınları.
• Kaçar, M. (1994). Osmanlı Devleti’nde mühendishanelerin kuruluşu ve bilim ve eğitim anlayışındaki değişmeler. [Unpublished Doctoral Thesis]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karal, E. Z. (2011), Osmanlı Tarihi V. Cilt: Nizam-ı Cedid ve Tanzimat Devirleri (1789 1856). 9. Baskı. Türk Tarih Kurumu.
• Karal, E.Z. (1976). Osmanlı Tarihi. Vol. 6. Türk Tarih Kurumu.
• Köprülü, O. F. (1996). “Keçecizade Fuad Paşa”, TDV İslam Ansiklopedisi. Vol. 13, 202- 205.
• Lewis, B. (2001). The emergence of modern Turkey. Oxford University Press.
• Mardin, Ş. (1962). The genesis of Young Ottoman thought: A study in the modernization of Turkish political ideas. Princeton University Press.
• Mardin, Ş. (2021). Türk modernleşmesi: makaleler 4. 28. Baskı. İletişim Yayınları.
• Ortaylı, İ. (1994). Studies on Ottoman transformation. The Isis Press.
• Ortaylı, İ. (2005). İmparatorluğun en uzun yüzyılı. İletişim Yayınları.
• Paşa, C. (1972). Tarihi Cevdet, Vol. 7, Üç Dal Neşriyat.
• Paşa, C. (1974). Tarihi Cevdet, Vol. 9, Üç Dal Neşriyat.
• Safa, P. (1981). “Memleket ve edebiyat”. Atatürk Devri Fikir Hayatı II.
• Mehmet Kaplan, İnci Enginün, Zeynep Kerman, Necati Birinci, Abdullah Uçman (Eds.) 155-158. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi. (1978). Vol. 3. Genel Kurmay Harp Tarihi Başkanlığı.
• Zürcher, E. J. (2004). Turkey: A Modern history. I.B. Tauris.