Trade in the Mediterranean, Black Sea and Turkestan under the Mongol Rule According to an Italian Merchant Ledger from the Early 14th Century

Yıl 2025, Cilt: 40 Sayı: 1, 15 - 41, 30.07.2025

Mehmet Ali Bozkuş

https://doi.org/10.18513/egetid.1644864

Öz

An anonymous merchant ledger, written in medieval Italian at the beginning of the 14th century, is preserved in the Marucelliana Library in Florence. This ledger is similar to the renowned work Pratica della Mercatura and delivers significant insights for the era, exhibiting concordance with other contemporaneous sources. It addresses the commercially significant cities along the land and water routes reaching Byzantium, the Anatolian principalities, the Golden Horde, the Mamluks, the Ilkhanids, Chagatai Khanate and the China. The ledger appears to have been composed as a guide for Western merchants. The first 67 folios of the 154-folio ledger explain how Western merchants could conduct trade in cities spanning the Mediterranean, Black Sea, and the center of the Chagatai Khanate. Robert-Henri Bautier published the significant sections of the first part of the ledger in its original language. Here, translations of these sections are presented based on Bautier’s text. This study investigates major port cities in the Mediterranean, Black Seas and the connection between West and China, the commercial goods traded in these cities, and their economic conditions during the pertinent historical period, based on the information in the ledger.

Anahtar Kelimeler

Silk Road , Chagatai Khanate , Pax Mongolica , Spices , Mamluks

BİR İTALYAN TÜCCAR DEFTERİNE GÖRE 14. YÜZYILIN BAŞINDA AKDENİZ, KARADENİZ VE MOĞOL HÂKİMİYETİNDEKİ TÜRKİSTAN’DA TİCARET

Öz

Floransa’da Marucelliana Kütüphanesi’nde 14. yüzyıl başında Ortaçağ İtalyancası ile tutulmuş, anonim bir tüccar defteri bulunmaktadır. Bu defter, Francesco Balducci Pegolotti’nin, Pratica della Mercatura adlı meşhur eseri ile benzerlik göstermektedir. Tıpkı Pegolotti’nin eseri gibi bu defter de dönem için oldukça değerli bilgiler vermektedir. Bizans, Anadolu Beylikleri, Altın Orda Devleti, Memlukler, İlhanlılar, Çağatay Hanlığı ve Çin’e ulaşan kara ve suyolları üzerindeki ticari açıdan önemli olan kentler bu defterde ele alınmıştır. Defterin batılı tüccarlara bir rehber olması için yazıldığı anlaşılmaktadır. 154 folyodan oluşan bu defterin ilk 67 folyosunda Batılı tüccarların Akdeniz, Karadeniz ve Çağatay Hanlığı merkezine kadar ulaşan kentlerde nasıl ticaret yapabileceği açıklanmaktadır. Robert-Henri Bautier defterin ilk bölümündeki önemli kısımları orijinal dilinde yayımlamıştır. Burada, Bautier’in metni esas alınarak yayımlanan kısımların çevirisi yapılmıştır. Bununla birlikte 14. yüzyılın başında dünya ticaretinin anlaşılması için Akdeniz ve Karadeniz limanları ve Batı ile Çin arasındaki bağlantı merkezleri ve bu merkezlerin bazılarının tarihsel süreçleri de açıklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İpek Yolu , Çağatay Hanlığı , Moğol Barışı , Baharat , Memlukler

Kaynakça

• Ayönü 2009 Yusuf Ayönü “Dördüncü Haçlı Seferi’nin Batı Anadolu’nun Türkleşme Sürecine Etkisi”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XXIV, S.1, s. 5-20.
• Bautier 1992 Robert-Henri Bautier, “Les Relations Economiques Des Occidentaux Avec Les Pays D’Orient, Au Moyen Age Points de Vue et Documents”, Commerce Méditerranéen et Banquiers İtaliens au Moyen Age, Aldershot, s.263-331.
• Bautier 1970 M. R. H. Bautier, “Les relations économiques des Occidentaux avec les pays d’Orient, au Moyen Age Points de vue et Documents”, Sociétés Et Compagnies De Commerce En Orient Et Dans L’océan Indien Actes Du Huitième Colloque International D’histoire Maritime (Beyrouth — 5-10 Septembre 1966), Ed. Michel Mollat, Paris, s. 263-331.
• Battuta 2020 Ebû Albdullah Muhammed İbn Battuta Tancî, İbn Battuta Seyahatnamesi, I. cilt, çev. A. Sait Aykut, 6. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Battuta 2020 Ebû Albdullah Muhammed İbn Battuta Tancî, İbn Battuta Seyahatnamesi, II. cilt, çev. A. Sait Aykut, 6. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Bilge 1991 Mustafa L. Bilge, “Azak” TDV İslâm Ansiklopedisi, C.4, s. 300-301: https://islamansiklopedisi.org.tr/azak
• Bozkuş 2016 Mehmet Ali Bozkuş, “Ortaçağ Alanya’sında Ticaret ve Ticari Yollar”, Phaselis, II, s. 209-223.
• Bozkuş 2017 Mehmet Ali Bozkuş, Ortaçağ'da Alâiyye (Alanya) ve Alâiyye Beyliği, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bozkuş 2018 Mehmet Ali Bozkuş, “Geç Ortaçağ’da Tutulmuş Türk Tarihine Dair Kıbrıs Kronikleri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 37/63, s. 135-169.
• Bratianu 1929 Gheorghe I. Brătianu, Recherches sur le Commerce Génois dans la Mer Noire au XIIIe Siècle, Librairie Orientaliste Paul Geuthner, Paris.
• Canale 1860 Michel-Giuseppe Canale, Nuova Storia della Repubblica di Genova, C. III, 1860, Floransa. Ciocîltan 2012 Virgil Ciocîltan, The Mongols and the Black Sea Trade in the Thirteenth and Fourteenth Centuries, Çev. Samuel Willcocks, Leiden Boston.
• Coşkun ve Oğuz 2023 Derya Coşkun - Anıl Yasin Oğuz, “Yuan Hanedanı’nda İpek Tedarik Yöntemleri, Vergi ve Tahsisatları”, Belleten, 87/309, s. 439-471
• Çavuşdere 2007 Serdar Çavuşdere, 14. Yüzyıl İtalyan Kaynaklarında (Zibaldone Da Canal, Francesco Balduci Pegolotti, Pignol Zucchello) Türkiye Ticaret Tarihine Dair Kayıtlar, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Çaylı 2023 Murat Çaylı, “14. Yüzyıl Sonlarında Fransa Sarayı’nda Moğollara Dair Kısa Bir Anlatı”, Belleten, C. 87, Sayı 309, s. 473-487.
• Eğilmez vd. 2021 Savaş Eğilmez - A. Safa Yıldırım - Y. Emre Aydın, “Ceneviz Ticaret Kolonisi Simisso (1280-1420)”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXVI/2, 2021, s. 527- 563.
• Fleet 2009 Kate Fleet, Erken Osmanlı Döneminde Türk-Ceneviz Ticareti, çev. Özkan Akpınar, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• Horrox 1994 Rosemary Horrox, The Black Death, Manchester University Press, Manchester.
• Hryszko 2012 Rafal Hryszko “Genoese Colonies in the Black Sea Region: Their Role in the Transfer of Regional Products in the late Middle Ages” 1000 років візантійської торгівлі (V-XV століття), ed. Gladkih Mychajlo Ivanovyč, Kiїv: Čalʹcev, Kiev, s. 177-189.
• Jacoby 2012 David Jacoby, "Camlet Manufacture, Trade in Cyprus and the Economy of Famagusta from the Thirteenth to the Late Fifteenth Century", Mediaval and Renaissance Famagusta, Studies in Architecture, Art and History, ed. Michael J. K. Walsh, Peter W. Edbury, Nicholas S. H. Coureas, Ashgate Publishing, s.15-42.
• Karaimamoğlu 2022 Tolgahan Karaimamoğlu, Kara Ölüm Ortaçağ Dünyasını Yok Olmanın Eşiğine Getiren Veba, Kronik Yay, İstanbul.
• Khvalkov 2018 Evgeny Khvalkov, The Colonies of Genoa in the Black Sea Region, Evolution and Transformation, Routledge, New York.
• Martin 2011 Sean Martin, Kara Ölüm Orta Çağ’da Veba, çev, Cumhur Atay, Kalkedon Yay, İstanbul.
• Özcan 2011 Altay Tayfun Özcan, “XV. ve XVI. Yüzyıllarda Karadeniz'in Kuzeyinde Doğu Mallarına Dair”, Belleten, C. 75, S. 274, s. 719-743.
• Özcan 2020 Altay Tayfun Özcan, “Altın Orda Hanlığı Zamanında Karadeniz’in Kafkasya Sahillerinde Cenovalı Tüccarlar, Kolonileri ve Ticari Yaşam” MUTAD, VII (1), s. 91-105.
• Öztürk 2022 Yücel Öztürk, “Kefe", TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 25, s. 182-184: https://islamansiklopedisi.org.tr/kefe
• Pegolotti 1936 Francesco Balducci Pegolotti, La Pratica Della Mercatura, ed. Alan Evans, The Medieval Academy of America, Cambridge Massachusetts.
• Piloti 1950 Emmanuel Piloti, L’Egypte Au Commencement Du Quinzieme Siecle D’apres Le Traite d’Emmanuel Piloti De Crete (Incipit 1420), çev. P. H. Dopp, Kahire.
• Saray 1989 Mehmet Saray, "Altın Orda Hanlığı", TDV İslâm Ansiklopedisi, C.2, s. 538-540.
• Schein 1991 Sylvia Schein, Fideles Crucis, The Papacy, The West, And The Recover of the Holy Land 1274-1314, Oxford University Press, Oxford.
• Tafur 2016 Pero Tafur, Pero Tafur Seyahatnamesi 9 Mayıs 1437-22 Mayıs 1438, çev. Hakan Kılınç, Kitap Yayınevi, İstanbul.
• Tezcan 2009 Mehmet Tezcan, “Türk-Moğol Hâkimiyeti Döneminde Karadeniz’de Ticaret”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XXIV, S. 1, s.151-194.
• Thomas 1899 G. M. Thomas, Diplomatarium Veneto-Levantinum Sive Acta et Diplomata Res Venetas Graecas Atque Levantis Illustrantia, II, (TTK Yayımlanmamış Tercüme, Yer No: T/0073-2, Venedik-Doğu Kartüleri veya Venedik-Grek ve Doğu İşlerine Ait Akitler ve Belgeler, 1351-1454) Paris.
• Uirini-Poplawska 2017 Danuta Q Uirini-Poplawska, “The Venetian Involvement in The Black Sea Slave Trade (Fourteenth To Fifteenth Centuries)”, Slavery and the Slave Trade in the Eastern Mediterranean (c. 1000–1500 ce), ed. Reuven Amitai and Christoph Cluse, Brepols Publishers, Turnhout, s. 255-298.
• Wheelis 2002 Mark Wheelis “Biological Warfare at the 1346 Siege of Caffa”, Historical Review, 8(9), s. 971-975.