Uşak Sugar Factory as a Success of Private Entrepreneurship

Yıl 2018, , 375 - 397, 28.12.2018

Fatih Damlıbağ

https://doi.org/10.18513/egetid.502695

Öz

Nuri Şeker founded Uşak Sugar Factory in 1926. He targeted to produce Turkish sugar from beet. Thus, he wanted to easily ensure this need of Turkish people. He also planned to provide a regular source of income to poor peasants. He established a company and began to collect capital for the factory. Czechoslovak Skoda firm provide technology to the factory. After inauguration, Uşak Sugar Factory met water supply and agricultural pest problem. Nuri Şeker also had to teach newly sugar beet cultivation to peasants. In contrary to all difficulties, factory started its operations and sugar production was steadily increased. But Nuri Şeker faced with financial difficulties, because experience years in sugar production increased factory’s debts. As a result of these debts, government decided to liquidate the factory’s company. Nationalization was practiced on 6 August 1931. During the liquidation process, rights of public partners became main argument point. Later, government decided to pay face values of public partners’ shares. Eventually, links of private entrepreneurs were totally severed from Uşak Sugar Factory.

Anahtar Kelimeler

Nuri Şeker, Uşak Sugar Factory, beet cultivation, nationalization, rights of public partners

Özel Girişimciliğin Başarısı Olarak Uşak Şeker Fabrikası

Öz

Nuri Şeker Uşak Şeker Fabrikasını 1926’da kurdu. Pancardan Türk şekerini üretmeyi hedeflemişti. Böylece Türk halkının bu ihtiyacını kolayca sağlamak istemişti. Kendisi ayrıca fakir köylülere düzenli bir gelir kaynağı sağlamayı planlamıştı. Bir şirket kurdu ve fabrika için sermaye toplamaya başladı. Çekoslovak Skoda firması fabrikaya teknoloji sağladı. Açılıştan sonra, Uşak Şeker Fabrikası su sağlama ve zirai haşere sorunlarıyla karşılaştı. Nuri Şeker ayrıca yeni şeker pancarı ziraatını köylülere öğretmek zorundaydı. Bütün zorluklara karşı, fabrika çalışmaya başladı ve şeker üretimi sürekli artmaktaydı. Fakat Nuri Şeker finansal zorluklarla karşılaştı. Çünkü şeker üretimindeki tecrübe yılları fabrikanın borçlarını arttırdı. Bu borçların sonucunda, hükümet fabrikanın şirketini tasfiye etmeye karar verdi. Kamulaştırma 6 Ağustos 1931’de gerçekleştirildi. Tasfiye sürecinde halk hissedarlarının hakları ana tartışma noktası oldu. Sonunda, hükümet halk hissedarlarının hisselerinin tam karşılığını ödemeye karar verdi. Neticede, özel girişimcilerin bağlantıları Uşak Şeker Fabrikasından tamamen kopartıldı.

Anahtar Kelimeler

Nuri Şeker, Uşak Şeker Fabrikası, pancar ziraatı, kamulaştırma, halk hissedarlarının hakları

Kaynakça

• BIBLIOGRAPHY a. Archival Materials Prime Ministry Ottoman Archive (Başbakanlık Osmanlı Arşivi) BOA İrade Ticaret ve Nafia (İ.TNF) 6/52. Meclis-i Vükela (MV) 247/26. Şura-yı Devlet (ŞD) 3006/55. Prime Ministry Republican Archive (Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi) BCA 30-18-1-1-7-16-16. 30-18-1-1-17-92-5. 30-10-197-350-6. 30-18-1-1-26-63-4. 30-18-1-2-37-42-16. 30-18-1-2-1-13-21. 30-18-1-2-11-33-18. 30-18-1-2-12-47-17. 30-18-1-2-14-70-13. 30-10-181-248-5. 30-10-138-985-7. b. Official Publications Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü, Sanayi İstatistikleri, Teşviki Sanayi Kanunundan İstifade Eden Müesseselerin 1936-1941 Yılları Faaliyeti, Hüsnütabiat Basımevi, İstanbul 1945. Başvekalet İstatistik U. M., Sanayi İstatistikleri, Teşviki Sanayi Kanunundan İstifade Eden Müesseselerin 1932 Senesi Faaliyeti, Devlet Matbaası, İstanbul 1933. Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Tarım İstatistikleri 1928-36, Mehmet İhsan Matbaası, Ankara 1937 Merkez İstatistik Müdüriyeti Umumiyesi, 1927 Senesi Zirai Tahriri Neticeleri, İstanbul Cumhuriyet Matbaası, Ankara 1928. “Law of Granting Privileges and Exemptions to Sugar Factories” (Şeker Fabrikalarına Bahşolunan İmtiyazat ve Muafiyat Hakkında Kanun), Resmi Gazete, No: 92, 14 April 1925. TBMM Zabıt Ceridesi, Doksan Dördüncü İçtima, 5 April 1925. TBMM Zabıt Ceridesi, Yetmiş Dördüncü İnikat, 10 June 1930. Ziraat Vekaleti İstatistik Müdüriyeti, 1926 Senesi Ziraat İstatistikleri, Sanayi-i Nefise Matbaası, İstanbul 1926.