Van Gölü Havzası Urartu Dönemi Yol Güzergahları Yüzey Araştırması Ön Raporu (2017-2018): Muradiye ve Tuşba İlçeleri

Yıl 2021, , 137 - 162, 28.07.2021

Bilcan Gökçe Rıfat Kuvanç Bülent Genç

https://doi.org/10.18513/egetid.974598

Öz

Urartu Krallığı, M.Ö. 9. yüzylın ortalarından 6. yüzyıl başlarına kadar Doğu Anadolu Bölgesi başta olmak üzere Kuzeybatı İran, Nahçıvan ve Ermenistan’ı içine alan coğrafyda yaklaşık iki yüz elli yıl boyunca siyasi, askeri ve ekonomik anlamda gücünü hisettirmiştir. Engebeli coğrafyası ve sert iklim koşularına rağmen Urartular merkeziyetçi devlet yönetimiyle bölgeye hakim olmuşlardır. Bulundukları coğrafyada hemen hemen her alanda başarı gösteren Urartular bu başarılarını ulaşımda da göstermiştir. Dönemin yazılı kaynakları başta olmak üzere arkeolojik kalıntılardan Urartular’da yol güzergâhlarının önemli bir yerinin olduğu görülmektedir. Tuşba ve Muradiye ilçelerinde gerçekleştirilen yüzey araştırması kapsamında Urartular’ın kuzeye devam ederek Muradiye Ovası’na ulaşan krali bir güzergahının varlığı ön plana çıkmaktadır. Yine aynı şekilde Muradiye Ovasına ulaşan bir diğer hat ise Karasu Vadisi güzergahıdır. Kuzeybatı İran’da Urartu Krallığı’nın hakimiyetini sağlayan bir diğer hat ise Van’ın Özalp ilçesi üzerinden İran sınırlarını aşarak Hoy ve Salmas’a ulaşan Doğu Yolu güzergahıdır. Krali ana güzergahların yanı sıra krallık boyunca şekillenen ve derin vadiler boyunca devam eden hatlar ise Urartular’ın hakim oldukları bölgeleri bir güvenlik ağı ile kuşattıklarını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yol, Urartu, Kale, Muradiye, Tuşba.

Lake Van Basin Urartian Period Road Routes Survey: First Preliminary Report (2017-2018): Muradiye and Tuşba Districts

Öz

For about two-hundred-fifty years between the mid-9th - early 6th centuries BC, the Urartian Kingdom established its hegemony in Eastern Anatolia and the neighboring regions of Northwestern Iran, Nakhchivan, and Armenia, as the most influential political, military, and economic power of its time. Despite the rugged geography and rough climatic conditions of this mountainous terrain, the Urartu thrived by developing a centralized administrative state apparatus. Urartu excelled in many areas of state-building, including road networks. Particularly textual sources and supporting archaeological evidence demonstrate the importance of road networks for the Urartian state. Surveys in Tushba and Muradiye districts have allowed us to identify the main route of the northern capital road, which continues north and reaches Muradiye Plain, and an alternative northern route that follows the Karasu Stream valley towards Muradiye Plain. An eastern route, which enabled the kingdom to exert control in Northwestern Iran, goes through Özalp district of Van province across the modern border to Iran and reaches Hoy and Salmas. These alternative and auxiliary routes along deep canyons that developed over time suggest that the Urartian state had established an intricate security web in its dominion.

Anahtar Kelimeler

Roads, Urartu, Fortress, Muradiye, Tushba.

Kaynakça

• Abay 2009 Eşref Abay, “Dibekdüzü. Van/Ayanis Kalesi Yakınında Bir Höyük Yerleşimi”. Altan Çilingiroğlu'na Armağan. Yukarı Denizin Kıyısında Urartu Krallığı'na Adanmış Bir Hayat/ Studies in Honour of Altan Çilingiroğlu A Life Dedicated to Urartu on the Shores of the Upper Sea. (eds.) H. Sağlamtimur et al. İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları: pp. 67-85
• Barnett 1982 R. D. Barnett, “Urartu”. The Cambridge Ancient History, Volume 3/1: The Prehistory of the Balkans, the Middle East and the Aegean World, Tenth to Eighth Centuries BC. (eds.) J. Boardman, I. E. S. Edwards, N. G. L. Hammond and E. Sollberger. Cambridge University Press: pp. 314-371.
• Belli 1977 O. Belli, Urartu Bölgesi Yol Şebekesi. PhD dissertation, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Belli 2000 O. Belli, “Doğu Anadolu’da Urartu Yol Şebekesinin Araştırılması”. Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (1932-1999). (ed.) O. Belli. Ankara, İstanbul Üniversitesi: pp. 409-414.