Arslan El-Besâsîrî ve İbrahim Yınâl İsyanlarının Gizli Kahramanı Fâtımî Dâîsi “El-Mü’eyyed Fî’d-Dîn Hibetullah Eş-Şîrâzî”
Öz
Mısır’ı ele geçiren ve İsmaîlî davet nizamını
yeniden düzenleyen Fâtımîler, yakın ve uzak yerlere propagandacılar (dâî) göndererek
fikirlerini yaymaya çalışmışlardır. Bu amaçla gönderdikleri dâîler gittikleri
yerlerde hem askerî hem de fikrî faaliyetleriyle Fâtımîlere hizmet etmişlerdir.
Selçukluların Irak ve el-Cezîre’ye doğru ilerlemeye başladıkları esnada el-Mü’eyyed
fî’d-dîn adını taşıyan bir Fâtımî dâîsi dikkatleri üzerine çekmiştir. Suriye ve
Mısır’ın Selçuklu saldırılarından etkileneceğinden endişelenen Fâtımîler,
Selçuklulara isyan ederek Rahbe’ye yerleşen Arslan el-Besâsîrî’ye destek
vermeyi kararlaştırmış ve bu amaçla el-Mü’eyyed’i görevlendirmişlerdir.
Suriye’ye giden ve Arslân el-Besâsîrî’ye Fâtımîlerin gönderdiği hediye ve
paraları takdim eden el-Mü’eyyed, bunun yanı sıra bölgede yaşayan kabilelere
mektuplar göndererek vaatlerde bulunmuş ve bu şekilde el-Besâsîrî’ye
katılmalarını sağlamıştır. el-Mü’eyyed’in organize ettiği bu çalışmaların
neticesinde 450 (1059) yılında İbrahim Yınal isyan etmiş ve Hemedan’a
gitmiştir. Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey de İbrahim Yınal’ın çıkardığı isyanı
bastırmak için Bağdat’ı terk ederek Hemedân’a gidince, el-Besâsîrî ve müttefikleri
şehri ele geçirmiş ve yaklaşık bir yıl boyunca Bağdat’ta Fâtımîler adına hutbe
okutmuşlardır. Bağdat’ın ele geçirilmesinden sonra el-Mü’eyyed Mısır’a dönmüş
ancak beklediği ilgiyi görememiş ve 470 (1077) yılında vefat etmiştir.
Anahtar Kelimeler
Fâtımîler Selçuklular dâî el-Mü’eyyed el-Besâsîrî İbrahim Yınâl
Kaynakça
- Abdulgaffar 1994 Muhammed Abdulgaffar, el-Mecâlisü’l-Mü’eyyediyye, Kahire.
- Ahmed bin Mahmud Ahmed bin Mahmud, Selçuknâme, haz. Erdoğan Merçil, Bilge Kültür Sanat, İstanbul 2011.
- al-Hamdani 1950 Abbas H. Al-Hamdani, The Sira of al-Mu’ayyad fi’d-Din ash-Shirazi, Londra Üniversitesi Doktora Tezi, London.
- al-Hamdani 1932 Husain F. Al-Hamdani, “The History of the Ismaʿili Daʿwat and its Literature during the last phase of the Fatimid Empire”, The Journal of the Royal Asiatic Society (JRAS), I, (Ocak) London, s.126-136.
- Berekât 2012 Gassân Berekât, “el-Fikrü’s-Siyâsî ve’l-İctimâʿî li’l-Mü’eyyed fî’d-dîn eş-Şîrâzî”, Mecelletu Dirâsâtu Târîhiyye, Sayılar 117-118, Dımaşk (Kânûnu’s-Sânî/Haziran), s. 163-179.
- Büyükkara 1998 M. Ali Büyükkara, “İsmâilî Dâî ve Fâtımî Da’vet”, İLAM Araştırma Dergisi, c. III, sayı:1 (Ocak-Haziran 1998), İstanbul, s. 9-36.
Fatimids’ Daʿi Named “al-Mu’ayyad fi’l-din Hibat Allah al-Shirazi” who were the Hidden Heroes of Arslan al-Basasiri and Ibrahim Yinal Rebellions
Öz
Fatimids, who conquered Egypt
and rearranged the Ismaʿili invitation order, have tried to disseminate their ideas via sending
propagandists (daʿi) to the near and distant places. The daʿi they have sent for this purpose, have served to Fatimids both
intellectual and military activities wherever they went. A Fatimids’ daʿi named
al-Mu’ayyad
fi’l-din has attracted attention during the time Seljuk’s started to march
towards to Iraq and Al-Djazira. Fatimids, who worried that Syria and Egypt will
be affected by the Seljuk attacks, have agreed to support Arslan al-Basasiri who had moved to Rahba rebelling against the Saldjuks, and they have
appointed al-Mu’ayyad to do so. Al-Mu’ayyad, who have gone to Syria and have
presented the gifts and money sent by the Fatimids, to Arslan al-Basasiri, made promises by sending letters to the tribes living in the region as
well as he provide them to participate al-Basasiri group in this way. As the
result of these studies organized by al-Mu’ayyad, Ibrahim Yinal has revolted in
450 and went to Hamadan. When Seljuks’ Sultan Tughrul Bey has
abandoned from Baghdad then has gone to Hamadan to quell the rebellion of
Ibrahim Yinal, al-Basasiri and their allies have captured the city and they instructed a hutba on behalf of Fatimids
for nearly a year in Baghdad. After the capture of Baghdad, al-Mu’ayyad has
returned to Egypt but he has not faced the expected interest there, then he
died in 470 (1077).
Anahtar Kelimeler
Fatimids Seljuks Propagandists (daʿi) al-Mu’ayyad al-Basasiri Ibrahim Yinal
Kaynakça
- Abdulgaffar 1994 Muhammed Abdulgaffar, el-Mecâlisü’l-Mü’eyyediyye, Kahire.
- Ahmed bin Mahmud Ahmed bin Mahmud, Selçuknâme, haz. Erdoğan Merçil, Bilge Kültür Sanat, İstanbul 2011.
- al-Hamdani 1950 Abbas H. Al-Hamdani, The Sira of al-Mu’ayyad fi’d-Din ash-Shirazi, Londra Üniversitesi Doktora Tezi, London.
- al-Hamdani 1932 Husain F. Al-Hamdani, “The History of the Ismaʿili Daʿwat and its Literature during the last phase of the Fatimid Empire”, The Journal of the Royal Asiatic Society (JRAS), I, (Ocak) London, s.126-136.
- Berekât 2012 Gassân Berekât, “el-Fikrü’s-Siyâsî ve’l-İctimâʿî li’l-Mü’eyyed fî’d-dîn eş-Şîrâzî”, Mecelletu Dirâsâtu Târîhiyye, Sayılar 117-118, Dımaşk (Kânûnu’s-Sânî/Haziran), s. 163-179.
- Büyükkara 1998 M. Ali Büyükkara, “İsmâilî Dâî ve Fâtımî Da’vet”, İLAM Araştırma Dergisi, c. III, sayı:1 (Ocak-Haziran 1998), İstanbul, s. 9-36.
Ayrıntılar
| Bölüm | MAKALELER |
|---|---|
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 21 Aralık 2016 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2016 Cilt: 31 Sayı: 2 |
