İstanbul'da Ev İçi Hizmetlerinde İstihdâm Edilen Kuzeybatı Anadolulu Kız Çocuklarının Göç Ağları Üzerine Bir Değerlendirme (1845-1911)*

Yıl 2018, Cilt: 33 Sayı: 1, 41 - 68, 12.07.2018

İrfan Kokdaş Yahya Araz

https://doi.org/10.18513/egetid.443311

Cited By: 2

Öz

1845-1911 tarihleri arasında, ev içi hizmetlerinde istihdâm edilen
Anadolulu kız çocuklarının Osmanlı başkenti İstanbul'a nasıl ulaştığı veya ulaştırıldığı
sorusunu irdeleyen bu çalışma, kız çocuklarının İstanbul’a olan göçlerindeki
dönüşüm ve devamlılıklara odaklanmaktadır. Makale, İstanbul ve çocukların
yaygın olarak geldikleri Anadolu kent ve kasabalarının mahkeme kayıtlarına,
devlet memurları arasındaki yazışmalara ve dönemin gazete ve dergilerine
dayanmaktadır. İstanbul’a çalışmaya gelen taşralı kız çocuklarının sayısı, 19.
yüzyıl boyunca artmış; bu artış kızların kente geliş mekanizmalarının
çeşitlenmesine yol açmıştı. 1880’lere değin, Anadolulu kız çocuklarının ev içi
hizmetlerinde çalışmak üzere İstanbul’a gelişlerinde, hemşehri ve akraba ağları
hâkim olurken; bu hareketlilik giderek aracıların aktif rol oynamaya başladığı
dinamik bir sektöre dönüşmüştü. 19. yüzyıldaki Osmanlı merkezileşme
politikaları, taşradaki devlet görevlilerinin sayısında önemli bir artışa sebep
olurken kız çocuklarının hareketliliğini de derinden etkilemişti.

Anahtar Kelimeler

Ev İçi Hizmetleri, Osmanlı İmparatorluğu, İstanbul, Göç Kalıpları

Some Remarks on the Migration Networks of Northwestern Anatolian Girls Employed in Domestic Services in Istanbul (1845-1911)

Öz

Delving into the question of how girls from Anatolia made their way to the
Ottoman capital Istanbul for employment in domestic services during the 1845-1911
periods, this study focuses on the transformations and continuities in their
migration patterns. In addition to official correspondences and newspapers of
the late Ottoman period, the study draws upon the records compiled from the
courts of the Ottoman capital. Beside the Istanbul court records, other
registers used in study were retrieved from Anatolian districts that sent large
numbers of migrants to Istanbul. The number of girls moving to Istanbul for
domestic work witnessed a constant rise throughout the 19th century, which in
turn resulted in a diversification of the migration patterns in question. Up
until the 1880s the informal networks based on kin and countrymen played a
decisive role in the transfer of girls to Istanbul. Yet, the mobility of these
girls later gradually evolved into a dynamic sector in which middlemen came to
take an active part. The centralization policies of the nineteenth-century
Ottoman state brought about a remarkable growth in the number of civil servants
in the provinces who also shaped the nature of girls’ labor mobility.

Kaynakça

• 1. Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) Müteferrik Evrak A.MKT. MHM Sadâret Mektubî Mühimme Kalemi Evrakı 2/19. DH. EUM. KADL Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Kısm-ı Adli Kalemi Evrakı 01/39. DH. MKT Dâhiliye Nezâreti Mektubî Kalemi Evrakı 1018/43, 1417/14. DH. MUİ Dâhiliye Muhaberat-ı Umumiye İdâresi Evrakı 41-2/20. İ.MVL İrâde Meclis-i Vâlâ 78/1519, 79/1545. ZB Zabtiye Nezâreti Evrakı 490/101, 495/107. Şer'iyye Sicilleri GŞS Gerede Şer'iyye Sicilleri 1323, 1324. KŞS Kastamonu Şer'iyye Sicilleri 138, 139, 140, 142, 144. OŞS Ordu Şer'iyye Sicilleri 1476. SŞS Safranbolu Şer'iyye Sicilleri 2147, 2150, 2152, 2153, 2154, 2155, 2156/1.
• 2. İstanbul Müftülüğü Şer'iyye Sicilleri Arşivi AŞS Ahi Çelebi Şer'iyye Sicilleri 425, 426, 427, 433, 450, 451, 452, 453, 454, 465, 466, 467, 510. DŞS Davudpaşa Şer'iyye Sicilleri 111, 112, 113, 114, 115, 116, 117, 118, 119, 120, 121, 122, 123, 124, 125, 126, 127,128, 130, 131, 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138, 139, 140, 141, 142, 143, 144, 146, 147, 148, 149, 150, 151,152, 153, 154, 155, 156, 157, 158, 159, 160, 161, 162, 163, 164, 165, 166, 167, 168, 169, 170, 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177. MŞS Mahmudpaşa Şer'iyye Sicilleri 62, 63, 68, 87, 122, 123, 134, 136, 137, 138, 182. ÜŞS Üsküdar Şer'iyye Sicilleri 605, 609, 684, 712, 713.