Osmanlı’nın Son Dönemlerinde Azınlıkların Yetimlerle İlgili Çalışmalarından Bazı Örnekler ve Devletin Bu Konuya Yaklaşımı

Yıl 2018, Cilt: 33 Sayı: 1, 183 - 203, 12.07.2018

Saadet Tekin

https://doi.org/10.18513/egetid.443317

Öz

Yetimhaneler,
yetim çocukların korunması aynı zamanda birer meslek sahibi olmaları ve böylece
hayata hazırlanmaları hususunda önemli bir görev üstlenmişlerdir. Osmanlı Devleti’nde
de vakıflar kanalıyla yetimlere yönelik çalışmalar yapılmıştır. Ayrıca azınlıklar
da bu konuda devletin her türlü desteğini görmüş ve kendi yetimleri için
çeşitli kurumlar açarak onları güvence altına almışlardır. Bu çalışmada Osmanlı
Devleti’nin son dönemlerinde yaşanan ve mağlubiyetle biten savaşların arkasında
bıraktığı yetimlerle ilgili devletin ve özellikle azınlıkların yaptıkları
çalışmalar üzerinde durulmuştur. Osmanlının içinde bulunduğu durumu kendileri
için fırsata çevirmeye çalışan güçlerin, ülkede ne kadar rahat hareket etikleri
ve devlet aleyhine alenen nasıl çalıştıkları ortadadır. Azınlıkların, yabancı
devletlerin ve misyonerlerin Osmanlı topraklarında farklı amaçlar doğrultusunda
yetimlerle ilgili tasarrufları, bu bağlamda açılan ya da açılması için ciddi
çaba sarf edilen yetimhaneler ile bu yetimhanelerde düzenin nasıl sağlanmaya
çalışıldığı ve çocuklara nasıl bir eğitim verildiği bazı örneklerle tespit
edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yetimhane, Osmanlı Devleti, Rum Yetimhanesi, Misyonerlik

In the Last Period of the Ottoman Empire and the States Approach This Issue Some Examples of Related Work to the Orphans of Minorities

Öz

Orphanages play an
important role in protection of orphans and providing them with an occupation,
thereby preparing them for lives. During Ottoman
Empire, some attempts were made to improve the conditions (life qualities) of
orphans through foundations. In addition,
minorities had also obtained the state's support regarding this and had secured
them by opening various institutions for their orphans. This study
focuses on the work of the state and especially the minorities on the orphans
left behind by the wars in the last period of defeated Ottoman State. It is
clear that the foreign bodies easily took advantage of Ottoman Empire’s week
position and publicly worked against the interest of the Ottomans without any
resistance. In this study, by giving examples, we try to find out the actions
of minorities, foreign
states and missionaries regarding orphans in the Ottoman territories. In this
context, we also try to find out how the orphanages were opened or tried to be
open with serious efforts; how these were organized: how the order was
established in, and how the children were educated in these orphanages by
giving examples. 

Anahtar Kelimeler

Orphanage, Ottoman Empire, Greek Orphanage, Missionary

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) B.O.A., A.MTZ.(04), 109/20, 05.Za.1321. B.O.A., AMTZ.(04), 113/21, 4.M.1322. B.O.A., A.MTZ. 111/46, 08.Z.1321. B.O.A., BEO.D., 950/71214, 9.Z.1314. B.O.A., BEO., 1468/110035, 05.Z.1317. B.O.A., BOA., 1359/101830, 14.R.1317. B.O.A., DH.MKT., 2416/73, 25.C.1318. B.O.A., DH.MKT., 2437/41, 18.Ş.1318. B.O.A., DH. MKT., 1581/ 12, 29.R.1306. B.O.A.,DH.MKT., 2174/65, 22.L.1316, B.O.A.,DH.MKT., 2174/49, 28.L.1316, B.O.A., DH.MKT., 2178/74, 04.Za.1316. B.O.A., DH.MKT., 2205/117, 11.M.1317. B.O.A., DH:MKT., 2283/68, 08.Ş.1317. B.O.A., DH. MKT., 2336/143, 25.Z.1317. B.O.A., DH. MKT., 490/19, 19.M.1320. B.O.A., HR.HMŞ., 159/72, 3.KS.1291. B.O.A., HR. HMŞ. İŞO., 136/14, 28.Ar.1331. B.O.A., İ.AZN., 32/7, 7.Ş.1316. B.O.A., İ.AZN., 34/38, 10.Ra.1317. B.O.A., İ.DH. 1324/ 1313/M.1, 02.M.1313. B.O.A., İ.HR., 221/12828, 18.Ra.1283. B.O.A., İ.HR., 221/12899, 13.Ca.1283. B.O.A., İ.HUS., 142/92, 24.R.1324. B.O.A., İ.HUS., 74/59, 19.Z.1316 B.O.A., MV., 99/65, 27.Za.1317. B.O.A., ŞD., 794/18, 08.Z.1317. B.O.A., Y.PRK.ŞH., 11/125, 27.Z.1319. B.O.A., Y.PRK.MF., 01/51, 01.B.1304. B.O.A., Y. MTV. 258/7, 01.M.1322. B.O.A.,Y.A.RES., 95/46, 23.Ca.1316.
• Kitap ve Makaleler Akyüz 2010 Yahya Akyüz, Türk Eğitim Tarihi, Ankara. Güdek 2012 Meral Güdek, Modernleşme Döneminde Osmanlı’da Çocuk Eğitimi ve Literatürü, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yakın Çağ Tarihi Anabilim Dalı, yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. Çanlı 2003 Mehmet Çanlı, “Eytam İdaresi Sandıkları ve Osmanlı Devletinde Yetimlerin Ekonomik Haklarının Korunması”, Savaş Çocukları: Öksüzler ve Yetimler, Emine Gürsoy-Naskali ve Aylin Koç, (edt.), İstanbul, s.59-86. İpek 1994 Nedim İpek, Rumeli’den Anadolu’ya Türk Göçleri (1877-1896), Ankara. Kapcı 2013 Hikmet Zeki Kapcı, “Osmanlı Eğitim Sisteminde Disiplin: Darülhayr-i Ȃli Örneği, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, cilt.6, sayı.28, s.166-180. Karatay 2007 Abdullah Karatay, Cumhuriyet Dönemi Korunmaya Muhtaç Çocuklara İlişkin Politikanın Oluşumu, M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Siyaset ve Sosyal Bilimler Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul. Koç 2007 Bekir Koç, “Osmanlı Islahhanelerinin İşlevlerine İlişkin Bazı Görüşler”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6(2), s.35-50. Marmaris “Marmaris Eytam İdareleri”, Marmaris Belediyesi Yerel Tarih Bülteni, Ağustos 2015, sayı:112, s.2-3. Müezzinoğlu 2012 Ersin Müezzinoğlu, “I. Dünya Savaşı Esnasında Yetim ve Öksüz Çocukların Himayesi ve Eğitimi: Darüleytamlar”, History Studies, Volume 4/1, s.399-417. Özbek 1999 Nadir Özbek, “Darülhayr-ı Ȃli”, Tarih ve Toplum, sayı: 182, Şubat, s.75-84. Özcan 2006 Tahsin Özcan. “Osmanlı Toplumunda Yetimlerin Himayesi ve Eytam Sandıkları”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 14, s.103-121. Özkan 2016 Salih Özkan, “Türkiye’de Darüleytamların Gelişimi ve Niğde darüleytamı”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sayı:19, Bahar, s.153-178. Sofuoğlu 2003 Ebubekir Sofuoğlu, “Osmanlı Devletinde Yetimler İçin alına Bazı Tedbirler” Savaş Çocukları: Öksüzler ve Yetimler, Emine Gürsoy-Naskali ve Aylin Koç, (edt.), İstanbul, s.49-58. Yazıcı 2007 Nesimi Yazıcı “Osmanlıda Yetimlerin Korunması Üzerine Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XLVIII, Sayı: 1, s.1-46. Yıldız 2010 Hatip Yıldız, “II. Abdülhamid Döneminde Diyarbekir Vilayet’inde Açılan Yetimhaneler ve Vali Mehmed Halid Beyin Misyonerliği Önleme Çabaları”, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, sayı: 14, s.103-118.
• İnternet Kaynakları http://www.adalardan.net/buyukada-rum-yetimhanesi.