Türk Alman Belgeleri Işığında Trabzon’da Ermeni Tehcirinin Uygulanması

Yıl 2005, Cilt: 20 Sayı: 1, 169 - 195, 01.06.2005

Muzaffer Tepekeya-ramazan Çalık

Öz

teferruatlı bir çalışma yapılmamıştır. Bu eksiklik giderilmek amacıyla böyle bir çalışmaya teşebbüs edilmiştir. Bu makalede Alman diplomatlarının raporları ve Türk belgeleri temel alınarak Trabzon’daki Ermeni Tehciri değerlendirilmiştir. Alman diplomatlarının hazırlamış oldukları bu raporlar, tehcirin anlaşılması bakımından çok önemli olup aynı zamandır Trabzon’da bir “Ermeni Soykırımı” olmadığını da açıkça ortaya koymaktadır. Türk kaynakları da, Osmanlı Devleti’nin tehcir uygulamasında herhangi bir art niyetinin ve amacının olmadığını göstermektedir. Sonuç itibariyle hem Türk hem de Alman kaynaklarından Trabzon ve çevresinde “Ermeni Soykırımı” olmadığı anlaşılmaktadır

Anahtar Kelimeler

Trabzon, Ermeni, Tehcir, Alman Konsolosluğu, Osmanlı Devleti

Kaynakça

• A. Arşiv Belgeleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Dahiliye, Şifre (DH.ŞFR), nr. 54/202, nr. 54— A/251, nr. 54—A/252; nr. 54/254; nr. 54—A/368, nr. 54-A/381, nr. /393, 55/18, 55/19 BOA, Dahiliye Emniyet—i Umumiye (DH.EUM ), 2. şb, 68/41. BOA, Hariciye,Harb-i Umumi,(HR. HU), nr. 173/5; 108/141. BOA, Hariciye,Miitareke, (HR. MÜ), 43/34, BOA, Hariciye, Siyasi (HR. SYS), nr: 3,4; 2872/3, 2872/4.
• BOA, Dada/431mm“, 20(21 Ra. 1314), nr.13, 20
• BOA, İrade, Sway-z Devlet, nr. 3148.
• BOA, Meclis—i Viikela Mazbataları, 198/163; 213/62 Amerikan Consulate, Trebizond, Turkey, July 29, 1915. Bu belge, çalışmamıza Prof.Dr.
• Kemal Çiçek tarafından sağlanmıştır. Politisches Archiv des Auswaertiges Amtes Berlin, Türkei 183, Armenien, Ed. 35, R ; Ed. 37, Nr. 7122, R. 14086; Bd. 38, Nr. 7124, R. 14087;
• Ed. 39, f. Bd.40, R. 14088; J.Nr. 580; Konstantinopel Armenien Nr. 169, Nr. 7251.
• “2 Geniş bilgi için bkz. Çolak 2003. B. Basılı Eserler Akgün 1989 Akşin 1983 Barikian 1948 Bayur 1973 Bilgi 1999, Cuinet 2001, Çağlar 2001, Çapa 1993, Çiçek 2000, Çiçek 2001, Çolak 2003, Dahiliye Nezareti Ercan 2001 , Gürün 1985, Halaçoğlu,A.2001, Halaçoğlu,A. 2003, Halaçoğlu,Y. 2001 , Halaçoğlu,Y. 2002,
• Yusuf Halaçoğlu, “Osmanlı Devleti Neden Tehcir Uyguladı? Tehcirle İlgili Gerçekler”, Osmanlı Son Döneminde Ermeniler, Kültür,Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları No: 94, Ankara, 105—111. Höss 1986, Höss 1991, Karpat 1985, Küçük 1983, Lepsius 1919, Lepsius 1986,
• Johannes Lepsius, Deutschland und Armenien 1914-1918
• Sammlnng Diplomatischer Aktenstiicke, Bremen. Material znr Beurteilung des Schicksals der Armenier im. Jahre 1915, yayınlayan McCarty 1998, McCarty 2001,
• “I. Dünya Savaşında İngiliz Propagandası ve Bryce Raporu”, Yeni Türkiye, Ermeni Sorunu Özel Sayısı 1, Sayı 37, Ankara, 5.474-483. Osmanlı Belgelerinde Ermeniler (1915-1920), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Sonyel 1987, Süslü 1990, Süslü vd. 1995, Ternon 1977,
• Yves Ternon, Tabu Armenien, Geschichte eines Völkersmords, Berlin—Frankfurt am Main—Wien. Trabzon Vilayet Salnamesi, H.1313 (1895),
• Trabzon Vilayet Salnamesi, H.1320 (1902), Uras 1987,
• Esat Uras, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, İstanbul. Muzaffer Tepekaya — Ramazan Çalık