Saruhan Sancağında İzmir İşgaline Gösterilen Tepkiler

Yıl 2005, Cilt: 20 Sayı: 2, 17 - 42, 01.12.2005

Mevlüt Çelebi

Öz

İtilâf Devletleri; Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra toplanan Paris Barış Konferansı’nda İzmir’in, daha önce vaat edildiği gibi İtalya’ya değil, Yunanistan’a verilmesine karar verdiler. Bu karar doğrultusunda İzmir, 15 Mayıs 1919 günü Yunan birlikleri tarafından işgal edildi. İşgalin kanlı bir surette gerçekleştirilmesi ve İzmir’in işgali, Yunanistan’ın Anadolu’yu vatan yapmasının başlangıcı olarak görüldüğü için tepkiyle karşılandı. Türlder, başta İstanbul olmak üzere Anadolu’nun hemen her yerinde düzenledikleri mitinglerle ve İtilâf Devletleri temsilcilerine gönderdikleri telgraflarla işgali protesto ettiler. Yunan işgali tehlikesini yakından yaşamakta olan Saruhan sancağında da bu tepkiler çeşitli yollarla ortaya konuldu. Saruhan halkı, tepkisini, Avrupa kamuoyuna daha kolay ulaşacağını düşündüğü için, İtalyanlara yaptı. Sarııhan halkı adına yapılan protestoların dikkate değer bir yönü, kadmların da aktif bir şekilde bu protesto hareketlerine katılmış olmalarıdır

Anahtar Kelimeler

İzmir 'in İşgali, Manisa, Saruhan Sancağı, İtalya, Kurtuluş Savaşı

Kaynakça

• A- Arşiv Belgeleri Archivı'o Storico Diplomatico Ministero degli AŞarz‘ Esteri, Affan' Politici, 1919—1930, B.I646—7738.
• Ambasciata d’Italia in Turchia, Busta, 262-1. Conferenza della Pace, Posizione, 16, Turchia, B.56-45. B- Gazeteler ve Dergiler Alemdar, 22,23 Mayıs 1919, Hâdisât, 19 Mayıs 1919. İkdam, 18 Mayıs 1919. İleri, 19 Mayıs 1919.
• Askeri Tarih Belgeleri Dergisi, Yıl.4l, sayız93, (Ocak 1992) C— Basılı Eserler
• Apak 1990, Rahmi Apak, İstiklâl Savaşı ’nda Garp Cephesi Nasıl Kuruldu?, Ankara, TTK Yay.
• Ayışığı 1994, Metin Ayışığı, “Millî Mücadele’de Manisa, Manisa, sayı: 7, (Ekim 1994), 3—14.
• Bayar 1997, Celâl Bayar, Ben de Yazdım, Millî Mücadele ’ye Giriş 6, 8,
• İstanbul, Sabah Kitapları. Bilgi 1996, Nejdet Bilgi, XX. Yüzyılın İlk Yarısında Manisa Kazası, (1908
• ), İzmir, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Çelebi 1998, Mevlüt Çelebi, “İşgal Döneminde Manisa ve Turgutlu’dan
• İzmir İtalyan Temsilciliği’ne Gönderilen Mektuplar”, Manisa, sayı:16, (Kasım 1998), 10-20.
• Çelebi 2002, Mevlüt Çelebi, Millî Mücadele Döneminde Türk—İtalyan
• İlişkileri, Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Yay. Dayı 1998, S. Esin Dayı, Nazilli Kongreleri (1919), Erzurum, Atatürk Üniversitesi Yay.
• Ergül 1991, Teoman Ergül, Kurtuluş Savaşı ’nda Manisa, İzmir. Çelebi 1998, 10—20. Grassı 1996, MevlutCelebI W.
• Fabio L. Grassi, L’Italia e la questione turca (1919—1923),
• Opinione pubblica e politica estera, Torino, Silvio Zamarani Ed. Gürler 1994, Hamdi Gürler, Kurtuluş Savaşı’nda Albay Bekir Sami
• (Günsav), (Mayıs-Haziran 1919), Ankara, Genelkurmay Başkanlığı Yay.
• İzmir Fecâyi, İstanbul, 1335.
• Kaygusuz 1955, Bezmi Nusret Kaygusuz, Bir Roman Gibi, İzmir.
• Köklü 1998, H.Nusret Köklü, Manisa, işgalden Kurtuluşa, Akademi Kitabevi, İzmir.
• Kurat 1973, Yuluğ Tekin Kurat, “Batılı Kaynakların Işığı Altında İzmir'in
• İşgali Sorunu (15 Mayıs 1919)”, VII. Türk Tarih Kongresi,
• Kongreye Sunulan Bildiriler, II. cilt, Ankara, TTK Yay., 842— Kutlusoy 1971, İhsan Kutlusoy, Soma, İstanbul, Tan Matbaası.
• Selek 1982, Sabahattin Selek, Milli Mücadele (Ulusal Kurtuluş Savaşı),
• (İkinci Baskı), İstanbul, Örgün Yayınları. Su 1982, Kâmil Su, Manisa ve Yöresinde İşgal Acıları, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• Su 2002, Kamil . Su, Karaosmanoğlu Halit Paşa, Celal Bayar
• Üniversitesi Manisa Yöresi Türk Tarihi ve Kültürünü Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayım, Manisa. S.Yzb.Alımed 1993, Süvari Yüzbaşı Ahmed, Türk İstiklâl Harbi Başında Millî
• Mücadele, Yayına Hazırlayanlar: İsmail Aka—Vehbi Günay— Cahit Telci, İzmir, Akademi Kitabevi. Şahingöz 1986, Mehmet Şahingöz, İzmir, Maraş ve İstanbul ’un İşgali Üzerine
• Yapılan Protesto ve Mitingler, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara. Tansel 1991, Selahattin Tansel, Mondros ’tan Mudanya ’ya Kadar [, İstanbul, MEB Yaymı.
• Tayla 2001, Mustafa Tayla, Batı Anadolu’da Yunan Mezalimi, Ankara,
• Stratejik Araştırma ve Etüdler Milli Komitesi Yayım. Turan 1999, Mustafa Turan, Yunan Mezalimi, (İzmir, Aydın, Manisa
• Denizli, 1919—1923), Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Yay. Uluçay ve Gökçen 1939,
• Çağatay Uluçay — İbrahim GÖKÇEN, Manisa Tarihi, İstanbul. EKLER EK—I _ Alaşehir Redd—i İlhâk Heyet—i Milliyesi’nin 15/16 Mayıs 1919’da İstanbul’daki
• Italyan temsilcisine gönderdiği telgraf. (ASDAME—AIT, B., 262-1.) EK—II Alaşehir Müslüman Kadınları adına Nebile ve Mağrure Hanımlar’ın 20 Mayıs ’da Italya temsilciliğine çektikleri telgraf. (ASDMAE—AP, 1919—1930, B.1646— , ASDMAE—CP, Pos., 16, Turchia, B.56-45.) EK-IH
• _ Alaşehir’den Belediye Başkanı Azmi ve diğer ileri gelenlerin 24 Mayıs 1919’da
• İzmir’deki Italya temsilcisine gönderdikleri telgraf. (ASDMAE-AP, 1919-1930, B.1646— , ASDMAE—CP, Pos., 16, Turchia, B.56—45.) EK—IV
• Mayıs 1919’da Kasaba Ahali-i İslâmiyesi adına İstanbul İtalya temsilcisine gönderilen protesto telgrafı. (ASDMAE—AIT, 3262-1.) . EK—V
• Turgutlu. 20 Mayıs 1919. Belediye Başkanı ve eşrafın protesto telgrafları.
• (ASDMAE—AP, 1919-1930, B.1646-7738, ASDMAE—CP, Pos., 16, Turchia, B.56—45.) EK-VI
• Governo Ellenico, dal punto (11 vista- di civil—”ıs. , conoscenza e costumi e inferiore a. mi, sarebbe graveıente greg -udicabile che noi passiamo eotto la Sow-anita d1 u_u-:Sto Gave. .o; fatto che é contr io ai principi :11 Wilson 3 della. 51‘ 41512123. .
• ' Lo“ preghi'a'mo .di": valar. precitute Firm'e— :” I_l’î Presidents deşŞ‘işŞha 'î'pi “Elita?" - Azm‘i". " _\'notab111; .wustafa A2311“—~vIsma.il.'Zadé"ujevdetx—‘amer Fş'hm1-.
• Ahmed'îîlîa'zmi'" - 2111mmet’:Mgu§a?%ff-7??Aş1 Elif Eixsta‘ea. :_ “Alli—Iskender;“iAhmöd " Barit-“:. 023315 ) Sidk'i (“cıg
• Rifat —'_l ehınaaa”—Eıiıiî*'—- 1101133529. Rifat . EK III ı w: EKIV o Cassabâ 20 maggie 19î9
• Occupazicııe Snirne'per pax—te truppe gheche ‘e attentato diretzo contra la Tita di ı.'îo.coo f::rchi che diz-erı'anno cosi schiavi di 200.000 greci. La P:;oıazicze turca ccmmcasa attends ansiosa 1a giustizia delle Grandi Potezze . Q2: nessun turca pub devenire grace . Se eıı'ocçupezicne gra- ca. ::.:. si unisee una. occupazione mieta europea ei fauö' esaere sicuri che : il filajet sarâ setfcsopra e i massacri d1 Smirne vi daranno una idea 11 :iö the potrâ a??anire ail'interno. L'opinione pubblica e in ef— fer?esee:za e ”i greahiaz: di informare la Conferenza di Parigi della EKV