19. Yüzyılda İzmir’de İtalyan Cemaati

Yıl 2007, Cilt: 22 Sayı: 1, 19 - 51, 01.06.2007

Mevlüt Çelebi

Öz

İzmir, XIX. Yüzyılda önemli bir kent haline gelirken bunda Avrupa devletlerinin uzantısı olarak burada yaşayan Avrupa kökenli toplulukların da büyük rolü olmuştur. Avrupalılar, İzmir’e başlangıçta ticari beklentiler nedeniyle önem verdiler. Zamanla ise İzmir’de sosyal ve kültürel bakımından kendilerine özgü bir yaşam biçimi oluşturdular. İzmir’deki bu genel çizgi İtalyanlar için de geçerli olmuştur. Ceneviz ve Venedik kent devletleri döneminde ticari bakımdan önemli olan İzmir, 1860’da birliğini sağladıktan sonra da İtalya için Doğu’da önemi bir merkez olmak özelliğini artırarak sürdürmüştür. İzmir’in İtalya’ya sağladığı iktisadi ve siyasi avantajlara bu dönemde İtalya için önemli bir sorun olan göç bölgesi olma özelliği de eklenmiştir. İzmir’de yaşayan İtalyanlar, Avrupa kökenli bir toplum olmanın özelliklerini bünyelerinde barındırdıkları gibi, Avrupalı topluluklar içerisinde Türklerle en iyi uyumu sağlayan grup olmuşlardır

Anahtar Kelimeler

İzmir, İtalyanlar, Levantenler, İtalyan Şehir Devletleri, Türkiye-İtalya ilişkileri. —

Kaynakça

• I- Arşiv Belgeleri ASDMAE Archivio Storico Diplomatico Ministero degli Affari Esteri, Ambaseiata d’Italia in Turchia, Busta, 73/1. II- Gazeteler Ahenk, 27 Mayıs 1313, 25 Haziran 1314; 1 Teşrin—i evvel 1898.
• Hizmet, 29 Şubat 1891,18 Haziran 1892, s.1; 20 Nisan 1889.
• Demokrat İzmir, 18 Mart 1976.
• Hürriyet Pazar, 13 Temmuz 2003.
• La Rassegna Italiana, Anno: 1900.
• Milliyet, 30 Mayıs 2003, 24 Ağustos 2003; 1 Ekim 2003, 21 Aralık 2003.
• Milliyet Business Ege, 7 Mart 2004.
• Milliyet Ege, l Ekim 2003; 25 Şubat 2006; 16 Aralık 2006.
• Ruznâme—i Geride-i Havadis, 17 Rebiülevvel 1279, No:462. III— Basılı Eserler
• Akçura 1985 Gökhan Akçura, İzmir Şehir Tiyatrosu, C. 1, Ankara.
• Aksoy 1986 Yaşar Aksoy, Bir Kent, Bir İnsan, İzmir’in Son Yüzyılı, S.
• Ferit Eczacıbaşı ’nın Yaşamı ve Anıları, İstanbul. ' Aksoy 1988 Yaşar Aksoy, Madam Ada ’nın Kordalya Anıları,
• Karşıyaka ve Kafsinkaf Tarihi, Izmir. And 1967 Metin And, “İzmir’de İlk Tiyatrolar”, Hayat Tarih
• Mecmuası, Yıl: 3, C.l, Sayı: 6. And 1989 Metin And, Türkiye ’de İtalyan Sahnesi İtalyan
• Sahnesinde Türkiye, İstanbul, Metis Yayım. Anderson 1989 Sonia P. Anderson, An English Consul in Turkey, Paul
• Rycaut at Smyrna, 1667—1678, Clarendon Press, Oxford,
• Ama 2003 Sibel Ama, “İki Şehrin Levantenleri”, Hürriyet Pazar, 13 Temmuz.
• Atay 1978 Çınar Atay, Tarih İçinde İzmir, İzmir.
• Ayda 1974 Adile Ayda, Etrüskler Türk Mü İdi?, Ankara, Türk
• Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayım. Aydın Vilayeti Salnamesi 1312 _ İzmir Vilayet Matbaası . ,
• Aydın Vilayeti Salnamesi 1326 İzmir, Vilayet Matbaası.
• Aydın Vilayetine Mahsus Salname 1307 İzmir, Matbaa—yı Latin.
• Baltazzi 2001 Alex Baltazzi, “İzmir’de Eski İtalyanlar”, La Voce, Nisan. Baltazzi 2002 Beyru 1992 Beyru 2000 Beyru 2005 Bonomelli 1895 Bora 1995. Bosworth 1999
• Sami ve Hüsnü 1905 Cevat Sami — Hüseyin Hüsnü, İzmir 1905, Yayına
• Hazırlayan: Erkan Serçe, İzmir 2000.
• Çağım Yakalayan Osmanlı 1995 Çelebi 2002 Ege 1976 Goffmann 1995 Gürlek 1992 Gürsoy 1993
• Melih Gürsoy, Tarihi, Ekonomisi ve İnsanları İle Bizim İzmirimiz, İstanbul, Metis Yayıncılık. Hopital Catholı'que Saint—Antoine Rapport Annuel 1901 , Symirne, 1902. lacovella 1997
• Angelo Iacovella, il T riangolo e la Mezzaluna, i Giovani T urchi e la Massoneria italiana, Istituto Italiano di Cultura di İstanbul. İzmir Parroclıia de SS. Rosario, 1904— 1994 İzmir. Karayaman 2005
• Mehmet Karayaman, İzmir’de Sağlık (1920—1938), Ege
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir. Kaygusuz 1955 Kayın 2000 Kömürcüoğlu 1995 Kurt 1988 Karı 1996 Kütükoğlu 1999 Lorenza 1995/1996 Lusignano 1979 rMevlŞt Çelebi
• “Bezmi Nusret Kaygusuz, Bir Roman Gibi, İzmir “ " Emel Kaym, İzmir Oteller Tarihi, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını. ' Çiğdem Kömürcüoğlu, “İzmir’deki Küçük İtalya”, Tempo 24, (14 Haziran), Sadık Kurt, İzmir Köıfezinde Ulaşım (1884—1914), Dokuz
• Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir. Sadık Kurt, İzmir’de Kamu Hizmeti Gören Kuruluşlar (1850—1950), Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi),I_zmır
• Mübahat S Kütükoğlu, “İzmir Temettü Sayımları ve Yabancı Tebaa”, Belleten LXIl—238 (Aralık), 755-773. Sonia Lorenza, Emigrazione e presenza italiani a Smirne nell ’800, Universitâ degli Studi di Tomai “La sapienza”, Facoltâ di Lettere di FilosoŞa, Tesi di laurea in storia del Risorgimento, anno acamedico. Livio Missir Reggio Mamachi di Lusignano, “La mia identita di italiano di Smirne, oggi”, il Veltro, 2—4 Anno, XXIII, (Marzo-Agosto 1979), 445-452.
• Lusignano (ty) Livio Missir Reggio Mamachi di Lusignano, Appunti — Familiari, Euro Editor. Moralı 2002 Bülent Moralı, Punta ’dan Alsancak ’a, İzmir.
• ' Muslu 1996 Selma Muslu, 1929—40 yılları Arasında İzmir’de Sosyal
• Hayat, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir. ' Özel Alsancak İtalyan İlkokulu Kurum Tarihçesi İzmir. Pınar 1997 İlhan Pınar, Gezginlerin Gözüyle İzmir, XX. Yüzyıl, İzmir, Akademi Kitabevi.
• Pınar 2001 İlhan Pınar, Hacılar, Seyyahlar, Misyonerler ve İzmir,
• YabancılarınGözüyle Osmanlı Döneminde İzmir, 1608— , İzmir, İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayım.
• Rougon 1902 F. Rougon, Smyrne, Situation Commerciale et , Economıque, Pans—Nancy ,
• Santini 1969 Florio Santini, Italiani nel mondo, emigrazione come liberta, Massarosa, Edizione del Testimone.
• Serçe 1996 Erkan Serçe, İzmir’de Kitapçılık, İzmir, Akademi Kitabevi. İkonomos ve Cevdet 1932 Smyrnelis 1994 Sperco 1957 Şenocak 2003 Şimşir 1999 Turan 1990 Turan 2000 Tutsak 1996
• Sadiye Tutsak, Izmir’de Eğitim ve Eğitimciler (1850—
• ), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir. Türkiye ’nin Aynası Izmir, Ülker 1994 Varlık 2004 Yorulmaz 1988 IV— Sözlü Kaynaklar
• Alex Baltazzi, (8 Mart 2002)
• Enrico Vallo (7 Mart 2002)
• Felice Cappadonna (13 Mart 2002)
• Silvio Sponza (9 Şubat 2002)
• Ugo Ingrid Braggiotti (15 Nisan 2002) Mevlüt Çelebi IZMİR 1855