Türk-Moğol Hâkimiyeti Döneminde Karadeniz’de Ticaret

Yıl 2009, Cilt: 24 Sayı: 1, 151 - 194, 01.06.2009

Mehmet Tezcan

Öz

XIII. yy. başlarında kurulan Moğol İmparatorluğu, siyasi yönden tek bir merkezden idare edilmesi, bilhassa Uygur Türkleri tarafindan ticarete teşvik edilmeleri ile Uzak Asya’dan Karadeniz bölgesine kadarki coğrafyada “Pax Mongolica” denilen Moğol Sulhu’nu sağlayarak Doğu ile Batı arasında ilişkilerin yeniden başlatılmasında âmil oldu ve ticaret faaliyetlerinin daha güvenli yapılması sağlandı. Yüzyılın ortalarında Altın Orda devleti ile İlhanlılar arasındaki savaşlar dışında ticarette fazla kesinti olmadı. Ceneviz ve Venedikli tüccarlar, Tana ve Kefe gibi limanlardan aldıkları malları Trabzon ve İstanbul’ a, oradan daha batıdaki Akdeniz ülkelerine sevk ettiler. Venedik ile Cenevizliler arasında Akdeniz’de başlayan savaş, Karadeniz bölgesinde de kendisini gösterip, bu durum hâkim devlete yansıyınca, bundan en fazla etkilenen ticaret oldu. XIV. yy. ortalarında Karadeniz’deki bazı limanlardan İtalyanlar kovuldular, yüzyılın sonlarına doğru ise Timur tarafından bölgedeki bütün ticaret şehirleri tahrip edilerek Karadeniz ticaretine büyük bir darbe vuruldu

Anahtar Kelimeler

Moğollar, Venedik, Ceneviz, T rabzon, Papalık, Karadeniz, ticaret, Moğol Sul/ıu

Kaynakça

• Abu-Lugod, J. 1987—88,
• Allsen, Th. T. 2001 Conquest and Culture in Mongol Eurasia, Cambridge Studies in Islamic Civilization, Cambridge University Press.
• Bayındır, Asiye 2008 Moğollar Döneminde Orta Asya — Papalık İlişkileri,
• Beauj ard, Ph. 2005 “The Indian Ocean in Eurasian and African World- Systems before the Sixteenth Century”, J WH, 16/ 4, 411- 465.
• Berindei, M. — G. Veinstein 1976, Boyle, J. A. 1968
• Crises and Recovery Chapter 2, Crises and Recovery in Eurasia, 1300s—1500s, 2006, 43—77. Dalay, ç. 1970 Davies, N. 2006 Demirkent, I. 2000
• Di Cosmo, N. 2005a “Mongols and Merchants on the Black Sea Frontier in the
• Thirteenth and the Fourteenth Centuries: Convergences
• Di Cosmo, N. 2005b “Venice, Genoa, the Golden Horde, and the Limits of
• European Expansion in Asia”, ll“ codice Cumanico e il suo Mondo, Atti del Colloquio Internazionale Venezia, 6- 7 Dicembre 2002, Centro Tedesco di Studi Veneziani, a cura di Felicitas Schmieder e Peter Schreiner, Edizioni di Storia e Letteratura, Roma, 279-296.
• Ferguson, W.K. 1962 Europe in Transition, 1300-1520, Houghton, Mifşin, Perrier, R. 1986
• Fleet, K. 1999 European and Islamic Trade in the Early Otoman State. The Merchants of Genoa and Turkey, Cambridge University Press.
• Frank, I. M. — D. M. Brownstone 1984, Gumilev, LN. 2003 Guzman, G.G. 1970 Guzman, G.G. 1971
• Guzman, G. 1985 “Christian Europe and Mongol Asia: First Medieval Intercultural Contact between East and West”, Proceedings of the Illinois Medieval Association, Volume Two, Edited by M. D. Johnson and S. M. Riley, 227—244. Guzman, G.G. 1988 Guzman, G.G. 1991 Guzman, G.G. 1996
• Guzman, G.G. 20003 “Andrew of Longjumeau”, “Mongols (Thirteenth and
• Fourteenth Centuries)”, “Simon of Saint—Quentin” Guzman, G. 2000b Guzman, G. 20000
• Hamilton, B. 2005 Heyd, W. 1936 Heyd, w. 2000
• İbragimov, İ. 1988 İbn Battuta i ego Puteşestviya p0 Sredney Azii, Moskva, Nauka (Web versiyonu: http://WWW.vost1it.narod.ru/Texts/rus5/ Battuta/vvedl .ht)
• İbn Battüta 2000 Ebü Abdullah Muhammed İbn Battüta Tancî, İbn Battuta Seyahatnâmesi, [. Cilt, Çeviri, İnceleme ve Notlar: A. Sait Aykut, Kâzım Taşkent Klasik Yapıtlar Dizisi, YKY, İstanbul.
• İnalcık, H. 2000 Osmanlı İmparatorluğu ’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi. Editör: Halil İnalcık ve Donald Quataert, I. Cilt: 1300— 1600, Halil İnalcık, Türkçeye Çeviren: Halil Berktay, İstanbul, Eren Yayıncılık.
• Jackson, P. “Golden Horde”, EnIr (http://WWW.iranica.com/articles/v1 ] f 1 /V1 l fl 061 .html)
• Jordan, W. C. 1996 The Great famine: Northern Europe in the Early Fourteenth Century, Ewing, NJ, USA: Princeton University Press.
• Kafalı, M. 1976 Altın Orda" Hanlığı’nın Kuruluş ve Yükseliş Devirleri, lstanbul Universitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, lstanbul.
• Karpov, S. P. 1983 “Ital’yanskaya torgovlya V Trapezunde i ee vozdeystvie na ekonomiku pozdnevizantiyskogo goroda”, VV, 44, 81— 87.
• Karpov, S. P. 1987 “Kontrakt Kommendı v Ital’yanskoy torgovle v Yujnom Priçemomor’e (XIII—XIV W.)”, VV, 48, 23—32.
• Karpov, S. P. 1988 “Kredit v Sisteme ltal’yanskoy Torgovli v Yujnom Priçernomor’e (XIII—XV W.)”, VV, 49, 40—49.
• Karpov, 8. P. 1989 “Torgovlya Zemom v Yujnom Priçemomor’e V XIII-XV vr.”, VV, 50, 26—34.
• Karpov, S. P. 1996 “Génois et Byzantins face â 1a Crise de Tana de 1343 d’apres les Documents d’Archives Inédits”, Byzantinische Forschungen, 22, 33—51.
• Karpov, S. P. 2003 “I Genovesi nel Mar Nero: alti magistrati di Caffa di fronte alle accuse”, Comuni e Memoria Storica. Alle origini del conıune di Genova, Atti del Convegno di Studi, Genova, 24—26 settembre 2001 , Genova, 583—593.
• Karpov, S. P. 2004 “Les Empereurs de Trebizonde, debiteurs des Genois”, Chemin d’Outre—Mer. Etudes d ’Histoire sur la Me'diterrane'e medievale oşerte a Michel Balard, Textes réunis par D. Coulon, C. Otten—Froux, P. Pages et Dominique Valerian, Tome ll, Centre de Recherche Karpov, S. P. 2007 Katyuşin, E. 1998 King, Ch. 2004 Kovalev, . K. 2003 Manz, B. F. 2006 Marco Polo 1986’ Marco Polo 2003 /_1
• Marco Polo 2004 /2 May, T. 2004 Morgan, D. 0. 2001 Nicol, D. M. 2000 Norris, H. 2004
• Özdemir, H.A. 2005 Moğol İstilâsı ve Abbâsi Devleti ’nin Yıkılışı. Cengiz ve Hülâgü Dönemleri (612-656 / 1216—1258), Iz Yayıncılık, İstanbul.
• Öztürk, Y. 2000 Osmanlı Hâkimiyetinde Kefe (1475—1600), T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Osmanlı Eserleri Dizisi, Ankara.
• Paşuto, V. T. 1977 Mongol’ skiy Pohod v Glub’ Evropı”, Tatarc—Mongolı v Azii i Evrope Sboınik statey, Otvetstvennıy Redaktor S. L Tihvinskiy, İzdanie 2— —e, İzd—vo “Nauka”, Glavnaya Redaktsiya Vostoçnoy Literaturı, Moskva, 210—227.
• Pegolotti, Francesco Balducci 1936, La Pratica della Mercatura, Ed. by A. Evans, The Mediaeval Academy of America, Cambridge, Massachusetts (Yeni baskısı: Kraus Reprint Co., New York 1970).
• Petech, L. 1962 “Les Marclıants Italiens dans I’Empire Mongol”, JA, CCL, 549—571.
• Petrushevsky, I. P. 1968, “The Socio—economic Condition of Iran under the 11- khans”, The Cambridge History of Iran, Vol. 5, The Saljuq and Mongol Periods, edited by J. A. Boyle, Cambridge at the University Press, 483-537.
• Petruşevskiy, 1. P. 1977, “Iran i Azerbaydjan pod Vlast’yu Hulaguidov (1256— 1353 gg. )”, Tataro—Mongolı v Azii i Evrope. Sboınik statey, Otvetstvennıy Redaktor S. L. Tihvinskiy, İzdanie 2— —,e İzd—vo “Nauka”, Glavnaya Redaktsiya Vostoçnoy Literaturı, Moskva, 228-259.
• Plano Carpini, Johann de 2000 (?), Moğol Tarihi ve Seyahatnâme, 1245-124 7, Çeviren: Yrd. Doç. Dr. Ergin Ayan, Derya Kitapevi.
• Rifat, Samih (Editör), 2006, Cengiz Han ve Mirasçıları. Büyük Moğol İmparatorluğu, Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi, İstanbul.
• Roux, J .—P. 1994 Tımar, Çeviren: Ali Rıza Yalt, Milliyet Yayınları.
• Rubruck, William von 1900, The Journey of William; of Rubrack to The Eastern Parts of The World, 1253—55, as narrated by himself with two accounts of the earlier journey of John of Pian de Carpine, Translated from the Latin, and Edited with an Introductory Notice, by William Woodville Rockhill, London: Printed for the Hakluyt Society.
• Rubruk, W. von 2001 Moğolların Büyük Hanına Seyahat, 1253—1255, Çeviren: Ergin Ayan, Ayışığı kitapları.
• Sekirinskiy, S. A. Vd. 1980, Krepost’ v Sudake, Simferopol’, İzdatel’stvo “Tavriya”.
• Schamiloglu, U. 1993 “Preliminary Remarks on the Role of Disease in the History of the Golden Horde”, CAS 12 (4), 447—457.
• Schamiloglu, U. 2002, “An Agenda for Research on the Golden Horde”, (IIUe2002.pdt).
• Schamiloglu, U. 2004 “The Rise of the Ottoman Empire: The Black Death in Medieval Anatolia and its Impact on Turkish Civilization”, N. Yavari et al. (Eds), Views from the Edge. Essays in Honor of Richard W. Bulliet, Columbia University Press for the Middle East Institute, New York, 255—279.
• Schamiloglu, U. 2007,
• ' ' ' “The Rise of Kazan as a'Cultural Capital”, 50'” PIAC,
• Kazan and the Altaic World, 1—6.07.2007, Kazan, Rusya.
• Shukurov, R. 2006 “Two Waves of Nomadic Migration in the Pontos in the Thirteenth—Fourteenth Centuries”, Uluslararası Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 1, Güz, 29-43.
• Spuler, B. 1957 İran Moğolları. Siyaset, İdare ve Kültür. İlhanlılar Devri, 1220-1350, Çeviren: Cemal Köprülü, TTK Basımevi, Ankara. '
• Tezcan, M. 2002 “İpek Yolu ve XIV. yüzyıla kadar İpek Yolu ticaretinde Trabzon’un yeri”, Trabzon ve Çevresi Uluslar arası Tarih — Dil — Edebiyat Sempozyumu, 3 — 5 Mayıs 2001, I. Cilt: Tarih, Yayına Hazırlayanlar: Prof. Dr. M. K. Arslan, Yard. Doç. Dr. H. Öksüz, T.C. Trabzon Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yay., 71-90.
• Tezcan, M. 2007 “Some Reasons of Displaces of the Nomad Tribes in Eurasia and Example of the Black Death in Caffa, 1346”, Medieval Nomads. Second International Conference on
• T urk-Moğol Hâkimiyeti Döneminde Karadeniz ’de Ticaret
• the Medieval History ofthe Eurasian Steppe, Ja'szbere'ny,
• Hungary 24—26. 05. 2007 (Sempozyuma sunulan bildiri).
• Turan, Ş. 2000 Türkiye — İtalya İlişkileri I. Selçuklular’dan Bizans’ın Sona Erişine, T.C. Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
• Vemadsky, G. 1953 The Mongols and Russia, New Haven: Yale University Press, London.
• Wlıeelis, M. 2002 “Biological Warfare at the 1346 Siege of Caffa”, Historical Review, Vol. 8, No. 9, (September), 971—975.
• Wiencek, H. vd. 1980, Imperial Visions. The Rise and Fall of Empires. Storm Across Asia. Genghis Khan and the Mongols. The Mogul Expansion, Preface by W. M. Thackston, HBJ Press, New York.
• Yakubovskiy, A.Yu. 1976, Altın Ordu ve Çöküşü, Çeviren: Hasan Eren, İkinci Basılış, Kültür Bakanlığı Yayınlan, Ankara.
• Çerepnin, L.V. 1977 “Mongolo—Tatarı na Rusi (XIII v.)”, Tataro—Mongolı v Azii i Evrope. Sbornik statey, Otvetstvennıy Redaktor S. L. Tihvinskiy, İzdanie 2—e, lzd—vo “Nauka”, Glavnaya Redaktsiya Vostoçnoy Literaturı, Moskva, 186—209. Web Sayfaları:
• http:/Maviscenter.fas.harvard.edu/seminars_conferences/halenk0__03_08_02.pdf
• http://www.palgrave.c0m/pdfs/0333683544.pdf (Russia’s encounter with Islam, 622—1480).
• http://www.wwnorton.com/college/titles/history/worlds/WORLDS_clıZ.pdf
• http://Web.ebscoh0st.com/ehost/devid=4&hid=l 02&sid=5 1 9debc7—02d8— 41b0—8674—dc8618698be5%40sessionmgr2 (Th. Allsen, Commodity and Exchange in the Mongol Empire, 1997 ve J. F. So ile Emma Bunker’m Traders and Raiders on China ’s Northern Frontier, 1995 çalışmalarının tanıtımı).
• http://Www.chinainstitute.org/educators/pdfs/fromsilktooil_pdf4.pdf (From Silk to Oil, China Institute, 2005, Pt.4).
• Horde”, EnIr). Mehmet Tezcan