Quaı d’Orsay Belgelerinin Işığında II. Meşrutiyetin İlanından Sonra Suriye’de Bir Muhtariyet Girişimi: Reşit Mutran Olayı

Yıl 2011, Cilt: 26 Sayı: 2, 475 - 506, 01.12.2011

Salih Tunç

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nda, 1908 Jön Türk Devrimi’nin gerçekleştirildiği sırada bugünkü Filistin ve Lübnan’ı da içeren Suriye, İmparatorluğun en önemli stratejik, coğrafi, etnik, dinsel ve kültürel konumunu temsil eden bölgelerinden birisi idi. Suriye’nin bu konumu ve özelliği, dönemin Büyük Güçlerinin özel ilgisini uyandırmaktaydı. Jön Türk Devrimi’yle birlikte Batı literatüründe Hamidien Rejim olarak tabir edilen yönetim anlayışı tasfiye edilmeye çalışılırken, yeni rejimin Fransız Devrimi’nden esinlenen hürriyet, eşitlik ve kardeşlik ilkelerinin yanı sıra adalet ve uhuvvet prensipleri de ne Bulgaristan’ın bağımsızlığını ilan etmesini frenlemiş, ne de BosnaHersek’in Avusturya tarafından ilhakını engelleyebilmiştir. İmparatorluğun bir diğer önemli bölümünü oluşturan Arap Vilayetleri’nde ise Arap Milliyetçiliği yeniden gelişme eğilimi gösterirken, Suriyeli bir Katolik olan Reşit Mutran, aynı ideolojik yönü hatırlatan bir hareketle gündeme gelmiştir. 25 Aralık 1908’de, kendisini Suriye Merkez Komitesi olarak tanıtan cemiyet adına Reşit Mutran imzalı bildiride, İmparatorluk’tan kopuşu hedefleyen bir özerklik talebinde bulunulmaktaydı

Anahtar Kelimeler

II. Meşrutiyet, Reşit Mutran, Muhtariyet, Jön Türkler, Suriye

Kaynakça

• a. Arşiv Kaynakları Başbakanlık Osmanlı Arşivi (B.O.A) B.O.A., Yıldız Tasnifi Perakende Evrakı, Arzuhal ve Jurnaller(Y.PRK.AZJ), Dos.No:52,Göm. No:24, 29 Zilkade1324/ 14 0cak 1907.
• B.O.A., Dahiliye Nezareti Evrakı (DH.MKT.), Dos. No: 2713, Göm. No: , 31 Kanun-Evvel 1324 / 20 Zilhicce 1326 / 13 Ocak 1909 Tarihli Telgraf.
• B.O.A., DH.MKT., Dos. No: 2713, Göm. No: 52, 27 Zilhicce 1326 / 7
• Kanun-ı Sani 1324 / 20 Ocak 1909.
• Basımevi, Cilt: 1, Devre: 1, İçtima Senesi: 1, s.199, 228-229. c. Araştırma ve İnceleme Eserleri Akşin 2001
• Sina Akşin, Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, Ankara: İmge Yayınları. Fevzi Demir, Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet Dönemi Meclis-i Mebusan Seçimleri 1908-1914, Ankara: İmge Yayınları. Dumont 2007
• Paul Dumont, Osmanlıcılık, Ulusçu Akımlar ve Masonluk, Çev. Ali Berktay, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Hasan Kayalı, Jön Türkler ve Araplar, Çev. Türkan Yöney, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. Kili ve Gözübüyük 1985