Öz
The Cash Waqfs and Credit Operations in the First Half of 18th Century at Thessaloniki The cash waqfs, which emerged in the early periods of the Ottoman Empire, were very widespread in the cities of Anatolia and Rumeli in the 18th century, and were usual credit institutions almost in all cities of the empire. In this aspect, the cash waqfs played an important role in the society where the banking operations have not yet develop to meet the demands of the needed commercial transactions and cash loans both by individuals and society. Because of these reasons, they helped to villagers and small entrepreneurs who borrowed loans from users with high interest rates because of their tax burdens by providing low interest credit. In this context, by using waqf registers between the years of 1696 and 1766 located in the collection of Judicial Records of Thessaloniki, we will try to map out the place and the role of the cash waqfs on the loan and credit transactions, and in the financial history of the city by analyzing the data including founders of the waqfs, their capitals, borrowers, and interest rates in the first half of 18th century
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- A. Arşiv Belgeleri
- GAK Thessalonike (Selanik Makedonya Tarih Arşivi) Belgeleri
- Selanik Şeriye Sicilleri: No: 3, Tarih (Hicri): 1108-110
- Selanik Şeriye Sicilleri: No: 23,Tarih (Hicri): 1116-1117
- Selanik Şeriye Sicilleri: No: 24,Tarih (Hicri): 1126-1133
- Selanik Şeriye Sicilleri: No: 29,Tarih (Hicri): 1136
- Selanik Şeriye Sicilleri: No: 49, Tarih (Hicri): 1145-1146
- Selanik Şeriye Sicilleri: No: 120, Tarih (Hicri): 1184-1197
- B. Makale ve Kitaplar Aycibin 2001
- Zeynep Aycibin, XVII. Yüzyıl Sadrazamlarından Köprülü-zade Mustafa Paşa Döneminde Osmanlı Devletinin Siyasi ve Sosyal Durumu, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilinler Enstitüsü, İstanbul.
- Veli Aydın, “18. Yüzyılda Selanik Kazasında Tefecilerle Köylüler Arasındaki Borç İlişkileri” XVI. Türk Tarih Kongresi, Ankara, (Yayınlanmamış Bildiri).
- Samettin Başol, Kentleşme, Ekonomi ve Sosyal Hayat Yönleriyle 17. Yüzyıl Bursa Vakıfları, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Cafer Çiftçi, “18. Yüzyılda bursa’da Para Vakıfları ve Kredi İşlemleri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. XXIII, S. 36, s.79-102. Cafer Çiftçi, Bursa’da Vakıfların Sosyo-Ekonomik İşlevleri (1544-1588 ve 1749-1795 Yılları Arası Vakıf Muhasebe Kayıtları Işığında), Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Murat Çizakça, “Cash Waqfs of Bursa, 1555-1823”, JESHO, Vol. 38, No 3, s.313-354.
- Suraiya Faroqhi, “Selanik”, Encyclopedia of Islam, Brill NV, Leiden, (Electronic Edition)
- Suraiya Faroqhi, Osmanlı Dünyasında Üretmek, Pazarlamak, Yaşamak, YKY, İstanbul.
- Haim Gerber, “Social and Economic Position of Women in an Ottoman City, Bursa, 1600-1700, IJMES, Vol. 12, No.3, s.231- 244.
- Haim Gerber, “Jews and Money-Lending in the Ottoman Empire”, Jewish Quarterly Review, New Series, Vol. 72, No. 2, s.100-118. Tayip Gökbilgin, “Selanik”, İslam Ansiklopedisi (İA), MEB, C.X, İstanbul, s.337-349. Gözübenli 1990
- Beşir Gözübenli, “Bey’ Bi’l-Vefa (Vefaen Satış) ve Bey’ Bi’l İstiğlal”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 9, s.109-119. Ronald C. Jennings, “Pious Foundations in the Society and Economy of Ottoman Trabzon, 1565-1640: A Study Based on the Judicial Registers (Şer’i mahkeme Sicilleri) of Trabzon”, JESHO, Vol. 33, No. 3, s.271-336.
- Ronald C. Jennings, “Loans and Credit in Early 17th Century Ottoman Judicial Records: Sahria Court of Anatolian Kayseri”, JESHO, Vol. 16, No. 2/3, s.168-216
- Süleyman Kaya, XVIII. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Nazari ve Tatbiki Olarak Karz İşlemleri, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlahiyat Anabilim Dalı, İstanbul.
- İsmail Kurt, Nazari ve Tatbiki Olarak Para Vakıfları, İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk İktisat Tarihi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul.
- Jon E. Mandaville, “Usurious Piety: The Cash Waqf Contoversy ın the Ottoman Empire”, IJMES, Vol. 10, No 3, s.289-308. Tahsin Özcan, “Osmanlı Toplumuna Özgü bir Finansman Modeli: Para Vakıfları”, Çerçeve, MUSİAD, s.124-128.
- Yücel Özkaya, XVIII. Yüzyılda Osmanlı Ekonomisi ve Osmanlı Toplum Yaşantısı, KTBY, Ankara.
- Şevket Pamuk, “The Evolution of Fiscal İntsitutions in the Ottoman Empire, 1500-1914”, The Formation and Efficiency of Fiscal States in Europe and Asia, 1500-1914, 13th İnternational Economic History Congress, Buenos Aires.
- Georgios Salakidis, He Larisa (Yenişehir): sta mesa tou 17ou aiona , Ekdotikos Oikos Ant. Stamoulis, Thessaloniki.
- İ. Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, C. III/I, TTK Yayınları, Ankara.
- Hasan Yüksel, “Osmanlı Toplumunda Vakıflar ve Kadın (XVI- XVII. Yüzyıllar)”, Osmanlı, C. V, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 49-55. H. Veli Aydın
Öz
Osmanlı İmparatorluğu’nda çok erken dönemlerde ortaya çıkan para vakıfları, 18. yüzyıla gelindiğinde, Anadolu ve Rumeli’deki kentlerinde oldukça yaygınlaşmış, hemen her kentte olağan birer küçük kredi kurumlarından biri haline gelmişlerdir. Bu yönüyle, bankacılık işlemlerinin henüz yeterince gelişmediği bir toplumda, gerek ticari işlemler gerekse, bireysel ve toplumsal nedenlerle ihtiyaç duyulan nakit kredi taleplerinin karşılanmasında önemli rol üstlenmişlerdir. Bu özellikleriyle, artan vergi borçları dolayısıyla tefecilerden yüksek faizle borçlanan köylülerle, küçük işletmecilere daha düşük faizle kredi sağlayarak önemli katkılar sağlamışlardır. Bu çerçevede, çalışmamız, 1696-1766 yılları arasında, Selanik Kadı Sicilleri koleksiyonunda yer alan dört adet para vakıfları tahrir defterinden yararlanarak, 18.yüzyılın ilk yarısında Selanik’te para vakıfların borç-kredi işlemlerindeki yeri ve rolü; vakıfların kurucuları, sermayeleri, kredi verdikleri kişiler ve uyguladıkları faiz oranları analiz edilerek, bu vakıfların Selanik kenti finans tarihindeki yerleri değerlendirilecektir
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- A. Arşiv Belgeleri
- GAK Thessalonike (Selanik Makedonya Tarih Arşivi) Belgeleri
- Selanik Şeriye Sicilleri: No: 3, Tarih (Hicri): 1108-110
- Selanik Şeriye Sicilleri: No: 23,Tarih (Hicri): 1116-1117
- Selanik Şeriye Sicilleri: No: 24,Tarih (Hicri): 1126-1133
- Selanik Şeriye Sicilleri: No: 29,Tarih (Hicri): 1136
- Selanik Şeriye Sicilleri: No: 49, Tarih (Hicri): 1145-1146
- Selanik Şeriye Sicilleri: No: 120, Tarih (Hicri): 1184-1197
- B. Makale ve Kitaplar Aycibin 2001
- Zeynep Aycibin, XVII. Yüzyıl Sadrazamlarından Köprülü-zade Mustafa Paşa Döneminde Osmanlı Devletinin Siyasi ve Sosyal Durumu, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilinler Enstitüsü, İstanbul.
- Veli Aydın, “18. Yüzyılda Selanik Kazasında Tefecilerle Köylüler Arasındaki Borç İlişkileri” XVI. Türk Tarih Kongresi, Ankara, (Yayınlanmamış Bildiri).
- Samettin Başol, Kentleşme, Ekonomi ve Sosyal Hayat Yönleriyle 17. Yüzyıl Bursa Vakıfları, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Cafer Çiftçi, “18. Yüzyılda bursa’da Para Vakıfları ve Kredi İşlemleri”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. XXIII, S. 36, s.79-102. Cafer Çiftçi, Bursa’da Vakıfların Sosyo-Ekonomik İşlevleri (1544-1588 ve 1749-1795 Yılları Arası Vakıf Muhasebe Kayıtları Işığında), Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Murat Çizakça, “Cash Waqfs of Bursa, 1555-1823”, JESHO, Vol. 38, No 3, s.313-354.
- Suraiya Faroqhi, “Selanik”, Encyclopedia of Islam, Brill NV, Leiden, (Electronic Edition)
- Suraiya Faroqhi, Osmanlı Dünyasında Üretmek, Pazarlamak, Yaşamak, YKY, İstanbul.
- Haim Gerber, “Social and Economic Position of Women in an Ottoman City, Bursa, 1600-1700, IJMES, Vol. 12, No.3, s.231- 244.
- Haim Gerber, “Jews and Money-Lending in the Ottoman Empire”, Jewish Quarterly Review, New Series, Vol. 72, No. 2, s.100-118. Tayip Gökbilgin, “Selanik”, İslam Ansiklopedisi (İA), MEB, C.X, İstanbul, s.337-349. Gözübenli 1990
- Beşir Gözübenli, “Bey’ Bi’l-Vefa (Vefaen Satış) ve Bey’ Bi’l İstiğlal”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 9, s.109-119. Ronald C. Jennings, “Pious Foundations in the Society and Economy of Ottoman Trabzon, 1565-1640: A Study Based on the Judicial Registers (Şer’i mahkeme Sicilleri) of Trabzon”, JESHO, Vol. 33, No. 3, s.271-336.
- Ronald C. Jennings, “Loans and Credit in Early 17th Century Ottoman Judicial Records: Sahria Court of Anatolian Kayseri”, JESHO, Vol. 16, No. 2/3, s.168-216
- Süleyman Kaya, XVIII. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Nazari ve Tatbiki Olarak Karz İşlemleri, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İlahiyat Anabilim Dalı, İstanbul.
- İsmail Kurt, Nazari ve Tatbiki Olarak Para Vakıfları, İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk İktisat Tarihi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İstanbul.
- Jon E. Mandaville, “Usurious Piety: The Cash Waqf Contoversy ın the Ottoman Empire”, IJMES, Vol. 10, No 3, s.289-308. Tahsin Özcan, “Osmanlı Toplumuna Özgü bir Finansman Modeli: Para Vakıfları”, Çerçeve, MUSİAD, s.124-128.
- Yücel Özkaya, XVIII. Yüzyılda Osmanlı Ekonomisi ve Osmanlı Toplum Yaşantısı, KTBY, Ankara.
- Şevket Pamuk, “The Evolution of Fiscal İntsitutions in the Ottoman Empire, 1500-1914”, The Formation and Efficiency of Fiscal States in Europe and Asia, 1500-1914, 13th İnternational Economic History Congress, Buenos Aires.
- Georgios Salakidis, He Larisa (Yenişehir): sta mesa tou 17ou aiona , Ekdotikos Oikos Ant. Stamoulis, Thessaloniki.
- İ. Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, C. III/I, TTK Yayınları, Ankara.
- Hasan Yüksel, “Osmanlı Toplumunda Vakıflar ve Kadın (XVI- XVII. Yüzyıllar)”, Osmanlı, C. V, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 49-55. H. Veli Aydın
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Haziran 2014 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2014 Cilt: 29 Sayı: 1 |