Öz
1897-1898 yıllarında İngiltere’nin Van Vilayeti Yardımcı Konsolosu olarak görev yapan Yüzbaşı Elliot, görevine başladıktan kısa süre sonra bölgeyi tanımak ve istihbaratını aldığı olayları bizzat yerinde müşahede etmek üzere güzergâhında Hakkâri Sancağı’nın da bulunduğu bir gezi düzenlemiştir. Konsolos Elliot, Hakkâri dâhilinde Nasturilerin Çölemerik’teki merkezi Koçanis (Konak)’i ziyaret etmiş ve bu ziyaretinde Nasturi Matranı, diğer Nasturi liderleri ve uzun yıllar Hakkâri Nasturilerin arasında yaşayan Canterbury Başpiskoposluğu tarafından görevlendirilen Mr. Browne ile görüşmüştür. Çalışma, dönemin Van Vilayeti Yardımcı Konsolosu Yüzbaşı Elliot ve Canterbury Başpiskoposluğu tarafından görevlendirilen Mr. Browne’un rapor ve yazışmaları, Osmanlı Arşivi’nde tespit edilen Konsolos Elliot’un ve misyonerlerin bölgedeki faaliyetleri, Kürt-Nasturi ve saldırı-yağma olayları, vergi tahsilinde yaşanan problemler, Şeyh Sıddık ve Musa Bey ile ilgili tespit edilen arşiv vesikalarıyla hazırlanmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Van Vilayeti Hakkâri İngiltere Yardımcı Konsolosu Elliot Misyoner Browne Nasturiler
Kaynakça
- Arşiv Kaynakları Osmanlı Arşivi (BOA) Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO.), 914/8525, Lef 2; 915/68598; 934/70046, Lef 1/2. Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT.), 2087/7. Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH.ŞFR.), 192/72. Dâhiliye Nezareti Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu Müteferrik (DH.TMIK.M.), 6/26; 37/25; 43/30, Lef 1/2. Hariciye Nezareti Siyasi (HR. SYS.) 1368/18; 1368/24. Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM.), 68/14; 670/13, Lef 2/4; 671/4, Lef 2/29; 671/7; 672/19; 669/1; 672/19. Yıldız Esas Evrakı (Y.EE.), 132/13; 132/26. Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y.MTV), 146/75. Yıldız Perakende Evrakı Askeri Maruzat (Y.PRK. ASK.), 115/83; 115/93 Yıldız Perakende Evrakı Dâhiliye Nezareti Maruzatı (Y. PRK. DH), 9/26; 9/36. Yıldız Perakende Evrakı Umumi (Y.PRK.UM.), 35/17; 45/2. Yıldız Sadaret Hususi Maruzât (Y.A.HUS.), 348/133.
- The National Archives/ İngiliz Milli Arşivi (TNA) Foreign Office (F.O) 78/3286, No. 3, Binbaşı Trotter’dan Earl of Dufferin’e, 29 Eylül 1881. 195/ 1985, No. 15; No. 33; No. 33/1; No. 33/3; No. 22; No. 23; No. 28; No. 34; 18 Nisan 1897; 11 Mayıs 1897; 31 Mayıs 1897; 13 Haziran 1897. 424/106, No. 5, No. 5/1. 424/107, No.104/2. 424/123, No.27/3. 424/191, No. 364; No. 364/1; No. 389; No. 391; No. 395. 424/192, No. 29/1; No. 32/1; 32/2; No. 32/3; No. 39/1; No. 71/1.
- Araştırma Eserleri Albayrak 2012 Kadir Albayrak, “Nestûrilik”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), 2012, XXXIII, s. 15-17. Anzerlioğlu 1996 Yonca Anzerlioğlu, “Nasturiler ve 1924 Ayaklanması” (yüksek lisans tezi), Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara. Anzerlioğlu 2000 Yonca Anzerlioğlu, Nasturiler, Tamga Yayınları Ankara 2000. Arvas 2010 Tarık Ziya Arvas, “Hakkâri Nasturileri (1836-1936)” (yüksek lisans tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van. Cuinet 1891 Vital Cuinet, La Turquie D’asie, Géographie Administrative Statistique Descriptive et Raisonnée de Chaque Province de L’asie-Mineure, II, Ernest Leroux Éditeur, Paris. Çetin 1988 Süleyman Hayrullah Çetin, “Türkiye’de Nasturi Hareketleri (1830-1926)” (yüksek lisans tezi), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara. Dalyan 2009 Murat Gökhan Dalyan, “19. Yüzyıl’da Nasturiler (İdari, Siyasi Yapı ve Siyasi İlişkiler)” (doktora tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta. Demir-Görür 2018 Emel Demir-Görür, Vilâyât-ı Sitte Islahatı (1878-1899) (doktora tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Grant 1841 Asahel Grant, Nestorians or The Lost Tribes, Printed by William Clowers and Sons, Newyork. Grant 2015 Asahel Grant, Nasturiler ya da Kayıp Kabileler; Ed: Abdullah Keskin, Avesta Yayınları, İstanbul. Kodaman 1987 Bayram Kodaman, Sultan II. Abdülhamid Devri Doğu Anadolu Politikası, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara. McCarthy 1998 Justin McCarthy, Müslümanlar ve Azınlıklar, İnkılâp Yayınları, İstanbul. Önal 2004 Sami Önal, Saadettin Paşa’nın Anıları Ermeni Kürt Olayları (Van, 1896), 2. bs, Remzi Kitabevi, İstanbul. Badger 1852 George Percy Badger, The Nestorians and Their Rituals, Vol I-II, Joseph Masters and Co. Printers, London. Salnâme-i Vilâyet-i Van Salnâme-i Vilâyet-i Van, H. 1315 (M. 1897), Def’a 1, Van Vilâyet Matbaası, 1315, s. 204. Tejiriain ve Simon 2012 Eleanor H. Tejiriain and Reeva Spector Simon, Conflict, Conquest and Conversion Two Thousand Years of Christian Missions in the Middle East, Columbia University Press Newyork. The Foreign Office List 1897 The Foreign Office List: Forming a Complete Diplomatic and Consular Handbook for 1897, Editedby Edward Hertslet, K.C.B. and Edward Cecil Hertslet ESQ., Seventieth Publication, London. The Foreign Office List 1898 The Foreign Office List: Forming a Complete Diplomatic and Consular Handbook for 1898: The Foreign Office List: Forming a Complete Diplomatic and Consular Handbook for 1898, Compiled by Edward Hertslet, K.C.B., Seventy-first Publication, London, The Foreign Office List 1900 The Foreign Office List: Forming a Complete Diplomatic and Consular Handbook for 1900, Compiled by Edward Hertslet, K.C.B., Seventy-third Publication, London. Tuncel 1997 Metin Tuncel, “Hakkâri”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi XV, s. 205-207. Wigram ve Wigram 2004 W.A. Wigram and Edgar T.A Wigram, İnsanlığın Beşiği Kürdistan’da Yaşam, Çev: İbrahim Bingöl, Avesta Yayınları, İstanbul. Yalçın-Heckman 2012 Lale Yalçın-Heckman, Kürtlerde Aşiret ve Akrabalık İlişkileri, Çev: Gülhan Erkaya, 3. bs, İletişim Yayınları, İstanbul.
- Elektronik Kaynak https://marshimun.com/mar-rowil/ (Erişim 31.12.2018). https://marshimun.com/lady-surma-dbeth-mar-shimun/ (Erişim 31.12.2018).
Öz
In 1897-1898, Captain Elliot, who was the Vice-Consul of the Van Province of Britain, made a trip to Hakkâri (Hekkiari) Province to learn about the region and to observe the events in a short time. The Vice-Consul Elliot visited the Kochannes (Konak), the center of the Nestorians in Julamerk and during this visit Matran, other Nestorian leaders and Mr. Browne. Mr. Browne of the Archbishop of Canterbury lived for many years among Hekkiari Nestorians. The study, report and correspondence of Captain Elliot and Browne, and activities of Consul Elliot and missionaries in the Ottoman Archives, Kurdish-Nestorian, attack-looting incidents, the problems in tax collection, the archive documents we have identified regarding about Sheikh Sadig -Musa Beg were tried to be prepared.
Anahtar Kelimeler
Province of Van Hekkiari British Vice-Consul Elliot Missionary Browne Nestorians
Kaynakça
- Arşiv Kaynakları Osmanlı Arşivi (BOA) Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO.), 914/8525, Lef 2; 915/68598; 934/70046, Lef 1/2. Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH.MKT.), 2087/7. Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH.ŞFR.), 192/72. Dâhiliye Nezareti Tesri-i Muamelat ve Islahat Komisyonu Müteferrik (DH.TMIK.M.), 6/26; 37/25; 43/30, Lef 1/2. Hariciye Nezareti Siyasi (HR. SYS.) 1368/18; 1368/24. Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM.), 68/14; 670/13, Lef 2/4; 671/4, Lef 2/29; 671/7; 672/19; 669/1; 672/19. Yıldız Esas Evrakı (Y.EE.), 132/13; 132/26. Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y.MTV), 146/75. Yıldız Perakende Evrakı Askeri Maruzat (Y.PRK. ASK.), 115/83; 115/93 Yıldız Perakende Evrakı Dâhiliye Nezareti Maruzatı (Y. PRK. DH), 9/26; 9/36. Yıldız Perakende Evrakı Umumi (Y.PRK.UM.), 35/17; 45/2. Yıldız Sadaret Hususi Maruzât (Y.A.HUS.), 348/133.
- The National Archives/ İngiliz Milli Arşivi (TNA) Foreign Office (F.O) 78/3286, No. 3, Binbaşı Trotter’dan Earl of Dufferin’e, 29 Eylül 1881. 195/ 1985, No. 15; No. 33; No. 33/1; No. 33/3; No. 22; No. 23; No. 28; No. 34; 18 Nisan 1897; 11 Mayıs 1897; 31 Mayıs 1897; 13 Haziran 1897. 424/106, No. 5, No. 5/1. 424/107, No.104/2. 424/123, No.27/3. 424/191, No. 364; No. 364/1; No. 389; No. 391; No. 395. 424/192, No. 29/1; No. 32/1; 32/2; No. 32/3; No. 39/1; No. 71/1.
- Araştırma Eserleri Albayrak 2012 Kadir Albayrak, “Nestûrilik”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), 2012, XXXIII, s. 15-17. Anzerlioğlu 1996 Yonca Anzerlioğlu, “Nasturiler ve 1924 Ayaklanması” (yüksek lisans tezi), Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara. Anzerlioğlu 2000 Yonca Anzerlioğlu, Nasturiler, Tamga Yayınları Ankara 2000. Arvas 2010 Tarık Ziya Arvas, “Hakkâri Nasturileri (1836-1936)” (yüksek lisans tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van. Cuinet 1891 Vital Cuinet, La Turquie D’asie, Géographie Administrative Statistique Descriptive et Raisonnée de Chaque Province de L’asie-Mineure, II, Ernest Leroux Éditeur, Paris. Çetin 1988 Süleyman Hayrullah Çetin, “Türkiye’de Nasturi Hareketleri (1830-1926)” (yüksek lisans tezi), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara. Dalyan 2009 Murat Gökhan Dalyan, “19. Yüzyıl’da Nasturiler (İdari, Siyasi Yapı ve Siyasi İlişkiler)” (doktora tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta. Demir-Görür 2018 Emel Demir-Görür, Vilâyât-ı Sitte Islahatı (1878-1899) (doktora tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Grant 1841 Asahel Grant, Nestorians or The Lost Tribes, Printed by William Clowers and Sons, Newyork. Grant 2015 Asahel Grant, Nasturiler ya da Kayıp Kabileler; Ed: Abdullah Keskin, Avesta Yayınları, İstanbul. Kodaman 1987 Bayram Kodaman, Sultan II. Abdülhamid Devri Doğu Anadolu Politikası, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara. McCarthy 1998 Justin McCarthy, Müslümanlar ve Azınlıklar, İnkılâp Yayınları, İstanbul. Önal 2004 Sami Önal, Saadettin Paşa’nın Anıları Ermeni Kürt Olayları (Van, 1896), 2. bs, Remzi Kitabevi, İstanbul. Badger 1852 George Percy Badger, The Nestorians and Their Rituals, Vol I-II, Joseph Masters and Co. Printers, London. Salnâme-i Vilâyet-i Van Salnâme-i Vilâyet-i Van, H. 1315 (M. 1897), Def’a 1, Van Vilâyet Matbaası, 1315, s. 204. Tejiriain ve Simon 2012 Eleanor H. Tejiriain and Reeva Spector Simon, Conflict, Conquest and Conversion Two Thousand Years of Christian Missions in the Middle East, Columbia University Press Newyork. The Foreign Office List 1897 The Foreign Office List: Forming a Complete Diplomatic and Consular Handbook for 1897, Editedby Edward Hertslet, K.C.B. and Edward Cecil Hertslet ESQ., Seventieth Publication, London. The Foreign Office List 1898 The Foreign Office List: Forming a Complete Diplomatic and Consular Handbook for 1898: The Foreign Office List: Forming a Complete Diplomatic and Consular Handbook for 1898, Compiled by Edward Hertslet, K.C.B., Seventy-first Publication, London, The Foreign Office List 1900 The Foreign Office List: Forming a Complete Diplomatic and Consular Handbook for 1900, Compiled by Edward Hertslet, K.C.B., Seventy-third Publication, London. Tuncel 1997 Metin Tuncel, “Hakkâri”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi XV, s. 205-207. Wigram ve Wigram 2004 W.A. Wigram and Edgar T.A Wigram, İnsanlığın Beşiği Kürdistan’da Yaşam, Çev: İbrahim Bingöl, Avesta Yayınları, İstanbul. Yalçın-Heckman 2012 Lale Yalçın-Heckman, Kürtlerde Aşiret ve Akrabalık İlişkileri, Çev: Gülhan Erkaya, 3. bs, İletişim Yayınları, İstanbul.
- Elektronik Kaynak https://marshimun.com/mar-rowil/ (Erişim 31.12.2018). https://marshimun.com/lady-surma-dbeth-mar-shimun/ (Erişim 31.12.2018).
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 34 Sayı: 2 |
