20. Yüzyılda Türkistan’dan Çukurova’ya Göç Hareketleri ve Adana’daki Türkistanlıların Faaliyetleri

Yıl 2020, Cilt: 35 Sayı: 2, 501 - 520, 30.12.2020

Yarkın Koçar

https://doi.org/10.18513/egetid.849677

Cited By: 1

Öz

20. yüzyılın başlarında, özellikle Birinci Dünya Savaşı ve Rus Devrimi’nden sonra Orta Asya coğrafyasında başlayan göçler ile Türkistanlılar Anadolu’ya çeşitli sebeplerle hicret etmişlerdir. Bu çalışmada Çukurova bölgesine yerleşen Türkistanlıların oluşturduğu göç dalgaları ayrıntılı olarak incelenmektedir. En yoğun göç dalgası 1950’li yıllarda gelen Türkistanlı göçmenler oluşturmaktadır. O dönemde sayıları oldukça artan Türkistan nüfusu cemiyetler kurarak faaliyetlerini bir merkezde toplamaya muvaffak olmuştur. Bu göçmenler tarafından Türkistanlılar Mücahitler Yardımlaşma Derneği ve Türkistanlılar Yardımlaşma Derneği kurulmuştur. Derneğin kuruluşu Türkiye’de ve dış ülkelerde yaşamakta olan Türkistanlıları yakından ilgilendirmiştir. Çalışmada, yer alan önemli olaylardan birisi Soğuk Savaş döneminde Millî Türkistan Birlik Komitesi Başkanı Veli Kayyum Han’ın ve Teşkilat ve Haberleşme Bölüm Başkanı Baymirza Hayit’in Adana ziyaretidir. Cemiyet faaliyetlerine katılan Kayyum Han ve Hayit hemşehrilerinin birliğini yerinde gözlemlemiştir. Türkistanlıların davalarına sahip çıkması, birlik ve beraberlik içerisinde dayanışması Sovyet yetkililerini endişelendirmiştir. Bu kapsamda derneğin önemi ve kuruluşundan günümüze kadar yapılan dernek faaliyetleri hakkında bilgilere yer verilmektedir. Bunun yanı sıra, Türkistanlıların katkılarıyla çıkarılan süreli yayınlar incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkistan, Çukurova, Göç, Dernek

The Migration Movements from Turkestan to Çukurova in the 20th Century and the Activities of the Turkestanis in Adana

Öz

During the early 20th century, mainly after the First World War and the Russian Revolution, Turkic peoples from Central Asia migrated to Anatolia for various reasons. In this study, a detailed analysis of the waves of immigration created by the Turkestanis to the Çukurova region is examined. Significantly, the largest flow of Turkestani immigration comprised in the 1950s. The number of Turkestani immigrants, which had increased at that time gathered activities in a center by establishing associations named The Turkestanian Freedom Fighters Aid Association and The Turkestanian Aid Association. The establishment of the association aroused particular interest among the Turkestani émigrés living in Turkey and abroad. During the course of the Cold War, a major incident was the visit of Veli Kajum Khan, the President of the National Turkestanian Unity Committee and Baymirza Hayit, the Head of the Department of Communication and Organization to Adana. Kajum Khan and Hayit attended to the activities of the association and observed the unity of their fellow countrymen. The unity of the Turkestani people and their support for independence concerned the Soviet authorities. The study reveals the importance of the association and the activities carried out since its establishment. Moreover, periodicals published with the contribution of Turkestani people in Adana are examined.

Anahtar Kelimeler

Turkestan, Çukurova, Migration

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• Fon Kodu: (31.05.1947). 301812 / Kararlar Daire Başkanlığı (1928- ), Yer Nu.: 113.38.2.
• Fon Kodu: (19.12.1947). 301812 / Kararlar Daire Başkanlığı (1928- ), Yer Nu.: 115.87.4.
• Fon Kodu: (27.12.1948). 301812 / Kararlar Daire Başkanlığı (1928- ), Yer Nu.: 118.84.18.