Arkaik Dönem Roma Toplumunda Hukuki Statüsü Bakımından Çocuk

Yıl 2022, Cilt: 37 Sayı: 1, 245 - 275, 28.07.2022

Sevgi Kayak

https://doi.org/10.18513/egetid.1148745

Öz

İnsan önce çocuk sonra yetişkin olduğu halde hukuk dünyası çocuk ile yeteri kadar ilgilenmemektedir. Buna hukuk tarihi alanı da dâhildir. Tarihin en eski çağlarında çocuk hukukun bir süjesi olarak değil objesi olarak görülmüştür. Antik Roma dünyasında da durum böyledir. Roma toplumunda çocuk aile içinde ya da dışında hukukun süjesi bağımsız bir birey olarak değil babanın hâkimiyetine tabi, kişi ve malvarlığı alanında hakları bulunmayan ya da haklarını kullanamayan bir kimsedir. Klasik kaynaklar tetkik edildiği zaman çocuk kavramının antik Roma’da hukuki bir kavram olarak yerleşmediği saptanır. Romalıların Klasik hukuktan itibaren fiziki olgunluk yaşı kabul edilen 12/14 yaşının altında kalanları çocuk saydıkları sonucuna yorum yoluyla ulaşılır. Roma hukukunda çocuğun hukuki statüsünü belirleyen patria potestas/baba hâkimiyeti ve tutela/vesayet olmak üzere iki temel rejim vardır. Alieni iuris çocukların hukuki statüsü, bir aileye mensup olmaları dolayısıyla, baba hâkimiyeti demek olan patria potestas kapsamındaki yetkilere göre, sui iuris olanların ise vesayet ilişkilerine göre belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çocuk, Kişilik Hakları, Malvarlığı Hakları, Aile Babası, Baba Hakimiyeti, Vesayet.

The Child in with Regards to Legal Status in the Archaic Period Roman Society

Öz

Although a person is first a child and then an adult, the legal world has not been interested in the child enough. This includes the field of legal history. In the oldest ages of history, the child was seen as an object of law, not a subject. This was also the case in the ancient Roman world. In Roman society, the child was not a subject of law within or outside the family, but was a person subject to the father's dominance, without rights in terms of person and property, or who could not use his rights. It is concluded through interpretation that the Romans considered those below the age of 12/14, which has been accepted as the age of physical maturity since the archaic period, as children. In Roman law, there are two basic regimes that determine the legal status of the child: patria potestas/paternal dominance and tutela/guardianship.

Anahtar Kelimeler

Child, Personality Rights, Property Rights, Father of the Family, Paternal Dominance, Tutela.

Kaynakça

• "Accarias 1891 C. Accarias, Précis de Droit Romain, Contenant Avec L’Exposé des Principes Généreux, Le Texte, La Traduction et L’Explication des Institutes de Justinien, II, 4. Edition, Paris."
• "Akarslan 1998 Mediha Akarslan, Anahatlarıyla Çocuk Hakları ve Çocuk Hakları Mevzuatı, Alfa Yayınları, İstanbul."
• "Ayiter 1960 Kudret Ayiter, Roma Hukuku Dersleri, Aile Hukuku, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara."
• "Coche 1892 Joseph Coche, “Condition de L’Enfant Né Hors Mariage”, Faculté de Droit de Paris, Thèse le doctorat, Paris."
• "Cuq 1928 Edouard Cuq, Manuel des Insititutions Juridiques des Romains, 2. éd., Paris."
• "Dan Radu 2017 Mihnea Dan Radu, “The Protection of Children in the Post-Classical Roman Law”, Fiat Iustitia, 2 (2017), s. 171-176."
• "Di Marzo 1959 Salvatore Di Marzo, Roma Hukuku, İstanbul Üniversitesi Yayınları, çev. Ziya Umur, İstanbul."
• " Kâmil Doğancı ve Fulya Kocakuşak, “Eski Roma Ailesinde Pater Familias ve Patria potestas Kavramları”, Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Soyal Bilimler Dergisi, 15/27, s. 233-250."
• "Dural vd. 2021 Mustafa Dural, Tufan Öğüz, Mustafa Alper Gümüş, Türk Özel Hukuku, Aile Hukuku, III, Gözden geçirilmiş 16. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul."
• "Elal 2011 Çağla Elal, “Roma Hukukunda Hak Ehliyeti Çerçevesinde Çocuk”, Prof. Dr. Belgin Erdoğmuş’a Armağan, Der Yayınları, İstanbul."
• "Erişgin 2008 Özlem Erişgin, “Klasik Dönem Hukukçularında Bir Açık Değer Olarak Utilitas Publica”, Prof. Dr. Bilge Öztan’a Armağan, Turhan Kitabevi, Ankara."
• "Gönenç 2010 Fulya İlçin Gönenç, Roma Hukukunda Kadın, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul."
• "Güneş Ceylan 2004 Seldağ Güneş Ceylan, Roma hukukundan Günümüze Velayet Vesayet Hukuku, Yetkin yayınları, Ankara."
• "Güneş Ceylan 2010 Güneş Ceylan, Z. Seldağ, Roma Hukukunda Evlenme (Matrimonium), Yetkin yayınları, Ankara."
• "Harris 1994 W. V. Harris, “Child-Exposure in the Roman Empire”, The Journal of Roman Studies, 84, s. 1-22. "
• "Işıktaç 2009 Yasemin Işıktaç, Hukukun Kaynağı Olarak Örf ve Adet Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul."
• "Iustinianus 1968 Iustinianus, Institutiones, Çev. Ziya Umur, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul."
• "İpek 2017 Nurcan İpek, “Arkaik ve Klasik Dönem Roma Ailesinde Çocuk ve Yenidoğan Bebeğin Terk Edilmesi Meselesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Araştırmaları Dergisi (MÜHF-HAD), 23/2, s. 319-323, (s. 295-354)."
• "İpek 2021 “Roma Yazınında ve Hukukunda Temel Erdemlerden Biri: Pietas”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 27 (1), s. 566-592."
• " Sina Kabaağaç ve Erdal Alova, Latince-Türkçe Sözlük, Sosyal Yayınlar, İstanbul."
• "Karaslan 2017 Muzaffer Karaaslan, “Peculium’un Roma Ekonomik Hayatındaki Rolü”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 19, Prof. Dr. Şeref Ertaş’a Armağan sayısı, s. 2251-2269."
• " Özcan Karadeniz Çelebican, Roma Hukuku, Tarihi-Kaynaklar-Genel Kavramlar-Kişiler Hukuku-Hakların Korunması, Yeni Medeni Kanun’a Uyarlanmış on yedinci basım, Turhan Kitabevi, Ankara."
• "Karadeniz 1968 Özcan Karadeniz, “Roma Hukukunda Peculium Müessesesi”, AÜHFM, 25 (3-4), 1968, s. 179-194."
• "Karadeniz 1976 Özcan Karadeniz, Iustinianus Zamanına Kadar Roma’da İş İlişkileri, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara."
• "Kaya 2020 Mehmet Ali Kaya, İlkçağ Tarihi ve Uygarlığı, 3. Basım, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul."
• "Kayak 2019 Sevgi Kayak, Roma Hukukunda İkame (Substitutio) ve Türk Hukuku Üzerindeki Etkisi, Filiz Kitabevi, İstanbul."
• Paul Koschaker, Kudret Ayiter, Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun Ana Hatları, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları, İzmir.
• "Laes ve Strubbe 2014 C. Laes, J. Strubbe, Youth in the Roman Empire: The young and the Restless Years? Cambridge."
• "Lemosse 1975 Maxime Lemosse, “L’Incapacité Juridique comme Protestion de L’Enfant en Droit Romain”, ed. Librairie Encyclopédique Bruxellees, Recueils de la Société Jean Bodin pour L’Histoire Comparative des Insititutions, XXXV, L’Enfant, Premiere Partie: Antiquité-Afrique-Asie, Bruxelles, s. 247-259."
• "Monier 1947 Monier Raymond, Manuel Elémentaire De Droit Romain, I, Introduction Historique, Les Sources- La Procédure- Les Personnes- Les Droit Réels-Les Successions, 6. edition., Editions Domat Montchrestien, Paris."
• "Plescia 2000 Joseph Plescia, “Roma Hukukunda Boni mores Doktrini”, Prof. Dr. M. Kemal Oğuzman’ın Anısına Armağan, çev. Diler Tamer Güven, Beta Yayınları, İstanbul, s. 925-961. "
• "Pugliese 1957 Giovanni Pugliese, “Roma Ailesine Tarihi Bir Bakış” Çev. Ziya Umur, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 22/1-4, s. 339-349."
• "Roberts 2017 J. M. Roberts, Dünya Tarihi, 1. Cilt, Tarih Öncesi Çağlardan 18. Yüzyıla…, Çev. İdem Erman, İnkılap Kitabevi, İstanbul."
• "Schwarz 1965 Andreas B. Schwarz, Roma Hukuku Dersleri, I, Çev. Türkân Rado, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul."
• "Schulz 2017 Fritz Schulz, “Auctoritas”, Çev. Havva Karagöz, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 55/4, s. 341-353."
• "Söğütlü Erişgin 2012 Özlem Söğütlü Erişgin, “Roma Hukukunda Hamile Kadın Kölenin Çocuğunun (Partus Ancillae) Hukuksal Yazgısı Hakkında”, AÜHFD, 61/4, s.1407-1436. "
• "Söğütlü 2020 Özlem Söğütlü, Roma Özel Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara."
• " Bülent Tahiroğlu/Belgin Erdoğmuş, Roma Hukuku, Tarihi Giriş-Hukuk Tarihi-Genel Kavramlar-Usul Hukuku, Der Yayınları, İstanbul."
• "Tamer Güven 1995 Diler Tamer Güven, “Roma Vatandaşlık Hukukunda Origo ve Domicilium”, Değişen Dünyada İnsan, Hukuk ve Devlet, Edip F. Çelik’e Armağan, Engin Yayıncılık, İstanbul, s. 200-205."
• "Tamer 2020 Diler Tamer, Roma Hukuku, Cilt 1, Roma Tarihi-Roma Hukuku Kaynakları-Genel Kurallar-Roma Usul Hukuku, Legal Yayıncılık, İstanbul."
• "Tekin 2016 Oğuz Tekin, Eski Yunan ve Roma Tarihine Giriş, 11. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul."
• "Tekinay 1990 Selâhattin Sulhi Tekinay, Türk Aile Hukuku, yedinci baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul."
• "Türkoğlu Özdemir 2005 Gökçe Türkoğlu Özdemir, “Roma Hukukunda Actio De Peculio”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7/2, s. 103-136."
• "Türkoğlu Özdemir 2008 Gökçe Türkoğlu Özdemir, Roma Hukukunda Infamia (Şerefsizlik), Seçkin Yayınları, Ankara."
• "Vuolanto 2014 Ville Vuolanto, “Children in the Roman World: Cultural and Social Perspectives. A Review Article”, ARCTOS, 48, 435-450."
• "Umur 1983 Ziya Umur, Roma Hukuku Lügatı, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul."
• "Umur 1984 Ziya Umur, Roma Hukuku, Tarihi Giriş-Kaynaklar-Umumi Mevhumlar-Hakların Himayesi, Filiz Kitabevi, İstanbul."