İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI DÖNEMİNDE TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNDE AZINLIK TARTIŞMALARI

Yıl 2024, Cilt: 39 Sayı: 2, 899 - 932, 27.12.2024

Yusuf Cihat Zorbacı , Sadık Sarısaman

https://doi.org/10.18513/egetid.1535581

Öz

İkinci Dünya Savaşı sırasında Türkiye Büyük Millet Meclisinde çeşitli vesilelerle azınlıklarla ilgili tartışmalar yaşanmıştır. Bu tartışmaların büyük bölümü ekonomide azınlıkların hakimiyetine dair olmuştur. Milletvekillerinin bir kısmı bu alanda azınlıkların hakimiyetinin kırılması için düzenleme talep etmişlerdir. Bunun yanı sıra azınlıkların Türkleşmesi hususuna değinilmiş bu konuda Türkçenin önemine vurgu yapılmıştır. Çanakkale Milletvekili Ziya Gevher Etili ve Kütahya Milletvekili Besim Atalay gibi bazı milletvekillerinin konuşmalarında ırk ve kan vurgusu yaptıkları görülmektedir. Buna benzer konuşmalara hükümet ve diğer milletvekilleri tepki göstermiş, millet tanımında kültürün ana etken olarak kabul edildiğini açıklamışlardır. Mihver devletlerinin savaştaki avantajlı konumunu kaybetmesinin ardından mecliste Türkiye’nin yayılmacı bir politika takip etmediği ve milliyetçilik anlayışının ırkçılığa dayanmadığına dair söylemler artmıştır. Diğer yandan Kars Milletvekili Cevat Dursunoğlu, 1944 yılında Cumhuriyet Halk Partisinin isteği doğrultusunda azınlıklarla ilgili bir rapor hazırlamıştır. Raporda Türkçenin yaygınlaştırılmasına dikkat çekmiş, mübadele ve göçün teşvikiyle azınlıklarla ilgili çıkabilecek sorunların halledilebileceğini öne sürmüştür. Bu makalede İkinci Dünya Savaşı sırasında Mecliste milletvekillerinin azınlıklarla ilgili tartışmalarını ortaya çıkarmak ve değerlendirmek amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Azınlık, Irkçılık, Millet, Meclis, Türkleştirme.

Kaynakça

• Aktar 2018 Ayhan Aktar, Varlık Vergisi ve Türkleştirme Politikaları, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Akyüz 2011 Yahya Akyüz, Türk Eğitim Tarihi M.Ö. 1000- M. S. 2011, Pegem Akademi Yayınları, Ankara.
• Armaoğlu 2020 Fahir Armaoğlu, Türk Dış Politikası Tarihi, Kronik Yayınları, İstanbul.
• Asker 2012 Ahmet Asker, “Nazi Irk Tasnifinde Türkler ve Ortadoğu Halkları”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt:12, Sayı:25, s.79-99.
• Bali 2020 Rıfat N. Bali, Cumhuriyet Yıllarında Türkiye Yahudileri Bir Türkleştirme Serüveni 1923-1945, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Bali 2008 Rıfat N. Bali, Yirmi Kur’a Nafia Askerleri II. Dünya Savaşında Gayrimüslimlerin Askerlik Serüveni, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Binbaşıoğlu 1995 Cavit Binbaşıoğlu, Türkiye’de Eğitim Bilimleri Tarihi, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
• Booth ve Walton 2023 Owen Booth-John Walton, İkinci Dünya Savaşı Tarihi, (Çev. Selçuk Uygur), Kronik Kitap, İstanbul.
• Can 2013 İslam Can, “Türk Ulusal Kimliğinin İnşasında Millî Eğitim İdeolojisinin Rolü”, Sosyoloji Divanı 1, s.123-147.
• Cumhuriyet Halk Fırkası Nizamnamesi ve Programı, T.B.M.M. Matbaası, Ankara 1931.
• Cumhuriyet Halk Fırkası Programı, Ulus Basımevi, Ankara 1935.
• Çevik 2021 Abidin Çevik, “Savaşın Gölgesinde Bir İnsanlık Dramı: Struma Vakası”, Journal of Current Debates in Social Sciences, Cilt:4, Sayı:1, s.24-32.
• Düstur V 1931 (Üçüncü Tertip), Necmi İstikbal Matbaası, İstanbul.
• Düstur VI 1934 (Üçüncü Tertip), Başvekalet Matbaası, Ankara.
• Düstur VII 1944 (Üçüncü Tertip), Devlet Matbaası, Ankara.
• Düstur VIII 1946 (Üçüncü Tertip), Devlet Matbaası, Ankara.
• Düstur IX 1947 (Üçüncü Tertip), Ankara.
• Düstur X 1953 (Üçüncü Tertip), Başvekalet Devlet Matbaası, Ankara.
• Düstur XII 1931 (Üçüncü Tertip), Başvekalet Müdevvenat Matbaası, Ankara.
• Düstur XV 1955 (Üçüncü Tertip), Ankara.
• Guıchonnet 1998 Paul Guıchonnet, Mussolini ve Faşizm, (Çev. Tanju Gökçöl), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Güllü 2018 Ramazan Erhan Güllü, “Lozan Antlaşması Sonrası Türkiye’nin Azınlıklara Yönelik Politikaları”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, Cilt: 7, Sayı:2, s.268-298.
• Hart 2015 Basıl Liddell Hart, İkinci Dünya Savaşı Tarihi, (Çev. Kerim Bağrıaçık), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Jacobsen 1989 Hans Adolf Jacobsen, 1939-1945 Kronoloji ve Belgelerle İkinci Dünya Savaşı, (çev. İbrahim Ulus), Genelkurmay Basımevi, Ankara.
• Kafaoğlu 2005 Adnan Başer Kafaoğlu, Varlık Vergisi Gerçeği, Kaynak Yayınları, İstanbul. Kayra 2011 Cahit Kayra, Savaş Türkiye Varlık Vergisi, Tarihçi Kitabevi, İstanbul.
• Keegan 2016 John Keegan, İkinci Dünya Savaşı, (Çev. Samet Öksüz), Say Yayınları, İstanbul.
• Kishali ve Meral 2020 Safa Meral - Emre Kishalı, “Mimarlık Tarihi ve Mimari Koruma Ara Kesitinde Bir İnceleme: Üsküdar Şemsi Ahmed Paşa Külliyesi”, Art Sanat Dergisi, Sayı:13, s.313-334.
• Koçak 2004 Cemil Koçak, “Varlık Vergisi Üzerine Birkaç Belge: Varlık Vergisine Tepkiler”, Toplumsal Tarih, Sayı:122, s.22-25.
• Koçak 2012 Cemil Koçak, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), 1.Cilt, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Koçak 2013 Cemil Koçak, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), 2.Cilt, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Oran 2014 Baskın Oran “1939-1945 Savaş Kaosunda Türkiye Göreli Özerklik”, Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, 1.Cilt, İletişim Yayınları, İstanbul s.387-398.
• Osten 1943 Necmi Osten, “Mahkeme İçtihatları”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, s.119-137.
• Ökte 1951 Faik Ökte, Varlık Vergisi Faciası, Nebioğlu Yayınevi, İstanbul.
• Önder 2010 Zehra Önder, İkinci Dünya Savaşında Türk Dış Politikası, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Tekeli ve İlkin 2013 İlhan Tekeli-Selim İlkin, Dış Siyaseti ve Askeri Stratejileriyle İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, 1. Cilt, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Tuncer 2012 Hüner Tuncer, İsmet İnönü’nün Dış Politikası (1939-1950), Kaynak Yayınları, İstanbul.
• Vahapoğlu 1997 M. Hidayet Vahapoğlu, Osmanlı’dan Günümüze Azınlıklar ve Yabancı Okullar, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
• Yılmaz 2016 Murat Yılmaz, 1944-1945 Irkçılık Turancılık Davası Tefrikası, Umay Kitap, İstanbul.