İSKİTLERİN MS 238-254 YILLARI ARASINDA ROMA TOPRAKLARINI İSTİLALARI ÜZERİNE YENİ DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2024, Cilt: 39 Sayı: 2, 599 - 626, 27.12.2024

Muzaffer Demir

https://doi.org/10.18513/egetid.1539475

Öz

Roma toprakları, Severus Alexander - Lucius Domitius Aurelianus iktidarları arasındaki dönemde yoğun bir şekilde sözde “barbarların” istila hareketlerine uğramıştır. Antik dönem edebi kaynaklarında bu istilacı kavimler arasında İskit, Gothi, Carpi, Quadi, Taifali, Iuthungi, Astringi, Marcomanni, Vandali, Heruli, Peucini, Borani ve Urugundi gibi pek çok etnisitenin adı verilmiştir. Günümüz araştırmacıları, antik kaynaklarda yer yer farklı isimlere yer verilmesine rağmen, bu istila hareketlerini “Goth” ve “Heruli” adı altında değerlendirmeyi uygun görmüşlerdir; bu bağlamda MS 238-254 yılları arasındaki istila hareketleri için genellikle “Goth” başlığını kullanmışlardır. Bu isim altındaki değerlendirmelerinde “Goth” ırkının övüldüğü Iordanes’in Getica adlı eseri ve bu eseri takip eden Geç Antik Dönem kaynaklarının etkisinin olduğu anlaşılmaktadır. Diğer yandan, ilgili dönemdeki istila hareketlerinin çağdaşı Dexippos’un, -başta Scythica’sı olmak üzere-, eserlerinde ise istilacılar için “İskitler” adı öne çıkarılmıştır. Bu dikkate alındığında çalışmanın kapsamındaki dönemde özellikle Kuzeydoğu’da Kırım ve Aşağı Tuna üzerinden gelen istilacılar için “İskit” kökenli ayrımının yapılması önerilebilir. Bu çalışmada ayrıca Dexippos’un yeni keşfedilen fragmanlarının yorumlanıp genelde onu takip eden Geç Antik Dönem yazarlarının metinleriyle karşılaştırılması ve şimdiye kadar yapılmamış olan bütüncül bir tarih anlatımının ortaya konulması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dexippos, Roma, Decius

Kaynakça

• Aschbach 1835 J. Aschbach, Geschichte der Heruler und Gepiden. Ein Beitrag zur Geschichte der germanischen Völkerwanderung, Frankfurt.
• Banchich 2015 T. M. Banchich, The Lost History of Peter the Patrician. An Account of Rome’s Imperial Past from the Age of Justinian, London/New York.
• Blockley 1971 R. C. Blockley, “Dexippus of Athens and Eunapius of Sardis”, Latomus 30/3, s. 710-715.
• Blockley 1972 R. C. Blockley, “Dexippus and Priscus and the Thucydidean Account of the Siege of Plataea”, Phoenix 26/1, s. 18-27.
• Blois 2017 L. D. Blois, “Invasions, Deportations, and Repopulation: Mobility and Migration in Thrace, Moesia Inferior, and Dacia in the Third Quarter of the Third Century AD”, E. L. Cascio ve L. E. Tacoma (Ed.), The Impact of Mobility and Migration in the Roman Empire, Proceedings of the Twelfth Workshop of the International Network Impact of Empire (Rome, June 17–19, 2015), Leiden/Boston, s. 42-54.
• Boteva 2001 D. Boteva, “On the chronology of the Gothic invasions under Philippus and Decius (A.D. 248- 251)”, Archaeologica Bulgarica 5, s. 37-44.
• Boteva 2020 D. Boteva, “Some Considerations Related to the Scythica Vindobonensia”, F. Mitthof, G. Martin ve J. Grusková (Ed.), Empire in Crisis: Gothic Invasions and Roman Historiography, Beiträge einer internationalen Tagung zu den Wiener Dexipp-Fragmenten (Dexippus Vindobonensis) Wien, 3.–6. Mai 2017, Wien, s. 195-212. Tyche, Supplement band Nr. 12.
• Buck 1984 D. F. Buck, “A Reconsideration of Dexippus' "Chronica"”, Latomus 43/3, s. 596-597.
• Burns 1982 T. S. Burns, “Theories and Facts: The Early Gothic Migrations”, History in Africa 9, s. 1-20.
• Castrén 1994 P. Castrén, “General Aspects of Life in Post-Herulian Athens”, P. Castrén (Ed.), Post-Herulian Athens: Aspects of Life and Culture in Athens, A.D. 267-529, Helsinki, s. 1-14.
• Chioti 2018 L. Chioti, The Herulian invasion in Athens (267 C.E.). Contribution to the study of the invasion’s implications and the city’s reconstitution until the end of the 4th century (PhD Thesis), University of Athens.
• Davenport ve Mallan 2013 C. Davenport ve C. Mallan, “Dexippus’ Letter of Decius: Context and Interpretation”, Museum Helveticum 70/1, s. 57-73.
• Demir 2023 M. Demir, “Ovidius’un Tomis’teki Sürgün Hayatı ve Göçebe Kabileler Üzerine Gözlemleri”, Cedrus 11, s. 165-182.
• Drinkwater 2005 J. Drinkwater, “Maximinus to Diocletian and the ‘crisis’”, A. K. Bowman, P. Garnsey ve A. Cameron (Ed.), The crisis of Empire, AD 193-337. The Cambridge Ancient History. Vol. 12, Cambridge University Press, s. 28-66.
• Frolova 1983 N. A. Frolova, The Coinage of the Kingdom of Bosphoros, AD 242-341/342, H. B. Wells (Çev.) BAR International Series 166, Oxford.
• Fronza 1953 L. Fronza, “‘Studi sull'imperatore Decio II: problemi di politica interna’”, Annali Triestini 23, s. 311-333.
• Grusková ve Martin 2014 J. Grusková ve G. Martin, “Ein neues Textstück aus den ‘Scythica Vindobonensia’ zu den Ereignissen nach der Eroberung von Philippopolis”, Tyche 29, s. 29-43.
• Grusková ve Martin 2015 J. Grusková ve G. Martin, “Zum Angriff der Goten unter Cniva auf eine thrakische Stadt (Scythica Vindobonensia, f. 195v)”, Tyche 30, s. 35-53.
• Grusková ve Martin 2017a J. Grusková ve G. Martin, “Neugelesener Text im Wiener Dexipp-Palimpsest (Scythica Vindobonensia, f. 195v, Z. 6-10) mit Hilfe der Röntgenfluoreszenzanalyse”, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 204, s. 40-46.
• Grusková ve Martin 2017b J. Grusková ve G. Martin, “Rückkehr zu den Thermopylen: Die Fortsetzung einer Erfolgsgeschichte in den neuen Fragmenten Dexipps von Athen”, A. Eich ve diğerleri (Ed.), Das dritte Jahrhundert. Kontinuitäten, Brüche, Übergänge (Ergebnisse der Tagung der Mommsen-Gesellschaft am 21.- 22. 11. 2014 in Wuppertal) (Palingenesia 108), Stuttgart, s. 267-281.
• Gunther ve Grusková 2022 M. Gunther ve J. Grusková, “Facing the Plague and the Goths: a new passage from the Scythica Vindobonensia (Codex Vindobonensis hist. gr. 73, fol. 192r, 13–30)”, Greek, Roman, and Byzantine Studies 62/4, s. 438-493.
• Harl 1978 K. W. Harl, Political Attitudes of Rome’s Eastern Provinces in the Third Century A.D (Phd Thesis), Yale University.
• Hart 2017 T.C. Hart, Beyond the River, under the Eye of Rome
Ethnographic Landscapes, Imperial Frontiers, and the Shaping of a Danubian Borderland (Phd Thesis), University of Michigan.
• Heather ve Matthews 1991 P. Heather ve J. Matthews, The Goths in the Fouth Century, Liverpool.
• Kolendo 1995 J. Kolendo, “Les invasions des Barbares sur l'Empire romain dans la perspective de l'Europe centrale et orientale”, Cahiers du Centre Gustave Glotz 6, s. 81-99.
• Lucarini 2016 C. M. Lucarini, “Zum neuen Dexipp
”, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 197, s. 42-45. Mallan ve Davenport 2015 C. Mallan ve C. Davenport, “Dexippus and the Gothic Invasions: Interpreting the New Vienna Fragment (Codex Vindobonensis Hist. gr. 73, ff. 192v–193r)*”, Journal of Roman Studies 105, s. 203-226.
• Martin 2006 G. Martin, Dexipp von Athen, Edition, Übersetzung und begleitende Studien (Classica Monacensia 32), Tübingen.
• Martin ve Grusková 2014a G. Martin ve J. Grusková, “Dexippus Vindobonensis (?)‘. Ein neues Handschriftenfragment zum sog. Herulereinfall der Jahre 267/268”, Wiener Studien 127, s. 101-120.
• Martin ve Grusková 2014b G. Martin ve J. Grusková‚ “Scythica Vindobonensia ‘by Dexippus (?): New Fragments on Decius’ Gothic Wars”, Greek, Roman, and Byzantine Studies 54, s. 728-754.
• Martin ve Grusková 2022 G. Martin ve J. Grusková, “Facing the Plague and the Goths: A New Passage from the Scythica Vindobonensia (Codex Vindobonensis hist. gr. 73, fol. 192r, lines 13–30)”, Greek, Roman, and Byzantine Studies 62/4, s. 437-493.
• Mecella 2013 L. Mecella, Dexippo di Atene. Testimonianze e frammenti (I Frammenti degli Storici Greci 6), Tivoli.
• Mennen 2011 I. Mennen, Power and Status in the Roman Empire, ad 193-284, Leiden/Boston.
• Mierow 1915 C. C. Mierow, The Gothic History of Jordanes in English Version with an Introduction and Commentary, Princeton/London.
• Millar 1969 F. Millar, “P. Herennius Dexippus: The Greek World and the Third-century Invasions”, Journal of Roman Studies 59, s. 12-29.
• Németh 2018 A. Németh, The Excerpta Constantiniana and the Byzantine appropriation of the past, New York.
• Németh 2020 A. Németh, “Dexippus in the Excerpta Constantiniana Revisited: The Preface to Dexippus’ Scythica”, F. Mitthof, G. Martin ve J. Grusková (Ed.), Empire in Crisis: Gothic Invasions and Roman Historiography. Beiträge einer internationalen Tagung zu den Wiener Dexipp-Fragmenten (Dexippus Vindobonensis). Wien, 3.-6. Mai 2017, Tyche, Supplement band Nr. 12, Wien, s. 111-134. Özman ve Doğan 2019 R. Özman ve E. Doğan, “İmparator Decius’un Hristiyanlık Karşıtı Faaliyetleri”, History Studies 11/6, s. 2271-2287.
• Potter 1990 D. S. Potter, Prophecy and History in the Crisis of the Roman Empire, Oxford.
• Potter 2004 D. S. Potter, The Roman Empire at Bay AD 180-395, London/New York.
• Poulter 1999 A. G. Poulter, Nicopolis ad Istrum: A Roman to Early Byzantine City, The Pottery and Glass, Leicester University Press.
• Prostko-Prostyński 2021 J. Prostko-Prostyński, A History of the Herules, 2021 = https://press.amu.edu.pl/pl/a%20history%20of%20the%20herules%20(pdf).html
• Robinson 2023 K. B., Robinson, A Historical and Historiobiographical Commentary on the Scythica Vindobonensia (MA Thesis), University of Western Astralia.
• Sacks 1976 K. S. Sacks, “Herodotus and the Dating of the Battle of Thermopylae”, Classical Quarterly 26/2, s. 232-248.
• Saunders 1992 R. T. Saunders, “Aurelian's "Two" Iuthungian Wars”, Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte 41/3, 1992, s. 311-327.
• Schwarcz 1992 A. Schwarcz, “Die gotischen Seezüge des 3. Jahrhunderts”, R. Pillinger ve diğerleri (Ed.), Die Schwarzmeerküste in der Spätantike und im frühen Mittelalter, Vienna, s. 47-57.
• Sironen 1994 E. Sironen, “Life and administration of late Roman Attica in the light of public inscriptions”, P. Castrén (Ed.), Post-Herulian Athens: Aspects of Life and Culture in Athens, A.D. 267-529, Helsinki, s. 15-62.
• Stover ve Woudhuysen 2023 J. S. Stover ve G. Woudhuysen, “The Nature of Victor’s History”, G. Kelly ve A. Pelttari (Ed.), The Lost History of Sextus Aurelius Victor, Edinburgh University Press, s. 72-138. https://www.pure.ed.ac.uk/ws/portalfiles/portal/370858445/StoverJWoudhuysenG2023TheLostHistoryOfSextusAurelius.pdf
• Southern 2001 P. Southern, The Roman Empire from Severus to Constantine, London/New York.
• Suski 2017 R. Suski, “Dexippus and the repelling of the gothic invasion in the years 267-268, A New Piece of Evidence (Codex Vindobonensis Hist. Gr. 73, ff. 192v-193r) With an Explanation of an Error Committed by The Author of The Historia Augusta (HA GALL. 13, 7)”, Eos. Commentarii Societatis Philologae Polonorum, 104, s. 302-316.
• Treadgold 2013 W. Treadgold, The Middle Byzantine Historians, Basingstoke/New York.
• Tsoniotis 2016 N. Tsoniotis, “The Benizeli Mansion Excavation: latest evidence on the Post-Herulian Fortification Wall in Athens”, R. Frederiksen ve diğerleri (Ed.), Focus on Fortifications. New Research on Fortifications in the Ancient Mediterranean and the Near East, Monographs of the Danish Institute at Athens, Vol. 18, Oxford/Philadelphia, s. 712-722.
• Wilson 1971 G. E. Wilson, The Herulian Sack of Athens A.D. 267 (Phd Thesis), University of Washington.