Özel Okulda Görev Yapan Yöneticilerin İdealizm Gerçeklik Bağlamında Yaşadıkları Temel İkilemler

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 1, 123 - 143, 05.02.2023

Muhammed Bahaddin Koç

Öz

Özel okulların Eğitim – Öğretim faaliyetlerini sürdürmek için ihtiyaç duydukları bütçeyi, eğitim hizmeti sundukları öğrencilerin velilerinden temin etmeleri, eğitim faaliyetinin ticari faaliyete, okul – öğrenci iletişiminin ise ticari ilişkiye evirilme riskini doğurmaktadır. Bu risk, kurumun sahibinden / temsilcisinden başlayarak organizasyonun tüm unsurlarına sirayet edebilecek kapasiteye sahiptir.
Özel okulların yöneticileri hem Millî Eğitim Bakanlığının hem de kurumunun politikalarını uygulamakla yükümlüdür. Bu yükümlülüklerin elbette vicdanî sorumluluk ve ahlaki değerler çerçevesinde yerine getirilmesi gerekmektedir. Yöneticinin idealizm ve realite bağlamında yaşadığı temel ikilemler bu noktada ortaya çıkmaktadır. Not sisteminin işleyişi, çalışan maaşlarında ve eğitim ücretlerinde denge, veli taleplerinin karşılanması, öğrenci ihtiyaçlarının niteliklere göre belirlenmesi, kurumun tanıtım süreçleri gibi başlıklarda yöneticinin duruşu ve eylem pratiği, politikaların belirleyicilerinden daha etkin olmaktadır. Bu durum aynı zamanda hem eğitim sistemine hem de kuruma yönelik algıların biçimlenmesinde temel rol oynamaktadır.
Bu araştırma makalesi, en az 5 yıl özel okulda yöneticilik deneyimi olan eğitimcilerle nitel görüşmeler gerçekleştirilerek hazırlanmıştır. Bu görüşmelerden hareketle yukarıda yer alan ikilemler üzerinden yönetici tipolojilerine projeksiyon tutulmuştur. Fenomenolojik bir kurgu içinde özel okullarda tekrara dayalı yerleşmiş yönetsel davranışlar da tespit edilmiş ve bu davranışlarda yöneticinin ahlaki tutumunun belirleyici rolü tartışılmıştır. Yaşanan ikilemlerde karar mekanizmalarının işleyişi ve alınan kararların uygulanabilirliği ile uygulanabilen kararların sürdürülebilirliği de değerlendirilmiştir. Makalede, yöneticinin ideal/vicdanî karar ver(e)mediği konularda yapılan öz değerlendirmelere de yer verilmiştir. Yöneticinin, temel iş ahlakı unsurları arasında yer alan, adalet ve liyakat mekanizmalarını işletirken sergilediği tutarlılığın ölçüsü ile sahip olduğu farkındalık düzeyi de değerlendirilen konular arasındadır.

Anahtar Kelimeler

ideal eğitim, özel okul, vicdani ikilem, yönetici ahlakı

Basic Dilemmas Experienced by Administrators Working in Private Schools in the Context of Idealism and Reality

Öz

The fact that private schools obtain the budget they need to continue their education activities from the parents of the students to whom they provide educational services causes the risk of educational activities to evolve into commercial activities and school-student communication into commercial relations. This risk has the capacity to spread to all elements of the organization, starting from the owner/representative of the institution.
The administrators of private schools are responsible for implementing the policies of both the Ministry of National Education and the institution. Of course, these obligations must be fulfilled within the framework of conscientious responsibility and moral values. The main dilemmas experienced by the manager in the context of idealism and reality emerge at this point. The manager's stance and action practice are more effective than the policy makers in terms of the functioning of the grading system, the balance in employee salaries and education fees, meeting the demands of parents, determining student needs according to qualifications, promotion processes of the institution. This situation also plays a fundamental role in shaping perceptions towards both the education system and the institution.
This research article was prepared by conducting qualitative interviews with educators who have at least 5 years of management experience in a private school. Based on these interviews, projections were made on the typologies of managers over the above-mentioned dilemmas. In a phenomenological fiction, repetitive administrative behaviors in private schools were determined and the decisive role of the moral attitude of the administrator in these behaviors was discussed. The functioning of the decision mechanisms in the experienced dilemmas and the applicability of the decisions taken and the sustainability of the decisions that can be implemented were also evaluated. The article also includes self-assessments made on the issues where the manager can't/can't make an ideal/conscientious decision. The extent of the manager's consistency while operating the justice and merit mechanisms, which are among the basic business ethics elements, and the level of awareness he has are also among the issues evaluated.

Anahtar Kelimeler

ideal education, private school, conscientious dilemma, administrator ethics

Kaynakça

• Akyüz, Y. (2018). Türk eğitim tarihi m.ö 1000- m.s. 2016. Pegem Akademi.
• Altay, G. (2019). Eğitim ve ekonomik büyüme ilişkisinin analizi: Türkiye’deki özel okullar örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
• Bolat, Ö. (2016). Öğretmen Liderliği Okul Gelişimi İçin Kavramsal Bir Model. M. Yavuz (Ed.), Yeni nesil okul içinde (s. 107-131). Eğitim Yayınevi.
• Çırak Akan, S. (2012). Türkiye’deki özel okulların finansman olanakları ve diğer ülkelerle karşılaştırılması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi
• Kırmızı, R. (2014). Özel liselerin Türk eğitim sistemindeki yerinin iktisadi ve mali açıdan değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi
• Patton, M. Q (2018). Nitel Araştırmaların Desenlenmesi (Çev. İ. Eti – B. Turhan Türkkan). M. Bütün – S. B. Demir (Ed.), “Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri” (s. 209-258). Pegem Akademi. (Orijinal Basım 1980)
• Pulat, A. (2019). İlkokul velilerinin özel okul tercihlerine etki eden faktörlerin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi
• Oran. (2017). Özel Okul Yatırım Fizibilitesi. Orta Anadolu Kalkınma Ajansı.
• Sart, G. (2017). Nitel Veri Toplama Teknikleri / Gözlem. F. N. Seggie – Y. Bayyurt (Ed.), Nitel araştırma yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımlar içinde (s. 231-241). Anı Yayıncılık.
• Sezgin, F. (2012). Okul Yöneticisi ve Liderlik. S. Özdemir (Ed.), Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi içinde (s. 77-108). Pegem Akademi.
• Slattery, M (2017). Fenomenoloji (Çev. H.Harlak). Ü. Tatlıcan(Ed.), “Sosyolojide temel fikirler” (s. 230-239). Sentez Yayıncılık. (Orijinal Basım 2003)
• Şener, M. (2018). Özel okullarda işletmecilik alanında yaşanan problemler ve çözüm önerileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Gelişim Üniversitesi
• Uğurlu, Z. (2016). Okul Örgütü ve Yönetimi. U. Akın (Ed.), Türk eğitim sistemi ve okul yönetimi içinde (s. 179-230). Pegem Akademi.