Kutadgu Bilig’de Hükümdarlık ve Hükümdarın Meşruiyeti

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 14, 19 - 33, 11.11.2016

Hayari Beşirli

Öz

İktidar bireylerin, diğer bireyler üzerinde inşa ettikleri etki veya başkalarına rağmen isteğini yapabilme olarak tanımlanmaktadır. Bu etkiye sahip olma aynı zaman da zorlayıcı olma durumunu da ifade eder. İktidara ilişkin tanımlamalarda iki nokta üzerinde durulmaktadır. Bunlardan bir tanesi iktidarın toplumsal olarak inşa edildiği, toplumsal yapının bir ürünü olduğu diğeri ise bu inşaya dayalı olarak diğer insanları etkileme ve yönlendirme gücünün meşruiyetidir. İktidarın toplumsal inşası yönlendirme gücünün, meşruiyetinin temelidir. İktidar sahipleri güçlerini iktidarın inşa edildiği toplumsal yapının belirleyiciliğinde ortaya koymaktadırlar. Bu kapsamda toplumsal yapı iktidarın güçlerinin meşruiyetlerine ilişkin olarak kullandıkları sembolleri belirlemektedir. Bunun yanı sıra aynı toplumda, toplumsal gelişmenin farklı dönemlerinde iktidar göstergeleri de farklılaşmaktadır. Bu kapsamda çalışmanın konusunu 11. Yy da Yusuf Has Hâcib tarafından yazılan ve İslami dönem Türk kültürünün ilk eserlerinden olan “Kutadgu Bilig” kapsamında, Türklerde hükümdarlık anlayışının ortaya konulması oluşturmaktadır. Çalışma adalet, saadet, akıl ve kanaati ifade eden dört ana unsur ve bu dört unsuru temsil eden Kün Toğdı, Ay Toldı, Öğdilmiş ve Odgurmuş sembolik şahsiyetleri üzerine oluşturulmuştur. Çalışma kapsamında eserin ortaya konulduğu dönemde, Türk toplumunda bu dört ana unsur ve bu unsurları temsil eden dört sembolik şahsiyetlere ilişkin olarak iktidarın meşruiyetini sağlayan unsurlar incelenmiş ve inşa edilme süreci değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Siyasetname, Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacip, Karahanlılar

Sovereignty and Legitimacy of Sovereign ın Kutadgu Bilig

Öz

Power is defined as to have an the effect on other individuals or capability of acting despite the others. At the same time to have this effect also states a stuation that is to be forcible. There are two main subjects are pointed in definition of power. One of them is the power as constructed through socially, is a product of social structure. The other one is depend on this construction, the justification of the ability to manipulate and have an effect on other people. The power of social construction is basis of manipulation and legitimacy. Power holders reveal their forces on social
structure that the power is constructed. In this context social structure determines the symbols that the power holders use regarding their legitimacy. In addition to this in the same society, indicators of power differeantiates in different periods of social development.Within this framework the subject of this study is the Turk’s conceptions of sovereignty in the context of “Kutadgu Bilig”, one of the first works of Turkish culture, written by Yusuf Has Hacib in 11. Century.This study is formed of four main elements that are justice, welfare, reason and belief, and the symbolic characters that represent these four elements; Kün Toğdı, Ay Toldı, Öğdilmiş and Odgurmuş. In the context of this study, in the period of the written work, these four main elements and the symbolic characters that represent these four elements in Turkish society are reviewed regarding legitimacy of the power and the construction processes. 

Anahtar Kelimeler

Political treatise, Kutadgu Bilig, Yusūf Khāṣṣ Ḥājib, Karakhanid empire