İki Şairin Bir Şehri: Taşkent

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 15, 93 - 106, 01.12.2016

Veli Savaş Yelok

Öz

Öz

Maksud Şeyhzâde “20. yüzyıl Özbek edebiyatında şiir ve tiyatro eserleriyle tanınmış temsilcilerinden biridir. Aslen Azerbaycanlı olan Şeyhzâde, yüksek tahsilini tamamladıktan sonra, Dağıstan’da muallim, şair, gazeteci ve münekkit olarak

tanınmaya başlar. Şeyhzâde, Pedagoji Enstitüsü’nün uzaktan eğitim veren bölü-

münde öğrenci olduğu için Bakû’ye gidiş gelişleri sırasında Mayakovski, Sergei Yesenin ve Nazım Hikmet gibi Sovyet şiirinin tanınmış şairleriyle tanışır. Dönemin

yönetimi tarafından Şeyhzâde, 6 Aralık 1927 tarihinde “sosyal tehlike arz eden

unsur” olarak değerlendirilir ve üç yıl sürgün cezasına çarptırılır. O da annesinin

tavsiyesi ile sürgün yeri olarak Taşkent’i tercih eder ve 1928 yılı Şubat ayının sonlarında cezasını çekmek üzere bu şehre gelir ve bir daha Azerbaycan’a dönmez.

Hayatının sonuna kadar burada yaşayan Maksud Şeyhzâde, Taşkent hakkındaki

düşünce ve duygularını, 1957 yılında yazdığı Taşkentnâme adlı destanında ebedileştirir.

Modern Özbek Edebiyatının temsilcilerinden Erkin Vâhidov’un Palatkada Yozilgan Doston’ı 1966 yılında meydana gelen büyük depremi ve bu deprem

sonrasındaki Taşkent’i anlatmaktadır. 8 bölümden oluşan bu eserde bilhassa söz

konusu büyük depremden sonra Taşkent şehrinin durumu ve onun yeniden nasıl

imar edildiği; bu doğal afetin yaşandığı süreçte ve sonrasında Özbeklerin sebat ve

metanetini, ruh güzelliğini ve dostluğunu anlatmaktadır.  

Bu makalede sürgün cezasına çekmek üzere Taşkent’e gelen ve burayı kendisine

memleket olarak benimseyen bir şairle, büyük bir felaketi bizatihi yaşayan ve bu

süreçte yaşananları gözlemleyerek bunları ebedileştiren bir şairin nazarından bir

şehrin nasıl göründüğü üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler: Erkin Vâhidov (Erkin Vohidov / Эркин Воҳидов), güneş

ülkesi, imge, Maksud Şeyhzâde (Maqsud Shayhzoda/ Мақсуд Шайхзода), medeniyet, Palatkada Yozilgan Doston (Палаткада ёзилган достон), şehir destanı, şehir ve edebiyat, şehir, şehrin şiiri, şiir, modernizm, Taşkent (Tashkent / Toshkent /

Тошкент), Taşkentnâme (Toshkentnome/ Тошқентнома).

Abstract

Sheikhzade, Maksud is one of the renowned emissaries of the 20th century Uzbek literature and drama. Born and raised in Azerbaijan, Sheikhzade was started

to become known by the society in Daghestan attributable to his astonishing work

as a teacher, poet, journalist and critic, afer completing his higher education. Since

he was a student at a department of Pedagogical Institute in Baku, which was offering remote education, he happened to get personally acquainted with such famous

names of Soviet poetry as Vladimir Mayakovsky, Sergei Alexandrovich Yesenin

and Nazim Hikmet, in time of his travels to and from Baku. On December 6th,

1927, he is sentenced to three years of exile, by the central government of his period

for the charge of "posing a social threat". So he chooses Tashkent as the destination

of his exile, listening to her mother's advice and arrives at this city by the end of February, 1928, for expiation and never returns back to Azerbaijan, again. Sheikhzade,

Maksud lives there till the end of his days, eternalizing his thoughts and feelings

about Tashkent, in the lyric philosophical "Poem About Tashkent" (literal translation of the originally Russian title), he writes in 1957.

Te "Palatkada Yozilgan Doston", or, "Te Poem Tat was Written in a Tent"

by Erkin Vohidov, a celebrated envoy of Contemporary Uzbek Literature tells the

story of the catastrophic earthquake which took place in 1966 and of Tashkent in

its afermath. Tis piece of art consists of 8 chapters and describes especially the

actual circumstances in Tashkent city afer the big disaster and how it was rebuilt

from rubble, while dexterously depicting the persistence and determination as well

as spiritual kindness and friendship of the Uzbek people.

Tis article will concentrate around the aesthetic appearance of a city facing a

historical disaster from the viewpoint of a poet who arrives at Tashkent on exile

and makes it his home and then immortalize afer carefully observing various aspects of it as he sees throughout the process.

Keywords: Erkin Vohidov (Erkin Vâhidov / Эркин Воҳидов), country of sun,

image, Maksud Sheikhzade, (Maqsud Shayhzoda/ Мақсуд Шайхзода), civilization, The Poem That was Written in a Tent (Palatkada Yozilgan Doston / Палаткада

ёзилган достон), urban poetry, city and literature, city, urban lyrics, poem, modernizm, poet and city, Tashkent (Toshkent / Тошкент), Poem About Tashkent /

Toshkentnome/ Тошқентнома) 

  

Anahtar Kelimeler

Erkin Vâhidov (Erkin Vohidov / Эркин Воҳидов), güneş ülkesi, imge, Maksud Şeyhzâde (Maqsud Shayhzoda/ Мақсуд Шайхзода), medeniyet, Palatkada Yozilgan Doston (Палаткада ёзилган достон), şehir destanı, şehir ve edebiyat, şehir, şehrin şiiri, şiir, modernizm, Taşkent (Tashkent / Toshkent / Тошкент), Taşkentnâme (Toshkentnome/ Тошқентнома)

Kaynakça

• G‘OFUROV A. vd., (1999). XX-Asr O‘zbek Adabiyoti. Toshkent: O‘qituvchi Nashriyoti. KARAKAŞ, Şuayip (2010). “Maksud Şeyhzâde ve Mirza Uluğbek Piyesi”. Gazi Türkiyat, Cilt: VII: Sayı: 13, s. 64. KARİMOV Naim (2010). Maqsud Shayhzoda. Toshkent: Sharq Nashriyoti. KARİMOV, Naim (2008). “Maqsud Shayhzoda (1908-1967) - Hayoti va Icodi Sahifalari”, XX- Asr Adabiyoti Manzaralari - Birinchi Kitob. Toshkent: Sharq Nashriyoti. KATTABEKOV, Akram, VAHOB Rahmanov (1995). “Maqsud Shayhzoda” O’zbek Adabiyoti. Toshkent. Mirvaliyev, Sobir (1993). O’zbek Adiblari. Toshkent: Fan Nashriyoti. QOSİMOV, Begali (1997). “Sotsyalistik Realizm Adabiyoti”, O’zbekiston Respublikasi- Entsiklopediya. Toshkent. RIZA, Helil (1980). Megsud Şeyhzadenin Bedii Yaradıçılığı. Bakı. SHARAFİDDİNOV, Ozod (1983). “Izlanish Yo’llarida”, Hayot Bilan Hamnafas. Toshkent: O’zbekiston LKSM Markaziy Komiteti “Yosh Gvardiya” Nashriyoti. SHARAFİDDİNOV, Ozod (1983). “Umrlar Bo’ladiki”, Hayot Bilan Hamnafas. Toshkent: O’zbekiston LKSM Markaziy Komiteti “Yosh Gvardiya” Nashriyoti. VOHİDOV, Erkin (1987). “Qaynoq Hayot Ichida Yashab”. O’zbek Tili va Adabiyoti 6. VOHİDOV, Erkin (2000). “Palatkada Yozilgan Doston”, Ishq Savdosi. Taşkent: Sharq Nashriyoti. ҒАФУРОВ, Иброҳим (1983). “Халқ Шоири”, Мақсуд Шайхзода Замондошлари Хотирасида. Тошкент: Ғафур Ғулом Номидаги Адабиёт Ва Саиъат Нашриёти. ЗОКИРОВ, Муҳсин (1983). “Тошқентнома’нинг Яратилиш Тарихидан... Ижод Жараени”, Мақсуд Шайхзода Замондошлари Хотирасида. Тошкент: Ғафур Ғулом Номидаги Адабиёт Ва Саиъат Нашриёти. ШАРАФИДДИНОВ, Озод (2003), “Адабиётимиз Фидойиси”, O‘zbekiston Adabiyoti va San’ati Gazetasi. Тошкент ШОАБДУРАҲМОНОВ, Ш. Ш. (1983). “Шайхзода Ҳақидаги Хотиралардан Кичиқ Бир Лавҳа”, Мақсуд Шайхзода Замондошлари Хотирасида. Тошкент: Ғафур Ғулом Номидаги Адабиёт Ва Саиъат Нашриёти.