Yerelden Küresele Ateş Kültü Bağlamında Türkler’de Nevruz’un Çağrıştırdıkları ve Toplum Hayatı İle Devlet Yönetimine Etkisi

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 16, 251 - 266, 02.05.2017

Bülent Atalay

Öz

İnsan, ihtiyaçlarından daha çok ihtirasları için yaşadığı dünyayı yaşanmaz
hale getirmek için yoğun bir çaba sarf etmektedir. Buna dur diyebilmek için yeni
değerler üretmek ya da var olan değerleri harekete geçirmek şarttır. Bunların
başında da taşıdığı özelliklere bakıldığında Nevruz ve Nevruz’a bağlı kavramların
barış ortamını gerçekleştirebilecek durumda olduğu anlaşılmaktadır. Geniş bir
coğrafyada varlığını hissettiren Nevruz, ortak aklın üretilmesinde “yerelden-küresele” çok önemli rol oynama kapasitesine sahiptir.
Nevruz’u taşıdığı değerler itibariyle değerlendirdiğimizde sadece ve sadece bir
milletin tekeline indirgemek pek doğru olmayacaktır. Fakat böyle bir düşünce hayata geçirilecekse, Nevruz’a en yakın milletin Türkler olduğu tarihî bir gerçektir.
Nevruz, Türk toplum ve devlet hayatında çok önemli bir unsurdur. Çalışımızda,
odağında Nevruz’un olduğu hususlara dikkat çekilmeye çaba gösterilecektir  

Anahtar Kelimeler

İnsan, Nevruz, Yerel, küresel, Türk Kültürü, ateş, toprak, hava, su, adalet.

Kaynakça

• Yayınlanmış Vesikalar, Hatıralar ve Telif Eserler AKA, İsmail, (1994), Mirza Şahruh ve Zamanı (1405–1447), Ankara. BARON Joseph Von Hammer Purgstall, (1996), Büyük Osmanlı Tarihi, X, (Çev. Mehmet Ata), İstanbul. BAŞER, Sait, (1991), Gök Tanrı’nın Sıfatlarına Esmâü’l-Hüsnâ Açısından Bakış, İstanbul. BAYRAKLI, Bayraktar, (1983), Fârâbî’de Devlet Felsefesi, İstanbul. CLAUDE Farrére, (tarihsiz), Türklerin Manevî Gücü, (Çev. Orhan Bahaeddin), İstanbul. ÇAY, Abdulhalûk M., (1991), Türk Ergenekon Bayramı Nevruz, Ankara. ÇUBUKÇU, İbrahim Agâh, (1989), Türk-İslam Düşünürleri, Ankara. DANİŞMEND, İsmail Hami, (1978), Türk Irkı Niçin Müslüman Oldu, Konya. EBU’NNECÎB Sühreverdî, (tarihsiz), Yönetenlerin Yönetimi, (Çev. Nahîfî Mehmed Efendi), İstanbul. ERGİN, Muharrem, (2000), Orhun Abideleri, İstanbul. EROĞLU, Ahmet Hikmet, (1997), Osmanlı Devleti’nde Yahudiler (XIX. YÜZYILIN SONUNA KADAR), Ankara. H.C. Armstrong, (1998), Bozkurt, (Çev. Gül Çağalı Güven), İstanbul. Homeros, (1967), İlyada, (Türkçesi: Azra Erhat-A. Kadir), İstanbul. İmam Maverdi, (1976), Ahkâm-ı Sultaniye, (Çev. Ali Şafak), İstanbul. KALAFAT, Yaşar, (2001), Türk Dünyası Halk İnançları, Trabzon. Kâşgarlı Mahmud, (2014), Dîvânu Lugâti’t-Türk Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin, (Yay.Haz. Ahmet B. Ercilasun-Ziyat Akkoyunlu), Ankara. KAYNAK, Mahir., YİNANÇ, R., ŞAHİN, Tomanbay, C., M., Safran, M., Sü- zal, N.., Aldan, M., Özkiper, A., Aytaç, F., (1992), Iraklı Sığınmacılar ve Türkiye (1988–1991), Ankara. KEZER, Aydın, (1987), Türk ve Batı Kültüründe Siyaset Kavramı, Ankara. KURAT, Akdes Nimet, (1972), IV.-XVIII. Yüzyıllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri, Ankara. Mustafa Nuri Paşa, (1987), Netayicü’l-Vukuat, I-II (Yay. Haz. Neşet Çağatay), Ankara. OCAK, Ahmet Yaşar, (1990), İslâm-Türk İnançlarında Hızır Yahut Hızır-İlyas Kültü, Ankara. ÖGEL, B., Yıldız, H.D., Kırzıoğlu, M. Fahrettin, Eröz, M., Kodaman, B., Çay, A., (1992), Türk Millî Bütünlüğü İçerisinde Doğu Anadolu, Ankara. ÖGEL, Bahaaddin, (1989), Türk Mitolojisi, I, Ankara. ÖZDEN, Âkil Muhtar, (1950), İlim Bakımından Ahlâk, İstanbul. ÖZKAN, Ruşen, (2003), Ve İnsanoğlu-Silahsızlanma Süreci, İstanbul. ÖZKIRIMLI, Atilla, (1985), Alevilik-Bektaşilik ve Edebiyatı, İstanbul. Ricaut, (tarihsiz), Türklerin Siyasî Düsturları, (Haz. M. Reşat Uzmen), İstanbul. SARIHAN, Zeki, (1996), Kurtuluş Savaşı Günlüğü, IV, Ankara. SEPETÇİOĞLU, Mustafa Necati, (2010), Yaradılış ve Türeyiş -Türk Destanı-, İstanbul. Sultan Murad Han, (tarihsiz), Fatih Sultan Mehmet’e Nasihatler, (Yay.Haz. Abdullah Uçman), İstanbul. TANERİ, Aydın, (1981), Türk Devlet Geleneği Dün-Bugün, Ankara. TOGAN, A. Zeki Velidî, (1981), Umumî Türk Tarihi’ne Giriş, İstanbul Türk Ocağı Merkez Heyeti Yayını, (1994), Türk Dünyasında Nevruz Bayramı, Ankara. TÜRKDOĞAN, Orhan, (1996), Türk Tarihinin Sosyolojisi, İstanbul. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, (1988), Osmanlı Devletinin Saray Teşkilatı, Ankara. Yusuf Has Hâcib, (1991), Kutadgu Bilig, (Çev. R. Rahmeti Arat), Ankara. Ziya GÖKALP, (1989), Türk Medeniyet Tarihi, (Yay.Haz. Yalçın Toker), İstanbul. Ziya GÖKALP, (1990), Türk Töresi, (Yay. Haz. Yalçın Toker), İstanbul. Makaleler AKSOY, Mustafa, (1996), “Kültür Sosyolojisi Açısından Nevruz Kavramı”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı: 100, İstanbul. ALIŞIK, Gülşen Seyhan, (2008), “Türk Şiir bilgisi ve Kâşgarlı Mahmûd”, Kâş- garlı Mahmûd Kitabı, (Ed. Sema Barutcu Özönder), Ankara. ASLAN, Namık, (2010), “Kurt Motifinin Türk Menşe Efsanelerindeki Anlamı Üzerine”, Milli Folklor-Uluslararası Kültür Araştırmaları Dergisi, Sayı: 87 (Güz), Ankara. BAHADIR, Orazpolat Eke, (1995), “Nevruz, Yeni Yıl”, Anayurttan Atayurda Türk Dünyası, II, Sayı: 8, Ankara. CUMBUR, Müjgân, (1995), “Klasik Edebiyatımızda Nevruz”, Nevruz, (Türk Kültüründe Nevruz Uluslararası Bilgi Şöleni (Sempozyumu) Bildirileri (20–22 Mart 1995), Ankara. ÇELIK, Mehmet, (2017), “Allenby’nin Kudüs’e Girişinin Şifreleri”, Çanakkale’den Dersim’e Yakın Tarihin Şifreleri, İstanbul. ÇOBANOĞLU, Özkul, (2000), “Türk Dünyası Sosyo-Kültürel Bağlamında Nevruz Bayramının Yapısal ve İşlevsel Bakımlardan Halk Bilimsel Çözümlemesi” Uluslar Arası Nevruz Sempozyumu Bildirileri, Ankara. DEVLET, Nadir, (1999), “Türk Dünyasında Nevruz”, Türk Dünyasında Nevruz, (Yay. Haz. Nadir Devlet/İnceleyen: Emine Gürsoy Naskali), İstanbul. DÜZGÜNEŞ, Orhan, (1994), “Türk Dünyası’nda Nevruz Bayramı”, Türk Dünyasında Nevruz Bayramı, Ankara. GENÇ, Reşat, (1995), ”Türk Tarihinde ve Kültüründe Nevruz”, Türk Kültü- ründe Nevruz Sempozyumu Bildirileri, Ankara. GENÇ, Reşat, (1995), “Türk Tarihinde ve Kültüründe Nevruz”, Nevruz, Türk Kültüründe Nevruz Uluslararası Bilgi Şöleni (Sempozyumu) Bildirileri (20–22 Mart 1995), Ankara. GÖZLER, Kemal, (2017), ““Devlet” Kelimesi Üzerine Bir Deneme”, Türkiye Günlüğü, Sayı: 129 (Kış), Ankara. KAFESOĞLU, İbrahim, (1992), “Asya Türk Devletleri- (Gök-Türk Hâkanlıkları)”, Türk Dünyası El Kitabı Coğrafya-Tarih, I, Ankara. KARAMAN, Ramazan, (1998), “Türk Kültüründe Nevruz”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Sayı: 135, İstanbul. KIRCI, Emine, (1998), “Türk Kültüründe Ateşle İlgili İnanışlar”, Prof. Dr. Dursun Yıldırım Armağanı, Pars Yıl Ankara. KOCA, Salim, (2002), “Eski Türklerde Bayram ve Festivaller”, Türkler, III, (Ed. H. C. Güzel, K. Çiçek, S. Koca), Ankara. KORKMAZ, Alâaddin, (1994), “Nevruz Düşünceleri”, Türk Yurdu, XIV., Sayı: 80, Ankara. KURAT, Akdes Nimet, (2002), “Göktürk Kağanlığı”, Türkler, II, (Ed. H. C. Gü- zel, K. Çiçek, S. Koca), Ankara. MAHMUT Kaşgarlı, (1999), “Türk Dünyasında Nevruz”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Sayı: 147, İstanbul. MUSLU, İhsan, (2014), “Kudüs’ün Fethi İle Halife Ömer Bin Hattab’ın Ahitnâ- mesi”, Ortadoğu, 27 Ekim 2014. NADAS, Muhlis, (1995), “Türk Dünyasının Millî Bayramı Nevruz”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Sayı: 99, İstanbul. NOYAN, Bedri, (1996), “Nevrûz Erkânı”, ERDEM (Türkler’de Hoşgörü Özel Sayısı-III), VIII, Sayı: 24, Ankara. OY, Aydın, (1992), “Âşık Veysel”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, IV, İstanbul. ÖZKAN, İsa, (2009), “Ergenekon Destanı Hakkında”, Türk Yurdu, Cilt: 29, Sayı: (Eylül) 265, Ankara. ÖZTÜRK, Mustafa, (2005), “Osmanlı Belgelerinde Nevruz”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı: 154, İstanbul. PAKALIN, Mehmet Zeki, (1993), “Nevruz”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, II, İstanbul. R. Levy, (2001), “Nevrûz”, İslâm Ansiklopedisi, IX, Eskişehir. RAHMAN, Abdülkerim, (1995), “Tarihten Günümüze Doğu Türkistan’da Nevruz Kutlamaları”, Anayurttan Atayurda Türk Dünyası, II, Sayı: 8, Ankara SEVER, Hüseyin, (2002), “Mezopotamya ve Anadolu Medeniyetleri İle İlişkiler”, Türkler, I, (Ed. H. C. Güzel, K. Çiçek, S. Koca), Ankara. SÖYLEMEZ, Orhan, (1999), “Efsanelerde Nevruz”, Türk Dünyasında Nevruz, (Yay. Haz. Nadir Devlet/İnceleyen: Emine Gürsoy Naskali), İstanbul. ŞAHIN, Hümeyra, (2016), “Kudüs Şahitlikleri”, Akşam, 12 Temmuz 2016. TEMELKURAN, Tevfik, (2002), “Türklerin Kullandıkları Takvim Çeşitleri”, Türkler, III, (Ed. H. C. Güzel, K. Çiçek, S. Koca), Ankara. TEPEKAYA, Muzaffer, (2002), “Türk Kültüründe ve Tarihinde Nevruz”, Türkler, III, (Ed. H. C. Güzel, K. Çiçek, S. Koca), Ankara. TEZCAN, Mahmut, (1995), “Türk Millî Kültüründe Bahar Bayramları Olarak Nevruz ve Hıdrellez”, Anayurttan Atayurda Türk Dünyası, II, Sayı: 8, Ankara. TURAL, M. Akif (2000), “Milli Mücadele ve Atatürk Devrinde Nevruz Kutlamaları”, Türk Dünyasında Nevruz Üçüncü Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, Ankara. TURAN, Ahmet, (1991), “Nevruz Bayramı ve Ergenekon”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Sayı: 51, İstanbul. TURAN, Mustafa, (1998), ”Tarihi Kaynaklar Işığında Nevruzun Menşei Meselesi”, Milli Folklor, V, Ankara. TUTAR, Hasan, (2002), “Tarihte ve Mitolojide Nevruz”, Türkler, III, (Ed. H. C. Güzel, K. Çiçek, S. Koca), Ankara. TÜRKDOĞAN, Orhan, (1996), “Eski Bir Kültür Kodu olarak “Nevruz””, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı: 100, İstanbul. Türk Dili Konuşan Ülkeler Kültür Bakanları, (1995), “Nevruz (Yenigün) Konusundaki Ortak Bildiriler”, Nevruz, (Türk Kültüründe Nevruz Uluslararası Bilgi Şöleni (Sempozyumu) Bildirileri (20–22 Mart 1995)), Ankara. TÜRKAN, Kadriye, (2012), “Türk Dünyası Masallarında Su Kültü”, Millî Folklor, Sayı: 93, Ankara. TÜRKKAN, Reha Oğuz, (2002), “Türk Tarih Tezleri”, Türkler, I, (Ed. H. C. Güzel, K. Çiçek, S. Koca), Ankara.