Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Kullanılan Ders Kitaplarında Duygu Bildiren İfadeler

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 17, 0 - 0, 02.08.2017

İhsan Kalenderoğlu Hatice Arslan

Öz

Duygular (mutluluk, üzüntü, korku, şaşkınlık vb.) bireyin kişisel ve sosyal hayatının
ayrılmaz parçasıdır. Dil iç dünyamızı dışarıya yansıtan temel aracımızdır.
Her dilde bireylerin ruhsal yaşantısını aktarabileceği duygu ifadeleri vardır. Türkçe
duygu ifadeleri yönüyle oldukça zengindir. Yaşam içerisinde duygu bildiriminde
sıkça kullanılan dil unsurları (ünlem, kalıp sözler, deyim, atasözü, ikilemeler) Türk
toplumun kültürünü yansıtmakta anlatıma güç katarak iletişime canlılık vermektedir.
Bu dil unsurlarının yabancılar tarafından öğrenilmemesi hedeflenen anlam
aktarımının gerçekleşmemesine yol açmaktadır. Dolayısıyla içsel yaşantı sürecinde
öğrencinin hangi duygu durumunda hangi sözcük ya da sözcük gruplarıyla kime
nasıl tepki vereceğinin önemi karşımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda ders kitapları
öğrencilerin yararlandığı birincil kaynak olarak görülmektedir. İlgili literatüre bakıldığında
dilin psikolojik boyutunun irdelendiği çalışmaların yetersiz olduğu ve
yabancılara Türkçe öğretimi ders kitaplarında duygu ifadelerine ne düzeyde yer
verildiği ile ilgili bir çalışmanın yapılmadığı görülmüştür. Bu doğrultuda araştırmada,
21 duygu durumu belirlenerek yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde  kullanılan öğretim setlerinde duygu durumu bildiren ifadelerin temel ve orta dü-
zey bazında kullanım sıklığını inceleme amaçlanmıştır. Nitel araştırma deseninin
kullanıldığı çalışmanın verileri doküman analizi yöntemiyle elde edilmiştir. Yedi
İklim Türkçe, Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe, İstanbul Yabancılar İçin Türkçe
ve Gazi Üniversitesi Yabancılar İçin Türkçe öğretim setlerinin incelenmesi neticesinde
toplamda en fazla “üzüntü” duygusuna yer verildiği saptanmıştır. Bununla
birlikte Yeni Hitit Yabancılar İçin Türkçe öğretim setinin duygu ifadeleri yönüyle
daha zengin olduğu tespit edilmiştir. Çalışma neticesinde dilimizin inceliğini ve
derinliğini yansıtan duygu ifadelerine kitaplarda daha fazla ver verilmesinin yabancı
uyruklu öğrencilerin iletişimsel ve kültürel yeterliğini geliştireceği belirtilmiştir

Anahtar Kelimeler

duygu ifadeleri, ders kitapları, yabancı dil olarak Türkçe

Kaynakça

• AKSAN, Doğan, (2002), Anadilimizin Söz Denizinde, Ankara: Bilgi Yayınevi. AKSAN, Doğan, (1996), Türkçenin Sözvarlığı, Ankara: Engin Yayınevi. AKSOY, Ömer Asım, (1988), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1-2,İstanbul: İnkılâp Kitabevi. Büyüköztürk, Şener, (2012), Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı, Ankara: Pegema Yay. Cüceloğlu, Doğan, (2000), İnsan ve Davranış, İstanbul: Remzi Kitabevi. DİLEK, İbrahim, (2015), Yabancı Dil Olarak Türkçede İkileme Öğretimi: Örnek Alıştırmalar [Özel Sayı], International Journal Of Language’ Education and Teaching, 5, 1436-1452. EKMAN, Paul, (1992, An Argument For Basic Emotions. Cognition and Emotion, 6, 169-200. GENCAN, Tahir Nejat, (2001), Dilbilgisi. Ankara: Ayraç Yay. GOLEMAN, Daniel, (2010), Duygusal Zeka Neden IQ’dan Daha Önemlidir? (B. Seçkin Yüksel, Çev.). İstanbul: Varlık Yay. GÖKDAYI, Hürriyet, (2011), Türkçede Kalıp Sözler. İstanbul: Kriter Yay. HACIZADE, Naile, (2012), Duyguların Dili, Konya: Çizgi Yay. KORKMAZ, Zeynep, (2003), Türkiye Türkçesi Grameri, Ankara: TDK. KORKMAZ, Zeynep, (1992), Gramer Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK. LANGELİER, Carol A, (2006), Duygu Yönetimi Beceri Çalışma Kitabı, (M. Bilgin, & R. Çeçen, Çev.), Ankara: Pegema Yay. Milli Eğitim Bakanlığı, (2013), Avrupa Dilleri Öğretimi Ortak Çerçeve Programı. http://adp.meb.gov.tr/nedir.php sayfasından erişilmiştir. ÖZBAYRAK, Cansel, (2006), Türkiye Örnekleminde Duygular ve Bilişsel-Duygu Değerlendirme Süreci, (Yüksek Lisans Tezi), https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir. PARROTT, W. Gerrod, (2001), Emotion By Groups. http://en.wikipedia.org/ wiki/List_of_emotions sayfasından erişilmiştir. SARTORİUS, Mariela, (1999), Kadınlarda Duygusal Zeka. EQ’yu Daha İyi Kullanmanın Yolları (Ş. Erendor, Çev.), İstanbul: Varlık/Özel Yay. ÜNLÜ, Sezen, (2001), Psikoloji, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yay. VOLTAN ACAR, Nilüfer, (1987), Duygu Yansıtan Sözcüklerin Anlamsal Çö- zümlemesi, NörolojiNöroŞirurji- Psikiyatri Dergisi, 29-33. WİERZBİCKA, Anna, (1999), Emotions Across Languages and Cultures, Diversity and Universals. New York: Cambridge University.