Kazanlı Münevver, Osmanlı’da “Sınıf-ı Mutavassıt-ı Milli”* Arıyor: “Yusuf Akçura Ve İktisadi Fikirleri”

Yıl 2018, Cilt: 7 Sayı: 20, 603 - 622, 15.08.2018

Ferit Salim Sanlı

Öz

19.Yüzyıl dünyasında ivmelenen milliyetçilik hareketleri, dönemin siyasi, sosyal, kültürel, hukuki meselelerinde olduğu gibi ekonomik problemlere de ilgisiz
kalmamış ve yüzyılın hegemonik liberal iktisadi anlayışı ve bu anlayışın karşısında konumlanan sosyalist zihniyet arasında bir üçüncü yol arayışları ile iştigal
etmiştir. 20.yüzyılın ekonomi politiğini şekillendirecek tartışmaların zeminini
oluşturacak bu arayışlar milliyetçi aydınların iktisadi felsefesini teşkil ederken,
“milli iktisat” ve “milli burjuvazi” gibi kavramlar muhtelif cenahların milliyetçi
aydınlarının ideali konumuna gelmiştir. Bu minvalde, 19.yüzyıl ile birlikte global
ekonomik sisteme eklemlenen ve liberal ekonominin tesirleriyle hem yabancılara
karşı hem de içeride bulunan gayri-müslim burjuvaziye karşı oldukça güçsüz kalan
Türkler böylece modern milliyetçilik hareketlerini besleyen bir burjuvaziden de
mahrum kalmışlardır. Nitekim Türkçülük hareketinin önemi öncülerinden birisi olan Yusuf Akçura da bu hususa parmak basarak, yazın hayatının önemli bir
kısmını söz konusu meseleye ayırmıştır. Akçura, Osmanlı Devleti’nin ekonomik
açıdan geride kalmasının sebeplerinin sadece askeri/politik gelişmelerle alakalı olmadığını, bunun iktisadi, toplumsal ve fikri sorunlar çerçevesinde de ele alınması
gerektiğini yazılarında işlemiştir. Bununla birlikte Akçura’ya göre devletin temel
direğini teşkil eden ve azınlıklara göre gelişmişlik düzeyinde geride kalan Türklerin iktisadi sorunlarına işaret eden Akçura, sorunun temelinde “millet olgusu” ve
“milli burjuva” mevhumlarının önemine dikkat çekmiştir. Akçura üzerinden yapılan bu inceleme Akçura’nın iktisadi konulardaki bakış açısını ortaya yansıtmaya
çalışırken, Osmanlı kökenli Türk milliyetçisi aydınlar ile Rusya kökenli aydınlar
arasında kategorize edilebilecek mantalite ayrımlarına da ışık tutmaya gayret gösterecektir.
Anahtar sözcükler: Yusuf Akçura, Milli Burjuvazi, Türkçülük, Milli İktisat
Abstract:
The accelerated nationalist movements in the 19th century have not been indifferent to economic problems as they were in the political, social, cultural, legal
affairs of the time, and engaged in a search for a third way between the hegemonic
liberal economic understanding and the socialist mentality that stands in the face
of this understanding. While these quests, which will form the basis of the discussions that will shape the economic policy of the 20th century, constitute the
economic philosophy of nationalist intellectuals, such concepts as “national economy” and “national bourgeoisie” have become the ideal of nationalist intellectuals
of various areas. In this way, the Turks, who have been attached to the global economic system along with the 19th century and which have been very weak against
the non-Muslim bourgeoisie, both under the influence of the liberal economy and
against the foreigners, have also been deprived of a bourgeoisie that nurtures modern nationalist movements. Akçura wrote in his essays that the reasons behind the
economic decline of the Ottoman Empire were not only related to military / political developments, but also to be dealt with within the framework of structural
economic, social and intellectual problems. Furthermore, Akçura pointed out the
importance of the “nation phenomenon” and “national bourgeois status” for the
origins of the economic problems. As a matter of fact, Yusuf Akçura, who is one of
the pioneers of the Turkism movement, has fingered on this point and has divided
a considerable part of his summer life into such matters. This study on Akçura
will try to shed light on the mentalities that can be categorized between Ottoman
Turkish nationalist intellectuals and Russian intellectuals while trying to reflect
Akçura’s point of view on economic issues.
Keywords: Yusuf Akçura, Turkism, National Bourgeoisie, National Economy

Anahtar Kelimeler

Yusuf Akçura, Milli Burjuvazi, Türkçülük, Milli İktisat

Kaynakça

• AHMAD,Feroz,(1999), İttihatçılıktan Kemalizme, İstanbul: Kaynak Yayınları. AKÇURA, Yusuf,(1976),Üç Tarz-ı Siyaset, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. ATEŞ, Sinan, (2018), Türkiye’de Din Politikaları ve Din-Siyaset İlişkisi, İstanbul: Ötüken Yayınları ATSIZ,Hüseyin Nihal,(1997), “Sağcı Kimdir”,Makaleler III, İstanbul:İrfan Yayınları,119-121. AKGÜN, Birol &.Çalış, H.Şaban,(2008), “Türk Milliyetçiliğinin Terkibinde İslamcı- Doz”,Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Milliyetçilik, (Ed.Murat Gültekilgin, Tanıl Bora), İstanbul: İletişim Yayınları, 584-600. BERKES Niyazi(2008) , Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. ÇETİNKAYA,Y. Doğan,(2008), “Orta Katman Aydınlar ve Türk Milliyetçiliğinin Kitleselleşmesi”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce : Milliyetçilik, (Ed.Murat Gültekilgin, Tanıl Bora), İstanbul: İletişim Yayınları, 91-102. ÇETİNSAYA, Gökhan,(2006), “Kalemiye’den Mülkiye’ye Tanzimat Zihniyeti”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası, Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, (Ed.Murat Gültekilgin,Tanıl Bora),İstanbul: İletişim Yayınları, 54-71. GEORGEON François ,(1986), Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri, (Çeviren: Alev Er), Ankara: Yurt Yayınları. GEORGEON François,(2009), Osmanlı-Türk Modernleşmesi (1900-1930),(Çeviren: Ali Berktay),İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. GEORGEON François,(2008), “Yusuf Akçura”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce : Milliyetçilik, (Ed.Murat Gültekilgin, Tanıl Bora), İstanbul: İletişim Yayınları,505-510. GEVGİLİ, Ali,(2009), “Kemalizm ve Bonapartizm”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce:Kemalizm, (Ed.Tanıl Bora, Murat Gültekingil), İstanbul: İletişim Yayınları,192-197. GÜMÜŞOĞLU, Firdevs, (2008), “Türk Yurdu”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Milliyetçilik,(Ed.Tanıl Bora, Murat Gültekingil), İstanbul: İletişim Yayınları, 269-274. İNSEL,Ahmet,(2008), “Milliyetçilik ve Kalkınmacılık”,Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Milliyetçilik, (Ed.Tanıl Bora, Murat Gültekingil), İstanbul: İletişim Yayınları, 763-776. KARAÖMERLİOĞLU, Asım, (2011),Orada Bir Köy Var Uzakta: Erken Cumhuriyet Döneminde Köycü Söylem,İstanbul:İletişim Yayınları. KEYDER,Çağlar, (2007), Memalik-i Osmaniye’den Avrupa Birliği’ne,İstanbul:İletişim Yayınları. KURT, Ümit, (2012), Türk’ün Büyük Biçare Irkı:Türk Yurdu’nda Milliyetçiliğin Esasları(1911-1916),İstanbul:İletişim Yayınları. SOYSAL,Gün,(2008), “Rusya Kökenli Aydınların Cumhuriyet Dönemi Türk Milliyetçiliğinin İnşasına Katkısı”,Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Milliyetçilik, (Ed.Tanıl Bora, Murat Gültekingil), İstanbul: İletişim Yayınları,483-505. ÜLKEN, Hilmi Ziya, (2005),Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul: Ülken Yayınları. ÜNÜVAR, Kerem (2003), “Ziya Gökalp”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Milliyetçilik, (Ed.Tanıl Bora, Murat Gültekingil), 2.B,İstanbul: İletişim Yayınları, 28-35. ÜNDER,Hasan, (2008), “Türkiye’de Sosyal-Darwinizm Düşüncesi”, Türkiye’de Siyasal Düşünce: Milliyetçilik, (Ed.Tanıl Bora, Murat Gültekingil), İstanbul: İletişim Yayınları, 427-437. ÜSTEL, Füsun, (2004), İmparatorluktan Ulus-Devlet’e Türk Milliyetçiliği: Türk Ocakları(1912-1931),İstanbul:İletişim Yayınları. TUNAYA, Tarık Zafer,(2007), “Türkiye’de Siyasal Partiler: İttihat ve Terakki; Bir Çağın, Bir Kuşağın, Bir Partinin Tarihi, İstanbul:İletişim Yayınları. YÖRÜK, Zafer, (2008), “Politik Bir Psişe Olarak Türk Kimliği”, Modern Türkiye’de Siyasal Düşünce: Milliyetçilik, İstanbul: İletişim Yayınları, 309-324.