The Place of Yahya Carpets among Turkish Carpets in Anatolia

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 24, 409 - 435, 15.12.2019

Ülkem Yaz Nefise Yüksel

Öz

The Turks have a long history of carpet weaving in the world. Because of their nomadic way of living, the Turks, who gained carpet making to the lands they passed, have made Anatolia an important center for carpet making. Central Anatolia has a long history of carpet weaving. Kayseri with important carpet center is the owner and well-known in Turkey the worldwide, has a widespread and deep-rooted carpet culture in public. Until recently, carpets, which have been an important source of income for many families in Kayseri, are experiencing the painful end of many handicrafts in our country and they both lose their original character and and begin to disappear. No significant research has been carried out on these carpets which are recognized in Turkey and abroad.
Yahyalı is one of the most important and characteristic carpet centers in Kayseri. In Turkey and abroad, Yahyalı carpets, which have given a vision to Turkish carpets, have been able to preserve their original character for many years due to their color, composition and material quality. The aim of this topic is to compare Yahyalı
carpets with carpets produced in other carpet centers in terms of color, composition, motif and technical aspects and to try to determine its place in Turkish carpet
weaving. Although Yahyalı carpets still have a characteristic and distinguishable structure in terms of color, composition and technical characteristics, they have
lost their originality in terms of some features. The colors obtained from natural dyes have been replaced by chemical dyes. In this study, natural dye recipes, in
which original colors are obtained, are also included. Study; It aims to reveal the authenticity of Yahyali carpets as a whole and to compare them with Anatolian carpets.

Anahtar Kelimeler

Yahyalı, carpet, Turkish carpet

Yahyalı Halılarının Anadolu Türk Halıları Arasındaki Yeri

Öz

Türkler dünyada halıcılık konusunda oldukça köklü bir geçmişe sahip olan bir millettir. Konar-göçer yaşantı şekilleri dolayısıyla halıcılığı geçtikleri topraklara
kazandıran Türkler Anadolu’yu da halıcılık konusunda önemli bir merkez haline getirmişlerdir. İç Anadolu halıcılık konusunda oldukça köklü bir geçmişe sahiptir.
Kayseri sahip olduğu önemli halı merkezleri ile Türkiye’de ve dünyada iyi tanınan, halk arasında yaygın ve köklü bir halı kültürüne sahiptir. Kayseri’de yakın
zamana kadar pek çok aile için önemli bir gelir kaynağı olan halıcılık günümüzde ülkemizde pek çok el sanatının yaşadığı acı sonu yaşamakta ve hem özgün karakterini kaybetmekte hem de kaybolmaya yüz tutmaktadır. Yurt içi ve yurt dışında tanınan bu halılar hakkında kayda değer bir araştırma halen gerçekleştirilmemiştir. Yahyalı Kayseri’nin en önemli ve karakteristik halı merkezlerindendir. Yurt içi ve yurt dışında Türk halılarına bir vizyon kazandıran Yahyalı halıları renk, kompozisyon, malzeme kalitesi dolayısıyla özgün karakterlerini uzun yıllardır muhafaza edebilmiştir. Konumuzun amacı Yahyalı halılarının Türkiye de ki diğer halı merkezlerinde üretilen halılar ile malzeme, renk, kompozisyon, motif ve teknik açılardan kıyaslanarak Türk halıcılığı içindeki yerini saptamaya çalışmaktır. Yahyalı halıları günümüzde halen renk, kompozisyon ve teknik özellikler bakımından karakteristik ve ayırt edilebilir bir yapıya sahip olsa da bir takım özellikleri bakımından özgünlüğünü terk etmiştir. Doğal boyar maddelerden elde edilen renkler yerini kimyasal boyalara terk etmiştir. Bu çalışmada, özgün renklerin elde edildiği
doğal boya reçetelerine de yer verilmiştir. Çalışma; Yahyalı halılarının bütünsel olarak özgünlüğünü ortaya koymak ve bu özgünlük çerçevesinden Anadolu halıları ile kıyaslanmasını sağlamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yahyalı, halı, Türk halısı

Kaynakça

• Anonim, (1984) Türk Ansiklopedisi, “Yahyalı “, sayı:37, Ankara ANMAÇ, Elvan, (1999), “Kula Halılarının Kompozisyon Özellikleri ve Kula halılarında Kullanılan Motifler” Erdem, Halı Özel Sayısı II, sayı: 28, Ankara ASLANAPA, Oktay, (1987), “Türk Halı Sanatının Bin Yılı”, Eren Yayınları,İstanbul (1999) “17. Yüzyılda Türk Halı Sanatının Gelişmesi” Erdem, Halı Özel Sayısı I, sayı: 28, Ankara BAYRAKTAROĞLU, Suzan, (1999), “Seccade”, Erdem, Halı Özel Sayısı, sayı:28, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara ÇAĞLITÜTÜNCÜGİL, Ersel, (1999), “Cami Tasvirli Yahyalı (Kayseri) Halıları” Erdem, Halı Özel Sayısı I, sayı: 28, Ankara ÇİLOĞLU, Hakan, (1999), “Nevşehir, Niğde, Konya Yöresi Halılarının Kompozisyon Özelliklerinin incelenmesi” Erdem, Halı Özel Sayısı I, sayı: 28, Ankara DENİZ, Bekir, (1982) “Taşpınar Halıları”, Sanat Dünyamız, sayı 25, İstanbul DENİZ, Bekir, (1984), “Kırşehir Halıları”, Akeoloji ve Sanat Dergisi III’den Ayrı Basım, İzmir DENİZ, Bekir, (1986), “Ladik Halıları”, Bilim Birlik Başarı Dergisi, sayı 46, İzmir DENİZ, Bekir, (1987), “Taşpınar Halıları”, Bilim Birlik Başarı Dergisi, sayı 43, İzmir DENİZ, Bekir, (1992), “Yuntdağı yöresi Düz Dokuma Yaygılar”, IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, Ayrı Basım, Ankara DENİZ, Bekir, (2000), Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları,Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Yayınları, Ankara, ERBEK, Mine, (2002), “Çatalhöyük’ten Günümüze Anadolu Motifleri”, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara HALICI, Feyzi, (1999) “Dillere Destan Türk Halıcılığı” Erdem, Halı Özel Sayısı II, sayı: 29, Ankara İMER, Zahide,(1999), “Türklerin Dokuma Sanatında Boyacılık” Erdem, Halı Özel Sayısı II, sayı: 29, Ankara KÖŞKER, Sami, (1994), “Türk Kültürü Açısından Yahyalı”, Yeşil Yahyalı Gazetesi, sayı 18, Kayseri ÖZBEL, Kenan, (1945), “El Sanatları”, Halk Evi Kılavuz Kitapları, sayı:11 Ankara SOYSALDI, Aysen, (1999), “Türk Kilimlerinde Dokuma Teknikleri ve Boyama Özellikleri”, Erdem, Halı Özel Sayısı III, sayı: 30, Ankara SÖNMEZ, Tuna, (1995), “El dokumacılığı ve Çarpana Dokuma”, Ankara, TEKÇE, E. Fuat, (1993), Pazırık Altaylardan Bir Halının Öyküsü, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara YETKİN, Şerare, (1972), “Türk Halı Sanatı”, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul Kaynak Kişiler : Abdullah ÖZTÜRK, Yahyalı Kirazlı köyünde. Mehmet ERDOĞAN, Madazlı mah. Yahyalı, Salih TOPALOĞLU, 100. yıl mah. Yahyalı, Duran TOPALOĞLU, Yeni sanayi sitesi, Yahyalı