Mudanya Mütarekesi Öncesi Gelişmeler ve Müttefik Generallerin İstanbul’daki Toplantı Tutanağı

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 28, 21 - 50, 23.04.2021

Mehmet Sedat Erkan

Öz

Büyük Taarruz ve Başkomutan Meydan Muharebesi ile Yunan ordusunu büyük bir hezimete uğratan Türk ordusu, Takip harekâtı ile 9 Eylül 1922’de İzmir’e girdi. 18 Eylül 1922 tarihi itibariyle Anadolu’da Yunan askeri kalmamıştı. Şimdi sıra Boğazların ve Trakya’nın kurtarılmasına gelmişti ve Türk ordusu ileri harekâtına devam ediyordu. Bu gelişmeler karşısında Yunanlıları her konuda destekleyen ve kışkırtan İngiliz hükümeti, 7 Eylül 1922 tarihinde kendilerince tarafsız bölge diye adlandırdıkları Boğazlar bölgesinin ve İstanbul’un gerekirse silahla savunulmasına karar verdi. İngiliz hükümeti bu yenilgilerden sonra birde Çanakkale ve Boğazlardan çekilmenin Büyük Britanya İmparatorluğunu utanç verici bir duruma düşüreceği gerekçesiyle İngiliz İtilâf Kuvvetleri başkomutanı General Harington’a gerekirse ateş açma yetkisi verdi. İngiltere müttefikleri İtalya ve Fransa’yı ortak hareket etme için ikna edemedi ve yalnız kaldı. 1921 yılında Ankara’da Mustafa Kemal Paşa ile tanışan ve Türklerle dostane ilişkiler içinde olan Fransız devlet adamı Franklin Bouillon’un da arabuluculuğu ile 3 Ekim 1922’de Mudanya’da bir konferans yapılması kararı verildi. Mudanya Konferansı’ndan önce 2 Ekim 1922’de İstanbul’da Müttefik İşgal Komutanları arasında bir toplantı yapıldı. Bu toplantıda Franklin Bouillon’un İzmir’deki görüşmelerden getirdiği Türk teklifleri de konuşuldu ve ortak bir karara varıldı.Mudanya’daki ateşkes müzakereleri esnasında İngiliz General Harington’un İstanbul’daki toplantıda alınan karara rağmen Doğu Trakya’nın Türklere teslimi konusunda zorluklar çıkardığı görüldü. Bu yüzden müzakereler bir ara kesintiye uğradı. 9 gün süren uzun ve tartışmalı geçen görüşmeler neticesinde Doğu Trakya’nın 15 gün içerisinde Yunanlılar tarafından boşaltılmasına ve bu işlem bittikten sonrada 30 gün içinde Türklere devrine karar verildi. 14/15 Ekim 1922 gecesinden itibaren yürürlüğe giren Mudanya Mütarekesi neticesinde Doğu Trakya silahlı bir mücadeleye girilmeden Türklere teslim edildi. Bu siyasi zafer bir yıl sonra, 24 Temmuz 1923’de imzalanan Lozan Barış Antlaşmasına giden yolu da açmış oldu.

Anahtar Kelimeler

General Harington, Mustafa Kemal Paşa, Franklin Bouillon, Mudanya Konferansı, Doğu Trakya

Kaynakça

• AKGÜN, Seçil, (1993), “Mudanya Silah Bırakışmasında Yabancı Temsilciler”, 70.Yılında Mudanya Mütarakesi ve Uluslararası Sonuçları, Bildiriler, Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi.
• ARIKAN, Zeki, (1994), Mütareke ve İşgal Dönemi İzmir Basını, Ankara: AAM Yayını.
• ATATÜRK, Mustafa Kemal, (1974), Söylev (Nutuk) (Cilt 1-2), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• BELEN, Fahri, (1973), Askeri, Siyasal ve Sosyal Yönleriyle Türk Kurtuluş Savaşı, Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• BIYIKLIOĞLU, Tevfik, (1987), Trakya’da Millî Mücadele I, Ankara:Türk Tarih Kurumu Yayını.
• ÇAĞATAY, Neşet, (1993), “Mudanya Ateşkesi”,70.Yılında Mudanya Mütarakesi ve Uluslararası Sonuçları, Bildiriler, Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi.
• ÇAYCI, Abdurrahman, (1993), “Mudanya Mütarekesine Giden Yol”, 70.Yılında Mudanya Mütarakesi ve Uluslararası Sonuçları, Bildiriler, Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi.
• EMANET, Hakan, (2003), Deniz Hakimiyetinden Dünya Hakimiyetine Giden Yolda Türk Boğazları, İstanbul: Kültürsanat Yayıncılık.
• Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı, (1973), Türk İnkılâp Tarihi, Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları.
• İNÖNÜ, İsmet, (1987), Hatıralar 2. Kitap, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• KONİ, Hasan, (1993), “1922 Yılı ve Mudanya Ateşkes Anlaşması”, 70.Yılında Mudanya Mütarakesi ve Uluslararası Sonuçları, Bildiriler, Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi.
• LÜTEM, İlhan, (2003), Mustafa Kemal Atatürk 57 Yılın Öyküsü: 2. kitap. Ankara: Avrasya-Bir Vakfı Yayınları.
• OĞUZOĞLU, Yusuf, (2007), Ulusal Zaferimizi Taçlandıran Bir Kent: Mudanya, Bursa: Gaye Kitapevi.
• ORAL, Atilla, (2014), Charles Harington : Sömürge Valisi’nin Himayesinde Vahdettin’in İşgal İstanbul’u, İstanbul: Demkar Yayınevi.
• SONYEL, Salahi R., (1987), Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, C.2, Ankara: TTK.
• SOYSAL, İsmail, (1973), Tarihçeleri ve Açıklamaları İle Birlikte Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları, I. Cilt, Ankara: TTK.
• ŞİMŞİR, Bilal, N., (1999), Doğunun Kahramanı Atatürk, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• ŞİMŞİR, Bilal N., (2000), İngiliz Belgelerinde Atatürk 1919-1938 Cilt 4 Ekim 1921- Ekim 1922 - British Documents on Atatürk 1919-1938 Volume 4 October 1921-October 1922, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• T.C. Genel Kurmay ATESE Başkanlığı, (1969), Türk İstiklal Harbi Batı Cephesi 6’ncı kısım 3’ncü kitap Büyük Taarruzda Takip Harekâtı, Cilt: II. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Türk İstiklal Harbi, Cilt: II, Batı Cephesi, 6. Kısım, 4. Kitap (İstiklal Harbi’nin Son Safhası), (1995), Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• TÜRKGELDİ, Ali FUAT, (1948), Mondros ve Mudanya Mütarekelerinin Tarihi, Ankara: Güney Matbaacılık.
• TÜZEL, Abidin, (1995), Türk İstiklal Harbi II’nci Cilt Batı Cephesi 6’ncı Kısım 4’ncü Kitap, İstiklal Harbi’nin Son Safhası, (Yay. Haz. Güngör CEBECİOĞLU) 2. bs., Ankara: Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları. (www.izmir.gov.tr/atatürk).