Kavramsal Tipografinin Bir Türü Olarak Tipogram ve Herb Lubalin

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 29, 543 - 559, 04.08.2021

Merve Ersan

Öz

Grafik tasarımın temel unsurlarından biri olan tipografi, yalnızca yazılı bir mesajı iletmek için değil, yazının görünümü ile altında yatan fikir ve kavramlar arasındaki
etkileşimi keşfetmek için de kullanılabilir. Temel amacı okunmak olsa da tipografinin görsel potansiyeli yok sayılamaz. Harfler sadece seslerin soyut sembolleri değil,
aynı zamanda farklı biçimlere sahip şekillerdir ve harf biçimlerindeki her bir parça tasarımda güçlü bir etkiye sahip olabilir. Bu bağlamda kavramsal tipografi, harflerin plastik bir unsur olarak kullanıldığı, yazının bir görüntüye dönüştüğü ve kavramın tasarımdan önce geldiği bir görsel iletişim biçimidir. Kavramsal tipografi izleyiciyi yalnızca metni okumaya değil aynı zamanda bakmaya ve incelemeye de davet etmekte; metnin anlamını güçlendirmekte ve hatırlanır kılmaktadır. Tipografiyi plastik bir unsur olarak ele alıp, harfleri kullanarak sembolik bir anlam taşıyan yenilikçi biçimler yaratan ilk tasarımcılardan biri Herb Lubalin’dir. Tipografik tasarımın, bir iletinin anlamını nasıl şekillendirebileceğinden oldukça etkilenen Lubalin, tipografiyi kavramlar ile birleştirerek “tipogram” olarak anılan ve grafik tasarımda kilometre taşı sayılabilecek tasarımlar yaratmıştır. Tipogram, harflerin çeşitli biçimlerde birbirine bağlanması, konumlandırılması, ölçeklendirilmesi, deforme edilmesi, belirli uzantılarının abartılması ya da eksiltilmesi gibi yöntemlerle oluşturulmakta; tipogramlarda belirli bir kavramı ifade etmek ya da dikkat çekmek için, okunabilirlikten taviz verilebilmektedir. Bu makalede, grafik tasarımda Herb Lubalin ile bir kavram olarak anılmaya başlayan tipogramlar, günümüzden örneklerle incelenmiş ve tipografik tercihlerin anlam üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Tipogramlarda kişileştirme, metafor, abartı, ironi gibi çeşitli görsel anlatım biçimleri kullanılarak harf biçimlerinin belirli bir nesne, insan, mekan, duygu, düşünce ya da kavramın temsilcilerine dönüştüğü görülmektedir. Tipogramların barındırdığı anlamları çözmek ise izleyici görsel açıdan tatmin edebilecek bir süreç oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tipografi, tipogram, kavramsal tipografi, Herb Lubalin

Kaynakça

• AMBROSE, G. ve Harris, P. (2012). Tipografinin Temelleri. 1. Basım, Literatür Yayıncılık,İstanbul.
• BECER, E. (2007). Modern sanat ve yeni tipografi. Ankara: Dost Kitabevi.
• BEKTAŞ, D. (1992). Çağdaş Grafik Tasarımın Gelişimi, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları Sanat Dizisi 2, Birinci Basım.
• BONDE, N. (2013). Considering conceptual type. Artifact: Journal of Design Practice, 3(1), 6-1.
• ÇEKEN, B. (2016). Görsel cinas ve sosyal afişlerde kullanımı. Akdeniz Sanat, 9(18).
• ERSAN, M. (2016). Laszlo Moholy-Nagy ve Grafik Tasarım Eğitimine Katkıları.
• Cumhuriyetin Işığında Yükseköğretimde Sanat Eğitimi Uluslararası Sempozyumu Bildirileri Kitabı. 288-298
• ERDAL G. (2015). İletişim ve Grafik Tasarım. Hayalperest Yayınevi, 1.Basım, İstanbul.
• KESKİN, İ. (2013). 1831-1920 Yılları Arasındaki Türkiye’deki Litografi (Taşbaskı) Sanatı. Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (38), 9-20.
• LUPTON, E., ve Miller, J. A. (1994). Design Writing Research: Writing on graphic design. Kiosk
• MEGGS, P. B. (1989). Type and Image. Vannostrand Reinhold Comp Inc., New York.
• MEGGS, P. B. ve Purvis, A. W. (2016). Megss’ History of Graphic Design. 6. Basım, Wiley Published, USA.
• ÖZDERİN, D. S. (2018). Grafik İletişimde “Kavramsal Anlatım”. Asos Dergisi. 6(78) 269-280.
• SNYDER, G., ve Peckolick, A. (1985). Herb Lubalin: Art Director, Graphic Designer, and Typographer. Amshow & Archive.
• TAŞCIOĞLU, M., ve Siretli, A. Grafik Tasarımda Litografinin Yeri ve Henri De Toulouse-Lautrec’in Afiş Tasarımları. Sanat ve Tasarım Dergisi, (18), 187-202.
• SARIKAVAK, N. K. (2013). Sözsüz İletişim Aracı Olarak Tasarım. İletişimde Tasarım -Tasarımda İletişim Konulu Uluslararası Sempozyum ve Sergi Bildiri Kitabı. Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• TÜRKMENOĞLU, H., ve Akengin, G. (2016). Hareketli Grafik Tasarım Sürecinde Yazı Devinimi. İdil. 5(23)
• YILDIZ, M. (2021). İleti aktarımında kavramsal tipografi ve etkileşimli dijital ekran uygulamaları. Yayınlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Isparta.
• YILMAZ, M., ve Ersan, M. (2017). Logo Tasarımında Görsel Retorik. sed, 5(2) DOI: 10.7816/sed-05-02-05