Milliyetçi İdeolojinin Tarihsel Gelişimi

Yıl 2021, Cilt: 10 Sayı: 30, 659 - 677, 06.12.2021

Canan Mazlum Aksoy

Öz

Toplumlar farklı zaman-mekânlarda birçok örgütlenme şekli deneyimlemişlerdir. ‘Millet’ de bunlardan biri ve en sonuncusudur. Yirminci yüzyılın ikinci yarısından
itibaren küresel ölçekte hızla yayılan ulus devlet bugün dünyanın baskın siyasi örgütlenme birimi, milliyetçilik ise toplumların milletler ekseninde örgütlenmesi gerektiği iddiasındaki bir siyasal doktrin olagelmiştir. Bugün hepimiz ulus devletin her bir yurttaşının milliyetçilik içgüdüsüyle doğduğunu düşünsek de tarihsel pratikler bunun bir yanılgı olduğunu ispatlar niteliktedir. Ancak bir toplumsal düzen içinde ‘biz’ ve ‘onlar’ düşüncesi nasıl oluşmaktadır? Siyasi bir erke duyulan sadakat bağı feodal toplumlara özgü bizlik kolektivitesini oluşturmaktadır. Bugün anladığımız anlamda milletler ise bu tür bir kolektivitenin daha büyük ve karmaşık formunu temsil eder. Bu aidiyet duygusuna dayalı kimlik biçiminin ortaya çıkışı ise tarihsel deneyim içinde oldukça yeni bir gelişmedir. Çalışmanın amacı, ulusal toplumların oluşumu, ulusa dair bilinç ve onun siyaset bilimindeki karşılığı olan milliyetçi ideolojinin gelişimi, bu süreç içerisinde kültürel ve siyasal değişkenlerin rolünü ve ağırlığını saptamaktır. Bu hedef dönemselleştirilmesi hiç de kolay olmayan bir dizi karmaşık sürecin izlenmesini gerektirmektedir. Bu nedenle Edward Hallet Carr’ın “Milliyetçilik ve Sonrası” isimli çalışmasında kullandığı dönemselleştirme takip edilerek; Carr’ın 1950’li yıllara kadar gerçekleştirmiş olduğu üç dönemli analiz günümüze değin genişletilerek milliyetçiliğin tarihi dört dönemde irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Millet, milliyetçilik, ulus devlet, Edward Hallet Carr

Kaynakça

• AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali, (2011), İmparatorluktan Tanrı Devletine, Ankara: İmge Kitapevi.
• ANDERSON, Benedict, (2015), Hayali Cemaatler, İstanbul: Metis Yayınları.
• CARR, Edward Hallet, (2015), Milliyetçilik ve Sonrası, İstanbul: İletişim Yayınları.
• DURGUN Şenol (2014), Ulus İnşası ve Milliyetçilik, Ankara: Binyıl Yayınevi.
• EMİROĞLU, Hüseyin, (2006), Soğuk Savaş Sonrası Birleşmiş Milletler: İşlevi – Sorunları, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, VII, 2: 59-81.
• ERLER, Özgün, (2007), Bağımsızlık Sonrası Orta Asya Devletlerinde Milliyetçilik, Stratejik Araştırmalar Dergisi, II, 11: 133 - 139.
• ERÖZDEN, Ozan, (2013), Ulus Devlet, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• GREENFELD, Liah, (2017), Milliyetçilik; Moderniteye Giden Beş Yol, İstanbul: Alfa İnceleme.
• HASSNER, Pierre, (2011), Uluslararası İlişkilerde Milliyetçilik ve Şiddet, A. D. Jafferelot vd. Milliyetçiliği Yeniden Düşünmek; Kuramlar ve Uygulamalar içinde, 261 – 288, İstanbul: İletişim Yayınları.
• HAYES, Carlton J. (2010), Milliyetçilik; Bir Din, İstanbul: İz Yayıncılık.
• HOBSBAWM, Eric J. (2010), Milletler ve Milliyetçilik, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• HUBERMAN, Leo (2017), Feodal Toplumdan Yirminci Yüzyıla, İstanbul: İletişim Yayınları.
• MEŞE, Ertuğrul, (2016), Komünizmle Mücadele Dernekleri, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ÖZDEMİR, Hakan, (2012), Ulus Devlet ve Ulusçuluğun Küreselleşme İle Etkileşimi: Vazgeçilemeyen Ulus Devlet, Yükselen Ulusçuluk, Sosyal Bilimler Dergisi, XIV, 1: 39 – 59.
• POGGİ, Giafranco (2016), Modern Devletin Gelişimi; Sosyolojik Bir Yaklaşım, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• POULANTZAS, Nicos, (2006), Devlet, İktidar, Sosyalizm, Ankara: Epos Yayınları.
• SANDER, Oral, (2011), Siyasi Tarih; İlkçağlardan 1918’e, Ankara: İmge Kitabevi.
• SÖNMEZ SELÇUK, Senem (2012). Dünden Bugüne Milliyetçilik: Küresel Dünyada Yükselen Sesler, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, XII, 3: 117 - 135.
• SMİTH, Anthony D. (2016), Milli Kimlik, İstanbul: İletişim Yayınları.
• ŞAYLAN, Gencay, (2016), Değişim, Küreselleşme ve Devletin Yeni İşlevi,Ankara: İmge Kitabevi.
• TANİLLİ, Server, (1986), Yüzyılların Gerçeği ve Mirası; İnsanlık Tarihine Giriş, İstanbul: Say Yayıncılık.
• TANİLLİ, Server, (2011), Uygarlık Tarihi, İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
• WALLERSTEIN, Immanuel, (2013), Irk, Ulus, Sınıf; Belirsiz Kimlikler, İstanbul: Metis Yayınları