Irak Türkmen Türkçesi Dakuk Ağzının Ses Bilgisine Dair Notlar

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 33, 581 - 600, 15.12.2022

Mohammed Kahıyah

Öz

Tarihi milattan önceye kadar uzanan Dakuk Türkmen bölgesi, binlerce yıldır Türk varlığının yanı sıra birçok tarihî medeniyetlere de ev sahipliği yapmıştır. Dakuk ilçesinin tarihi; Sümerler, Akkadlar, Gutiler, Babiller, Huriler, Mitanniler, Asurlar, Medler, Elamlılar, Parslar, Romalılar, Partlar ve Sasanîlere kadar uzanmıştır. Irak Türkmen
Türkçesi, Türkçenin Azeri sahasına dâhil olmaktadır. Irak Türkmen Türkçesi, Irak Türklerinin konuştuğu ağızları kapsamasına rağmen ve aynı çizgide olmasına rağmen kimi ağız ayrılıkları ortaya çıkmıştır. Irak Türkmen Türkçesi ağızları “ŋ” sesinin dönüşüp “v” ve “y” ye değişimi yönünden esas olarak iki gruba ayrılmaktadır. Çalışma
konumuz olan Dakuk ağzı “v” grubuna dâhildir. Bu makalede Dakuk ağzının Türkiye Türkçesiyle karşılaştırılması yapılarak ses bilgisine dair sonuçlar yer almaktadır.
Doğu Oğuz grubunun güney kanadında bağlı Irak Türkmen Türkçesi, kendine özgü fonolojik ve morfolojik özellikleriyle Eski Türkçenin birçok unsurunu canlı tutması
bakımından ayırt edici bir ağız yapısına sahiptir. Türk dilinin fonetik ve morfolojik yapısını sadece yazı diline bakarak anlamak mümkün olmamakla birlikte birçok yönden dilin temel esasları anlaşılmayacak ve temel bağlamda dilin zenginli kapsamlı bir şekilde anlaşılmayacaktır. Türk dilinin yerel ağızlarının araştırılması ve incelenmesi,
anlaşılmaz birçok noktaya fener tutacaktır. Türkçenin en arkaik özelliklerinin bile muhafaza edildiği bu ağızlar gün geçtikçe daha fazla tehlikeyle karşı karşıya kalmaktadır. Asırlardır yazılı ve sözlü olarak varlığını devam ettiren Türk dili çocuklarımız ve gelecek nesillere bırakılacak yegâne mirastır. Türkçenin kuytu bir köşesinde kalan
özgün özellikler barındıran Irak Türkmen Türkçesi, bu tür ağız çalışmalarıyla Türk Dilbilimine çok katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Batı Oğuz diyalektleri, Dakuk Ağzı, Irak Türkmen Türkçesi, Ses Bilgisi, v grubu