ÂŞIK DİVANÎ’NİN (İHSAN KILIÇ) ŞİİRLERİNDE TÜRK HALK KÜLTÜRÜ UNSURLARI

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 37, 117 - 134, 30.04.2024

Erdoğan Kılıç

Öz

Âşıklık geleneği, kökleri İslamiyet’ten önceki Orta Asya Türk kültürüne dayanan ve günümüzde de varlığını devam ettiren bir gelenektir. Bu geleneğin icracısı olan âşıklar ise geçmişten günümüze şaman, kam, baksı, ozan gibi farklı adlarla anılmış, yaşadıkları her dönemde içinde bulundukları toplumun değerlerini, hassasiyetlerini, şikâyetlerini, acılarını kısacası sosyal olaylarını şiirlerine nakşederek dile getirmişlerdir.
Türklerin İslamiyet’i kabulünün ardından dinî-tasavvufî unsur ve motiflerle zenginleşen Âşık Edebiyatı, Kur’an-ı Kerîm, peygamber kıssaları, evliya menkıbeleri gibi kaynaklardan birinci derecede faydalanmıştır.
Türklerin Orta Asya’dan sonra Anadolu topraklarına gelişleriyle beraber bu coğrafyada da âşıklık kültürü yaygınlaşmıştır. Bu kültür, usta-çırak ilişkisi içerisinde, badeli veya badesiz kendi âşıklarını yetiştirmiştir. Bu âşıkların çoğu irticalen şiir söyleyebilen, saz çalabilen, hikâye tasnif eden, kendi eserlerinin yanı sıra usta malı eserleri de icra eden, doğdukları yerde kalmayıp ülkenin birçok yerini gezen kültür elçileridir.
Bu çalışma ile âşıklık geleneğine katkıda bulunmak için 1913 yılında Ağrı’nın Tutak ilçesi İsaabat köyünde doğan Âşık Divanî’nin hayat hikayesi ve şiirlerindeki halk kültürü unsurları ortaya konulacaktır. Çalışma yapılırken nitel araştırma yöntemlerinden yazılı doküman analizi yöntemi kullanılmıştır.
Âşık Divanî’nin şiirlerinin yer aldığı kaynaklar taranmış, bu şiirlerde yer alan Türk halk kültürü unsurları olan atasözleri, deyimler, dinî terimler, bitki ve yer adları, tarihî kişi ve olaylar, hayvan adları, beddualar ve dualar gibi unsurlar incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

âşıklık, gelenek, halk kültürü, şiir, Âşık Divanî

Kaynakça

• Alpaslan, İ. (2012). Ağrılı Şair ve Yazarlar, İzmir: Birleşik Matbaacılık.
• Artun, Prof. Dr. E. (2013). Âşık Edebiyatı Metin Tahlilleri (3. bs), Adana: Karahan.
• Çetin, İ. (2005). Türk Dünyası Ortak Edebiyatı Türk Edebiyatçıları Ansiklopedisi (C.6), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları
• Günay, Prof. Dr. U. (2015). Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi (8. bs), Ankara: Akçağ. Hengirmen, M. (2003). Türkçe Dil Bilgisi, İstanbul: Engin.
• Kaya, E. (2008). 1877–1878 Harplerinde Ağrı Bölgesinde Göç Hareketleri. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1): 203-210.
• Kılıç, A. İ. (1969). Aşık Divânî Şiirleri, Ankara: Doğuş Matbaacılık.
• Kılıç, A. İ. (1996). Aşktan Serpintiler, Bizden Size Şiirler, Ağrı: Tutak Kaymakamlığı.
• Kılıç, A. İ. (2011a). Divanî Divanı, 1.Kitap Şiirleri (C. 1), Erzincan: Doğu.
• Kılıç, A. İ. (2011b). Divanî Divanı, 3.Kitap Şiir ve Hikâyesi (Haydar Fazili) (C. 3), Erzincan: Doğu.
• Kılıç, M. (2011). Ağrı’da Halk Şiiri ve Ozanlık Geleneği. Doğu Edebiyatı Kültür, Sanat ve Edebiyat Dergisi, 6, 58. Kılıç, M. Z. (2012). Âşık Gamgüder (Hayatı, Sanatı, Eserleri) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Sakaoğlu, Prof. Dr. S. (1999). Doğumunun 70. Yılında Kadirlili Aşık Halil Karabulut. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 18.