PROMINENT CONCEPTS İN AKA GÜNDÜZ’S CHILDREN'S THEATER

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 39, 689 - 706, 30.12.2024

Süleyman Uzkuç

Öz

Aka Gündüz, who stands out as a poet, journalist, story and novelist in Turkish cultural and artistic life, has had a long writing life. In his works, which he gave in line with the principles of national literature, the concepts of homeland, nation, nature, love of flag and family come to the fore. In addition to the works she wrote for adults, Aka Gündüz, who does not neglect Turkish children, has also produced works in the field of children's literature in the light of these themes. The author, who adopts a didactic attitude in such products, has a mission to highlight certain concepts and to make Turkish children adopt them. Aka Gündüz is one of our important literary figures who supported the literacy campaign carried out in the first years of the young Republic. The nationalist thoughts aroused in the author under the influence of the negative statements about the Turks by a Bulgarian girl he met in Macedonia in his early youth became one of the important motivations for Aka Gündüz's participation in this mobilization. All these thoughts and experiences are also effective in shaping the author's understanding of literature. In this respect, the author wanted to explain the national and spiritual issues written in his own language, which every member of the Turkish nation from seven to seventy felt hunger for, and told from his own window, without leaving the need for foreign and dangerous translated works. The aim of this study is to determine the prominent concepts in Aka Gündüz's plays titled I-II-III for Veteran Children, which she wrote for children. For this purpose, these plays were examined using the document analysis method, which is one of the qualitative research methods, and the prominent concepts in the works were determined. In the analysis of the data obtained, descriptive analysis method was used. As a result of these analyzes, it is seen that concepts such as Turkishness, self-confidence, Atatürk, national unity, sense of responsibility, nation, ideal, importance of using domestic goods, advice and politeness are emphasized. These concepts have been tried to be interpreted in the light of the personal and literary life of the author and the social and political environment of the period.

Anahtar Kelimeler

Aka Gündüz, children, children

AKA GÜNDÜZ’ÜN ÇOCUK PİYESLERİNDE ÖNE ÇIKAN KAVRAMLAR

Öz

Türk kültür ve sanat hayatında şair, gazeteci, hikâye ve roman yazarı kimliğiyle öne çıkan Aka Gündüz’ün uzun bir yazı hayatı olmuştur. Millî edebiyat prensipleri doğrultusunda verdiği eserlerinde odak noktası vatan, millet, doğa, bayrak sevgisi ve aile kavramları öne çıkmaktadır. Yetişkinler için yazdığı eserlerin yanında Türk çocuklarını da ihmal etmeyen Aka Gündüz, bu temalar ışığında çocuk edebiyatı alanında da eserler vermiştir. Bu tarz ürünlerinde didaktik bir tavır takınan yazar, belli kavramları öne çıkarmak ve Türk çocuklarına bunları benimsetmek gibi bir misyon edinmiştir.
Aka Gündüz, genç Cumhuriyetin ilk yıllarında hayata geçirilen okuma-yazma seferberliğine omuz veren önemli edebiyatçılarımızdan biridir. Erken gençlik yıllarında Makedonya’da tanıştığı bir Bulgar kızının Türkler hakkındaki olumsuz ifadelerinin etkisiyle yazarda uyanan milliyetçi düşünceler, Aka Gündüz’ün bu seferberliğe katılmasında önemli motivasyonlardan biri olur. Tüm bu düşünce ve yaşanmışlıklar yazarın edebiyat anlayışının şekillenmesinde de etkilidir. Yazar bu itibarla Türk milletinin yediden yetmişe her ferdinin açlığını hissettiği kendi diliyle yazılmış, kendi penceresinden anlatılan millî ve manevi mevzuları, yabancı ve tehlikeli tercüme eserlere muhtaç bırakmadan anlatmak istemiştir.
Bu çalışmanın amacı Aka Gündüz’ün çocuklara yönelik yazdığı Gazi Çocukları İçin I-II-III başlıklı piyeslerinde öne çıkan kavramları tespit etmektir. Bu amaçla söz konusu piyesler nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılarak incelenmiş ve eserlerde öne çıkan kavramlar belirlenmiştir. Elde edilen verilerin analizinde ise betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Bu analizler neticesinde Türklük, öz güven, Atatürk, millî birlik, mesuliyet bilinci, millet, ülkü, yerli malı kullanımının önemi, öğüt, kibarlık gibi kavramlar üzerinde durulduğu görülmektedir. Söz konusu bu kavramlar yazarın şahsi ve edebî hayatı ile dönemin sosyal ve siyasi ortamı ışığında anlamlandırılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aka Gündüz, çocuk edebiyatı, çocuk piyesi

Kaynakça

• Aka Gündüz, (1933a), Gazi Çocukları İçin I. Ankara: Ulus Basımevi.
• Aka Gündüz, (1933b), Gazi Çocukları İçin II. Ankara: Hakimiyet-i Milliye Basımevi.
• Aka Gündüz, (1934), Gazi Çocukları İçin III. Ankara: Hakimiyet-i Milliye Matbaası.
• Alagöz, Fethullah Cihan, (2012), Cahit Uçuk'un Masal Kitaplarında Temel Değerlerin Türkçe Eğitimine Katkısı. (Yüksek lisans tezi). Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Aydoğdu, Hamza ve Alkan, Esra, (2020), Değerler Eğitimi ve Behiç Ak’ın Tavşan Dişli Bir Gözlemcinin Notları’nda Sevgi. Millî Eğitim Dergisi, 49(226), 185-204.
• Berg, Bruce L., Lune, Howard, (2015), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Bulut, Kenan, (2021), Ayla Kutlu’nun Merhaba Sevgi Adlı Çocuk Romanının Değerler Eğitimi ve On Kök Değer Açısından İncelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 57, 248-272.
• Büyüköztürk, Şener, Kılıç-Çakmak, Ebru, Akgün, Özcan Erkan, Karadeniz, Şirin ve Demirel, Funda, (2008), Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Creswell, John Ward, (2016), Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches. (S.B. Demir, Çev. Ed.). Ankara: Eğiten Kitap Yayınları.
• Corbin, Juliet ve Strauss, Anselm, (2008), Basics of Qualitative Research: Techniques Andprocedures for Developing Grounded Theory. Thousand Oaks: Sage.
• Çelik, Meryem, Dirican, Rabia, (2021), Gürbüz Türk Çocuğu Dergisi’nde Yer Alan Çocuk Hikâyelerinde Ele Alınan Değerler. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi (ESTÜDAM) Eğitim Dergisi, 6 (2), 180-200.
• Çelik, Neslihan Nur, Sezer Arığ, Ayten, (2022), Resimli Çocuk Kitaplarında Atatürk ve Cumhuriyet Değerlerinin İncelenmesi. (1950¬1997). Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi (ÇEDAR), 5 (2), 58-76.
• Çer, Erkan, (2019), Çocuk Edebiyatı Yapıtlarının Çocuğa Göre Olmasını Sağlayan Başat Bir Değişken: Eğitsel Özellikler. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(1), 1-11.
• Dedik, Burcu, (2011), “Afacan” Çocuk Dergisindeki Metinlerin Türk Aydınlanması Açısından İncelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Doğan, Abide, (2001), Aka Gündüz’ün Çocuklara Yönelik Eserleri ve Çocuk Edebiyatındaki Yeri. Türkbilig, (2), 32-39.
• Erol, Kemal, Tütak, Mehmet, (2015), Çocuk Edebiyatı Kapsamında İbrahim Alaettin Gövsa’nın Çocuk Şiirleri’ne Değerler Eğitimi Bağlamında Bir Bakış. International Journal of Languages’ Education and Teaching, (3), 210-228.
• Güneş, Mehmet, (2007), Aka Gündüz’ün Roman, Hikâye ve Tiyatrolarında Sosyal Meseleler (1909-1958). (Doktora tezi). Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Kayabaşı, Doç. Dr. Onur Alp, Yeşildal, Doç. Dr. Ünsal Yılmaz ve ark., (2021), Türk Dünyasından Çocuk Oyunları, (Ed. Yılmaz Yeşil), Ankara: Türk Eğitim-Sen Genel Merkezi Yayınları, 7-9.
• Kumbasar, Ezgi, (2011), Muzaffer İzgü'nün Romanlarının Değerler Eğitimi Açısından İncelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Kuru, Halil, (2018a), Hamdullah Köseoğlu’nun “Küçük Balık” Adlı Çocuk Kitabında Değerler ve Dil Zenginliği. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (13), 211-221.
• Kuru, Halil, (2018b), Çetin Öner’in “Gülibik” Adlı Çocuk Kitabında Eğitsel İletiler ve Değerler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (24), 323-329.
• Miles, Matthew B., Huberman, A. Michael, (1994), Qualitative Data Analysis: An ExpandedSourcebook, Sage. Oktay, Metin, (2008), Aka Gündüz’ün Hayatı, Sanatı ve Eserleri. (Doktora tezi). Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Orhan, Mustafa, (2021), Çocuk Edebiyatına Kaynaklık Etmesi Yönüyle Hacı Bektaş Veli’nin Makalât Adlı Kitabının İncelenmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, Cilt:11 Hacı Bektaş Veli Özel Sayısı, 14-25.
• Otmar, Özden, Erdem, Aliye, (2019), Yalvaç Ural’ın Çocuk Edebiyatı Eserlerinde Hayvan Sevgisi Değeri. Değerler Eğitimi Dergisi, 17(37), 7-34.
• Özdemir, Murat, (2011), Nitel Veri Analizi Yöntembilim Sorunsal Üzerine Bir İnceleme. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (11), 323-343.
• Şimşek, Tacettin, (2006), Çocuk Edebiyatı, Türk Edebiyatı Tarihi 4. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Şirin, Mustafa Ruhi, (2000), Çocuk Edebiyatı. İstanbul: Çocuk Vakıf Yayınları.
• Tarhan, Aslı, (2012), Balkanlar’daki Türk Edebiyatı Yayınlarında Çağdaş Kosova Türk Çocuk Edebiyatının Yeri. (Yüksek lisans tezi). Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Wach, E., Ward, R., (2013), Learning About Qualitative Document Analysis.
• Yalçın, Alemdar, Aytaş, Gıyasettin, (2012), Çocuk Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yardımcıel, Fırat, (2015), Bir Çocuk Edebiyatı Yazarı Olarak Aysel Gürmen’in Eserleri Üzerinde İlettiği Değerler Bakımından İncelemeler. (Yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Yıldırım, Ali, Şimşek, Hasan, (2006), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.