Saraybosnalı Nergisî ve Horos-nâme Adlı Hikâyesi Üzerine Türk Kültürü ve Türkçe Bağlamında Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 39, 707 - 726, 30.12.2024

Mustafa Güneş

Öz

Asıl adı Mehmet olan Saraybosnalı Nergisî’nin 1580-1585 yılları arasında Saraybosna’da dünyaya geldiği ve babası Ahmed Efendi’nin de burada kadılık yaptığı bilinir. Saraybosnalı Nergisî, Kadı Nergisîzâde adlı bir aileye mensup olması sebebiyle Nergisî mahlasını almıştır. İlköğrenimine Saraybosna’da başlayan Nergisî, daha sonra İstanbul’a giderek Kafzâde Feyzullah Efendi’nin derslerine katılmıştır. Bildiri konumuz olan Horos-nâme örneğinde de görüldüğü gibi Osmanlı şair ve yazarları tarafından kaleme alınan önemli bazı klasik eserlerin veya onların içinde yer alan bazı kısımların, günümüz Türkiye Türkçesine aktarılarak Türkçe öğrenen yabancılar ve çocuklarla buluşturulması büyük önem arz etmektedir. Söz konusu amaca yönelik olarak hazırlanan bu bildirinin amacı; Saraybosnalı Nergisî’nin Horos-nâme adlı hikâyesinden mülhem Nergisî, Horos-nâme Bilge Horoz’un Hikâyesi The Story of The Wise Roosters başlığı altında Türkçe ve İngilizce olarak az sayıda yayımlanan (Dün Bugün Yarın Yayınları, İstanbul 2016) ve Kütahya Dumlupınar Üniversitesinin 2016-27 proje numarası ile destek verdiği bu hikâyenin Türkçe metni yanında bazı önemli özelliklerini, Türkçe öğrenen yabancılarla Türkçe öğreten bilim insanlarının dikkat ve ilgi dünyalarına sunmaktır. Sözünü ettiğimiz Bilge Horoz’un Hikâyesi adlı bu öykü (fabl), Süleyman Çaldak tarafından kaleme alınan Nergisî’nin Horos-nâme’si başlıklı araştırma makalesinin (Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 13, s. 243-250) özet kısmından faydalanılarak tarafımızdan günümüz Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Türkçe öğrenen yabancıların Horos-nâme gibi geçmişten günümüze diğer bazı özgün eserlerle muhatap olmalarının, onların Türk kültürünü öğrenip benimseme ve Türkçe sevgisi kazanımlarının yanında, diğer bazı eğitsel millî ve manevi değerleri de benimsemelerine katkı sağlayabileceği düşünülmektedir. Saraybosnalı Nergisî’nin, sembolik anlatım tarzı olan ve kahramanları, bir kısım hayvanlar arasından seçilen fabl türü ile kaleme aldığı Horos-nâme’sinde, ele aldığı konuyu daha ilginç bir hâle getirebilmek için hayvanların ağzı ile sosyal tenkit yaptığı, devlet ve toplum hayatında yolunda gitmeyen veya yanlış olan bazı uygulamaları genel bir eleştiriye tabi tutma bağlamında okuyucuya bir kısım dersler vermek istediği söylenebilir. Tarafımızdan Türkiye Türkçesine aktarılan söz konusu resimli hikâye metninin, hem Türk çocukları, hem de farklı kültür, medeniyet ve milletlere mensup çocuklar için faydalı bir kaynak olabileceği düşünülerek (Türk kültürü ve Türkçe bağlamında) Saraybosnalı Nergisî’nin Horos-nâme Adlı Hikâyesi Üzerine Bir Değerlendirme başlıklı bu bildiri tarafımızdan kaleme alınmıştır. Günümüzde değerler eğitimi Türkçe öğretimi çalışmalarına da katkı sağlayabilecek bir özellik taşıyan Saraybosnalı Nergisî’nin söz konusu Horos-nâme adlı hikâyesi, farklı kültür, medeniyet ve millet mensuplarına Türkçe öğretimi çalışmalarında görsel işitsel bir eğitim öğretim materyali olarak da kullanılabilir.

Anahtar Kelimeler

Nergisi, Horos-name, Yabancılara Türkçe Öğretimi

Kaynakça

• Balay, R. (2010), Eğitimde ihtiyaç duyduğumuz bir değer: Moral liderlik. Uluslararası eğitim felsefesi kongresi küreselleşme sürecinde eğitim sorunlarının felsefi boyutu-bildiriler ve tartışmalar. Eğitim-Bir Sen Yayınları (44). 271-281.
• Bilgiseven, A. K. (2003). İmtihan din eğitimi araştırmaları dergisi, (11). 133 160.
• Bozyiğit, A. F. (1996). Kültürümüze horoz. Bilig, (3). 126-137.
• Can, Ş. (2022). Mevlâna Celâleddin Rûmî mesnevî hikâyeleri. Ötüken Neşriyat.
• Çaldak, S. (1999). Nergisi’nin horosname’si. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü dergisi, (13). 243-250.
• Dervişoğlu, M. (2021). Horos-Nâme (Nergisî, Mehmed) mensûr hikâye. Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/horos- name-nergisi-mehmed. [Erişim Tarihi: 03 Eylül 2024].
• Doğan, M. N. (1996). Fuzûlî’nin poetikası. İlmî araştırmalar, (2). 47-72.
• Göçer, A. (2018). Türkçe öğrenme ve öğretim yaklaşımları. Pegem Akademi Yayınları.
• Gülsevin, S. (2011). Geçişli fiillerle kurulmuş “deyimleşmiş birleşik fiillerin” yüklem olduğu cümlelerde nesne meselesi. Turkish studies, 6(1). 1181- 1185.
• Güneş, M. (2015). Germiyanlı Şeyhî ve harnâme’si (incleme-metin). Academia Yayınevi.
• Güneş, M. (2016). Nergisî, horos-nâme bilge horozun hikâyesi The story of ohe wise roosters. DBY Yayınları.
• Güneş, M. (2020). Kurnaz tilki ile bilge horoz. Beyan Yayınları.
• Güneş, M. (2020). Zalim aslan ile akıllı tavşan. Beyan Yayınları.
• Hançerlioğlu, O. (1984). İslam inançları sözlüğü. Remzi Kitabevi.
• İsen, M. (2009). Varayım gideyim Urumeli’ne. Kapı Yayınları.
• Kara, Ö. (2016). Dîvân edebiyatının dinî kaynakları Fuzûlî’nin tevhîd’i ve Neşatî’nin hilye-i enbiyâsı. MÜ İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları.
• Kavcar, C. (1994). Edebiyat ve eğitim. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Kırkkılıç, H. A., Korucu, S. & Kurtlu, Y. (2015). Klasik Türk edebiyatına ve klasik Türk edebiyatı öğretimine ilişkin Türkçe öğretmeni adaylarının görüşleri. EKEV akademi dergisi, 19 (62), 337-349.
• http://www.ekevakademi.org/Makaleler/954830609_18 H. Ahmet KIRKILIC- Seval KORUCU-Yasemin KURTLU.pdf 17. 08. 2024
• Kocaman, Ş. (2019). Molière oyunlarında kadın karakterler. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (1). 167-179.
• MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). T.C. Millî Eğitim Bakanlığı. http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/20195716392253-02-Türkçe Öğretim Programı 2019.pdf 17. 08. 2024
• Mengi, M. (2003). Eski Türk edebiyatı tarihi. Edebiyat tarihi-metinler. Akçağ Yayınları.
• Mengi, M. (2006). Divan edebiyatı öğretiminin sorunları ve bazı çözüm önerileri. Aklın aydınlığında eğitim, 7(77-78). 16-19. http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI TURK EDEBIYATI/mine_mengi_divan_edebiyati_ogretimi_sorun_cozum.pdf et. 17. 08. 2024
• Selçuk, B. (2014). Bir Şehir Medhiyesi: Nergisî’nin saray kasidesi. International journal of language academy, 2(3). 27/39.
• Selçuk, B. (2016). Nergisî’nin yeni bir gazeli üzerine. Littera turca journal of Turkish language and literature, 2l(1). 405-412.
• Selçuk, B. ve Çelik, N. (2018). Safvet-beg Başagiç’in gözünden Nergisî. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 28(2). 43-62.
• Selçuk, B. (2019). Nergisî hakkında bir bibliyografya denemesi. Fırat Üniversitesi sosyal bilimler dergisi, 29( 2). Selçuk, B. (2021). Sanatçı-üslup-iktidar ilişkileri bağlamında Nergisî. Es-seyf ve’l- kalem: şiir ve kültürel iktidar-divan toplantıları II (ed. M. E. Harmancı ve ark.) 142-148. İKSAD Global Yayıncılık.
• Üstünova, K. (2006). Yüklem, yalnız özneyi mi içinde taşır? U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi sosyal bilimler dergisi, 11(2). 241-250.
• Solak, E. &Uzun, Y. (2021). Bosna Hersek tarihinde Türkçenin etkisi. Türk dünyası dil ve edebiyat dergisi, 52(Güz). 291-310.
• https://www.kuranmeali.com et: et.17. 08. 2024.
• https://educalingo.com/tr/dic-pl/marinizm) et: 19.08. 2024.