Güner Sümer'in Basılmamış İki Hikâyesi

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 41, 323 - 346, 30.08.2025

Canan Beşli

Öz

ÖZET
Bu çalışma, 1950'li ve 60'lı yılların Türkiye’sinde bireyin yalnızlığı, toplumsal çözülme ve varoluşsal sıkışmışlık temaları etrafında şekillenen Güner Sümer’in hikâyeciliğini, özellikle Cinayet ve Zarife adlı metinler üzerinden incelemektedir. Güner Sümer’in edebiyat ve tiyatro hayatı, bireysel ve kültürel dönüşümlerin merkezinde yer alan üretken bir sanatçı profili çizmektedir. Sümer’in hikâyeleri, kentleşmenin birey üzerinde yarattığı yabancılaşma, yoksulluk, toplumsal baskı ve psikolojik çözülme gibi olgulara odaklanmaktadır.
Cinayet adlı hikâye, İstanbul’un sosyokültürel çelişkileri ve birey-toplum çatışması ekseninde gelişen, psikolojik gerilim ve ahlaki çöküşün iç içe geçtiği çok katmanlı bir anlatıdır. Anlatıcının tanrısal ve öznel bakış açısıyla işlenen hikâyede, karakterlerin iç dünyası detaylı biçimde aktarılırken; mekân kullanımı sınıf farklılıklarını gözler önüne sermektedir. Bânu ve Suat gibi karakterler, ahlaki çöküntünün, şiddetin ve bağımlılığın psikolojik izdüşümleri olarak konumlandırılırken, Jâle gibi figürler bu yozlaşmış ortamda hâlâ korunabilen insani değerlere işaret eder.
Zarife adlı hikâye ise toplumcu gerçekçi bir bakış açısıyla, köyden şehre göç eden bir kadının, aile içi şiddet ve ekonomik sömürüye karşı direnişini konu edinir. Zarife, ataerkil sistemin temsilcisi olan kocası Ahmet’e karşı hem ruhsal hem fiziksel mücadele verir; ancak özgürlük çabası trajik bir sonla sonuçlanır. Hikâye, kadın emeği, bağımsızlık arayışı ve ahlak normları üzerinden kadının nasıl baskılandığını ve bu baskının hangi yollarla içselleştirildiğini gösteren bir anlatıdır.
Her iki hikâye de, Sümer’in birey merkezli anlatım tarzı, şiirsel ve metaforik dili, iç monolog ve bilinç akışı tekniklerini kullanışı açısından dikkate değerdir. Anlatılar, yalnızca bireysel krizlerin değil, aynı zamanda sınıfsal eşitsizliklerin ve toplumsal ahlakın çözülüşünün bir yansımasıdır. Sümer’in karakterleri, ahlaki olarak “kötü” değil, çoğu zaman “çaresiz” figürlerdir; bu da onun insanı anlama ve anlatmadaki inceliğini ortaya koyar.
Bu çalışma Güner Sümer’in hikâyeciliğini edebi, sosyolojik ve psikolojik açılardan ele almakta; yazarın Türk edebiyatında varoluşsal sorgulama ile toplumsal duyarlılığı birleştiren özgün anlatılarını analiz etmektedir. Sümer’in metinleri, hem döneminin hem de evrensel insanlık durumlarının bir temsili olarak değerlendirilebilir.

Anahtar Kelimeler: Hikaye tahlili, Güner Sümer’in Hikayeleri, Güner Sümer

Anahtar Kelimeler

Hikaye tahlili , Güner Sümer’in Hikayeleri , Güner Sümer

Unpublished Stories of Güner Sümer

Öz

ABSTRACT
This study examines Güner Sümer’s storytelling, which was shaped around the themes of individual loneliness, social disintegration and existential entrapment in Turkey in the 1950s and 1960s, especially through the texts titled Cinayet and Zarife. Güner Sümer’s literary and theatrical life draws a profile of a productive artist at the centre of individual and cultural transformations. Sümer’s stories focus on phenomena such as alienation, poverty, social pressure and psychological disintegration created by urbanization on the individual.
The story of Cinayet is a multi-layered narrative that develops on the axis of Istanbul’s sociocultural contradictions and individual-society conflict, where psychological tension and moral collapse are intertwined. In the story, which is processed from the narrator’s divine and subjective perspective, the inner world of the characters is conveyed in detail; while the use of space reveals class differences. While characters like Bânu and Suat are positioned as psychological reflections of moral collapse, violence and dependency, figures like Jâle point to human values that can still be preserved in this corrupt environment.
The story Zarife, on the other hand, deals with the resistance of a woman who migrates from the village to the city against domestic violence and economic exploitation from a social realist perspective. Zarife struggles both spiritually and physically against her husband Ahmet, the representative of the patriarchal system; however, her struggle for freedom ends in tragic failure. The story explores the oppression of women through themes of labour, the search for independence, and prevailing moral codes, illustrating how such oppression is internalised and perpetuated.
Both stories are notable for Sümer's individual-centered narrative style, poetic and metaphorical language, and use of interior monologue and stream of consciousness techniques. The narratives are a reflection not only of individual crises, but also of class inequalities and the dissolution of social morality. Sümer’s characters are morally not “evil”, but mostly “helpless” figures; this reveals his subtlety in understanding and narrating people. This study examines Güner Sümer’s storytelling from literary, sociological, and psychological perspectives, analysing the author’s unique narratives that combine existential inquiry with social sensitivity within Turkish literature. Sümer’s texts may be regarded as a representation of both his period and universal human conditions.

Anahtar Kelimeler

Story analysis , Güner Sümer's Stories , Güner sümer

Kaynakça

• AĞAOĞLU, A. (1983), Güner Sümer Toplu Eserleri I, İstanbul: Ada Yayınları.
• AĞAOĞLU, A. (2012), Damla Damla Günler, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• AKTAŞ, Ş. (2003), Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
• AKTAŞ, Ş.(2017), Anlatma Esasına Bağlı Edebi Metinlerin Tahlili, Ankara: Kurgan Edebiyat.
• (ATBAŞI, N. E. (2025, 22 Haziran), “Güner Sümer”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sumer-guner)
• ÇETİN, N. (2015), Roman Çözümleme Yöntemi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ÖZLÜ, D. (1984), “Güner Sümer ve Mavi Hareketi”, Yazko Edebiyat, S. 41-42, s. 145-148.
• SELEN, S. (2023), Kişisel iletişim yüz yüze görüşme, 24 Ocak 2023.
• ŞENER, Z. (2025), Ömer Seyfettin’in “Tarih Ezeli Bir Tekerrürdür” Hikâyesinde Estetik Algı, Turkish Studies – Language and Literature, 669-687.
• TEKER, G. (2018), Güner Sümer’in Küçük İnsanı, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• TEKİN, M. (1989), Roman Sanatı ve Romanın Unsurları, Konya: Selçuk Üniversitesi Basımevi.
• YALÇINKAYA, M., (2013), “Mavi Dergisinin İncelenmesi” Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Kırklareli.