Evaluation of Healthcare Institution Preference with Analythical Hierarchy Process in COVID-19 Pandemia Period

Yıl 2022, , 74 - 89, 31.12.2022

Aygülen Kayahan Karakul , Melike Çırak

https://doi.org/10.52148/ehta.1121886

Öz

COVID-19 Pandemia has shown its social, economic and human effects destructively in all areas locally, regionally, nationwide and globally. It has affected many sectors like procduction, transportation, automotive, electronics, constructions, machines, food and education in a very negative way. One of the most affected sectors in this pandemia is health. This pandemia process has been managed with planning, organising and coordinating the health services and it is still ongoing. Public health services have been categorized as 1st,2nd, and 3rd level health services by the Ministry of Health and services have been provided in these levels. In case individuals show the symptoms of the epidemic illness, they are enabled with going to all three kinds of healthcare facility for diagnosis and treatment. In this study, healthcare facility preferences in COVID-19 pandemic process are organised with Analytical Hierarchy Process method. In this context, within health facility choice criteria, the suitable ones for COVID-19 process, which are the distance of the facility to the house, advices about health facilities of other people who caught COVID-19, the exigence in emergency situations and recognition of the facility, are determined. The decisions of Decision Makers have been combined with the Geometric Mean Operator. According to the findings of the research, it is found out that the most important criteria of healthcare facility choice is “exigence in emergency situations” and the best alternative is “Medical Faculty Hospital” which is in the 3rd step as a healthcare facility.

Anahtar Kelimeler

COVID-19, AHP, Healthcare Institution Choice, Healthcare Services

COVID-19 Pandemi Döneminde Sağlık Kuruluşu Tercihinin Analitik Hiyerarşi Prosesi ile Değerlendirilmesi

Öz

COVID-19 Pandemisi; yerel, bölgesel, ülkesel ve küresel düzeyde sosyal, beşerî ve ekonomik etkilerini her alanda yıkıcı bir şekilde göstermiş, üretim, ulaştırma, otomotiv, elektronik, inşaat, makine, gıda, eğitim, gibi birçok sektörü olumsuz etkilemiştir. Pandemiden en çok etkilenen sektörlerden birisi de sağlık sektörüdür. Sağlık hizmetlerinin planlanması, organize edilmesi ve koordinasyonu ile pandemi süreci yönetilmiş olup süreç halen devam etmektedir. Türkiye’de kamusal sağlık hizmetleri; Sağlık Bakanlığınca 1., 2. ve 3. basamak sağlık hizmetleri olarak sınıflandırılmış olup COVID-19 Pandemisi sürecinde hastalık semptomları görülmesi durumunda, teşhis ve tedavi için vatandaşlara üç tür sağlık kuruluşuna da gidebilme imkanı tanınmıştır. Bu çalışmada COVID-19 pandemisi sürecinde, sağlık kuruluşu tercihleri Analitik Hiyerarşi Prosesi yöntemi ile sıralanmıştır. Bu kapsamda, literatür incelenerek sağlık kuruluşu seçim kriterleri arasından COVID-19 pandemisi sürecine uygun olanlar belirlenmiştir. Bunlar, sağlık kuruluşunun yaşanan yere olan uzaklığı, COVID-19 olan diğer bireylerin sağlık kuruluşları hakkında verdikleri tavsiyeler, acil durumlardaki zorunluluk ve sağlık kuruluşunun tanınırlık ölçütleridir. Karar vericilerin görüşleri, geometrik ortalama operatörü ile birleştirilmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre pandemi döneminde sağlık kuruluşu seçimindeki en önemli kriterin “acil durumlardaki zorunluk”, en iyi alternatifin ise 3. basamaktaki sağlık kuruluşu olarak “Tıp Fakültesi Hastanesi” olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

COVID -19, AHP, Sağlık Kuruluşu Tercihi, Sağlık Hizmetleri

Kaynakça

• Ansah, R.H., Sorooshian, S., & Mustafa, S.B. (2015). Analytic Hierarchy Process Decision Making Algorithm. Global Journal of Pure and Applied Mathematics. Volume 11, Number 4, pp. 2403-2410.
• Ciotti, M., Ciccozzi, M., Terrinoni, A., Jiang, W. C., Wang, C. B., & Bernardini, S. (2020). The COVID-19 Pandemic. Critical Reviews İn Clinical Laboratory Sciences, 57(6), 365-388.
• Çelebi, G., & Yıldız, M. S. Bir İmalat İşletmesinde Ahp Tabanlı Yalın Üretim Tekniği Seçimi. İşletme Bilimi Dergisi, 8(2), 227-256.
• Dağdeviren, M., Diyar, A. K. A. Y., & Mustafa, K. U. R. T. (2004). İş Değerlendirme Sürecinde Analitik Hiyerarşi Prosesi Ve Uygulamasi. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 19(2).
• Dawalibi, A.A., Al-Dali İ.H., Alkhayyal, B.A. (2020). Best marketing strategy selection using fractional factorial design with analytic hierarchy process. MethodsX, 7,100927.
• Dayan, S. (2021). COVID-19 ve Aşı. Dicle Tıp Dergisi, 48, 98-113.
• Demirel, A. C., & Sütçü, S. (2021). Covid-19 Salgınında Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Uygulamalar ve Hizmetlerin Değerlendirilmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(Pandemi Özel Sayısı), 1-1.
• Dinçer, H., & Gorener, A. (2011). Performance Evaluation Using AHP-VIKOR And AHPTOPSIS Approaches: The Case Of Service Sector. Sigma Journal Of Engineering And Natural Sciences, 29(3), 244-260.
• Doğan, N., & Gencan, S. (2013). Seyahat Acentası Yöneticilerinin Bakış Açısıyla En Uygun Otel Seçimi: Bir Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) Uygulaması. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (41), 69-88.
• Doering, N., & Maarse, H. (2015). The Use Of Publicly Available Quality İnformation When Choosing A Hospital Or Health‐Care Provider: The Role Of The GP. Health Expectations, 18(6), 2174-2182.
• DSÖ. (2021). Coronavirus (COVID-19) Dashboard. https://covid19.who.int/ Erişim Tarihi:13.12.2021.
• Felek, S., Yuluğkural, Y., & Aladağ, Z. (2007). Mobil İletişim Sektöründe Pazar Paylaşımının Tahmininde AHP Ve ANP Yöntemlerinin Kıyaslanması. Endüstri Mühendisliği, 18(1), 6-22.
• Gürbüz, S., Aydın, S., & Çöl, M. (2021). Covıd-19 Aşı Çalışmaları ve Uygulamaları. Yeni Koronavirüs Pandemisi Sürecinde Türkiye'de Covıd-19 Aşılaması ve Bağışıklama Hizmetlerinin Durumu, 45.
• Hafez, G. Editorial–Covid-19 Outbreak. Aurum Journal of Health Sciences, 2(2), 9-9.
• Hoşgör, H., & Hoşgör, D. G. (2019). Hastaların Hastane Seçimini Etkileyen Faktörler: Sistematik Derleme (1996-2017). Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 22(2), 437-456.
• İşsever, H., İşsever, T., & Öztan, G. COVID-19 Epidemiyolojisi Epidemiology Of COVID-19. NEW JOURNAL: SABIAD, Journal Of Advanced Research İn Health Sciences, Vol. 3 Supp. 1.
• İnel, M. N., & Türker, M. V. (2016). Ulusal İnovasyon Performansının Ölçümü İçin Çok Nitelikli Karar Verme Teknikleri İle Bir Model Denemesi. Marmara Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 38(2), 147-166.
• Koronavirüscovid-19kimleriçindahaölümcül? https://Tr.Euronews.Com/2020/03/04/Koronavirus-Covid-19-Kimler-İcin-Daha-Olumcul, Erişim Tarihi:19/12/2021 Adresinden Alındı.
• Korucuk, S., & Memiş, S. (2018). Tedarik Zinciri Yönetimindeki Risk Faktörlerinin Ahp İle Ölçülmesi: Erzurum İli Örneği. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 1036-1051.
• Kecek, G., & Yüksel, R. (2016). Analitik Hiyerarşi Süreci (Ahp) Ve Promethee Teknikleriyle Akıllı Telefon Seçimi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (49), 46-62.
• Malik, J., & Sharma, V. C. (2017). Determinants Of Patients' Choice Of Healthcare Provider A Study Of Selected Private Hospitals İn Delhi-NCR. NICE Journal Of Business, 12(1), 45-59.
• Özdemir, E., Kılıç, S., & Aydın, Z. B. (2010). Sosyal Güvenlik Reformu Sonrası Tüketici Olarak Hastaların Hastane Seçimi: Pazarlama Açısından Bir Alan Araştırması. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 29, Sayı 1, ss. 1-27.
• Panchal, S. Ve Shrivastava, A.Kr. (2022). Landslide hazard assessment using analytic hierarchy process (AHP): A case study of National Highway 5 in India, Ain Shams Engineering Journal 13, 101626.
• Parıldar, H. (2020). Tarihte Bulaşıcı Hastalık Salgınları. Tepecik Eğitim Ve Araştırma Hastanesi Dergisi, 30, pp. 19-26.
• Saaty, T. (1987). The Analytcal Hierarchy Process- What it is and How It is Used. Math. Modelling, Vol. 9, No. 3-5, pp. 161-176.
• Samanci, V. M. (2020). Birinci basamak sağlık hizmetleri ve pandemi süreci. Konuralp Medical Journal, 12(S1), 390-392.
• Şantaş, F., Kurşun, A., & Ahmet, K. A. R. (2016). Hastane tercihine etki eden faktörler: Sağlık hizmetleri pazarlaması perspektifinden alan araştırması. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 19(1), 17-33.
• Seyrek, İ. H., & Akşahin, A. (2016). Mobil Bankacılık Uygulamaları Kalite Faktörlerinin Analitik Hiyerarşi Prosesi İle Karşılaştırılması. International Review Of Economics And Management, 4(3), 47-61.
• Siekelova, A., Podhorska, I. & Imppola, J.J. (2021). Analytic Hierarchy Process in Multiple–Criteria Decision– Making: A Model Example. SHS Web of Conferences 90, 01019.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2020). COVID-19 Salgın Yönetimi ve Çalışma Rehberi. https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66393/covid-19-salgin-yonetimi-ve-calisma rehberi. html Erişim Tarihi: 21.12.2021.
• T.C. Sağlık Bakanlığı COVID-19 Bilgilendirme Platformu, Https://Covid19.Saglik.Gov.Tr/TR-66393/Covid-19-Salgin-Yonetimi-Ve-Calisma-Rehberi.Html,Erişim Tarihi 02.01.2022 Adresinden Alındı.
• T.C.Çalışma veSosyal Güvenlik Bakanlığı, https://www.csgb.gov.tr/haberler/koronavirus-salgini-ile-gecen-bir-yilda-bakim-kuruluslarimizda-neler-yaptik/,Erişim tarihi: 21/12/2021 tarihinde alındı.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, COVID-19 Bilgilendirme Platformu, T.C. Sağlık Bakanlığı, Erişkin Hasta Tedavisi, https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66926/eriskin-hasta-tedavisi.html, Erişim tarihi:20/12/2021adresinden alındı.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2019/10 Sağlık Hizmeti Sunucularının Basamaklandırılması Hakkında Genelge, Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü 2019/10 Sayılı Genelge.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, (2021). COVID-19 Pandemisinde Sağlık Kurumlarında Çalışma Rehberi ve Enfeksiyon Kontrol Önlemleri Rehberi, Bilimsel Danışma Kurulu Çalışması, s:23
• T.C. Sağlık Bakanlığı Covid-19 Aşı Bilgilendirme Platformu, Günlük Covid-19 Tablosu, 2022
• Ünal, Ö. F. (2011). Analitik Hiyerarşi Prosesi ve Personel Seçimi Alanında Uygulamaları. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 3(2).
• Velavan, T. P., & Meyer, C. G. (2020). The COVID‐19 Epidemic. Tropical Medicine & İnternational Health, 25(3), 278.
• Yaralıoğlu, K. (2001). Performans Değerlendirmede Analitik Hiyerarşi Proses. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1).
• Yücekaya, P., Gürol, P., & Karahan, K. A. R. A. (2016). Lojistik Bölümü Öğrencilerinin Staj Yeri Seçiminin Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) Yardımıyla Tespit Edilmesi. Journal Of Life Economics, 3(4), 235-254.
• Yüksel, İ., & Adnan, A. K. I. N. (2006). Analitik Hiyerarşi Proses Yöntemiyle İşletmelerde Strateji Belirleme. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(2), 254-268.
• Yüksel, M. (2013). Kimya Eğitiminde Öğretim Yöntemlerinin Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) ile Belirlenmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 7(1), 302-332.
• WHO Coronavirus (COVID-19) Dashboard Https://Covid19.Who.İnt/ adresinden alındı. Erişim Tarihi 13.12.2021
• WHO (2022). World Health Organization, Covid-19 Vaccines Advice, https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/covid-19 vaccines/advice,Erişim tarihi:10/03/2022 Adresinden alındı).