Ortaöğretim Öğrencilerinde Akılcı İlaç ve Antibiyotik Kullanımı Eğitiminin Etkinliği Hakkında Bir Pilot Çalışma

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 31 - 39, 30.11.2020

Şemsi Nur Karabela Hilal Özkaya Nesibe Şimşekoğlu Sena Kart Kürşad Nuri Baydili

Öz

Giriş ve Amaç: Antibiyotik direnci ve uygunsuz antibiyotik kullanımı karşısında akılcı ilaç kullanımı bilincinin oluşabilmesi için pro-aktif çözümlere ihtiyaç vardır. Örgün eğitim yoluyla akılcı ilaç ve antibiyotik kullanımı eğitimleri, bu bilince katkı sağlayabilir. Ortaöğrenim düzeyindeki öğrencilerin akılcı ilaç kullanımı konusundaki bilgi durumuyla, alacakları eğitimi algılama düzeylerini araştırmayı amaçladık.
Gereç ve yöntem: Bölgemizdeki iki ortaokulun 6, 7 ve 8. sınıflarında eğitim gören 412 öğrenciye akılcı ilaç kullanımı, antibiyotikler ve hijyen hakkında yaşlarına uygun 18 adet doğru-yanlış şeklinde iki şıklı önerme cümlesi, iki adet açık uçlu soru içeren ön-test uygulanmıştır. Öğrencilere farklı günlerde gruplar halinde 40 dakikalık eğitim verildikten sonra aynı test ile konu hakkındaki bilgiler yeniden ölçülmüştür. Veriler istatistiksel olarak analiz edilmiştir.
Bulgular: Çalışmaya katılan öğrencilerin %74,8’si (n=308) kız, %45,4’ü (n=187) 8. sınıf öğrencisi ve neredeyse tamamı (%99) daha önce konu hakkında benzeri bir eğitim almamıştı. Öğrencilerin 18 adet önerme cümlesine doğru cevap verme ortalaması eğitim aktivitesi öncesi 13,8 iken, aktivite sonrasında ortalama 15,1 olmuş (p<0,001), öğrencilerin akılcı ilaç tanımı ve uygulamaları hakkındaki bilgileri verilen eğitimle artmıştır. Açık uçlu iki soruda da durum benzer bulunmuştur (p<0,001). Erkek ve 6. sınıf öğrencilerinde doğru cevap ortalama yükselmesi anlamlı iken (p<0,001), anne-baba eğitim düzeylerinin eğitim öncesi ve sonrası doğru yanıt farkında etkili olmadığı tespit edilmiştir.
Sonuç: Ortaokul öğrencilerindeki antibiyotik ve ilaç bilgileri ortalamanın biraz üstündedir. Öğretmenlerinin dışında ilgili uzmanlarca konu hakkında eğitim verilmesi, öğrencilerin dikkatinin konuya çekilerek toplumun doğru bilgi ve tutuma erken yaşlarda yönlendirilmesi, antibiyotik direnci ve akılcı ilaç kullanımına katkı sağlayacaktır.

Pilot Study on the Effectiveness of Rational Drug and Antibiotic Use Education in Secondary School Students
Abstract:
Introduction and Aim: Pro-active solutions are needed to create rational drug use awareness in the face of antibiotic resistance and inappropriate antibiotic use. Rational drug and antibiotic use training through formal education can contribute to this awareness. We aimed to investigate the level of educational perception of students at secondary education levels by their knowledge about rational drug use.
Material and Methods: 412 students studying in the sixth, seventh, and eighth grades of two secondary schools in our region were given a pre-test including 18 true-false type statements and two open-ended questions about rational drug use, antibiotics and hygiene. After the students were given 40 minutes of training in groups on different days, the information on the subject was re-measured for the same test. The data were statistically analyzed.
Findings: 74.8% (n = 308) of the students participating in the study were girls, 45.4% (n = 187) were 8th grade students and almost all (99%) had not received a similar education on the subject before. While the average true response of the students to 18 statement sentences was 13.8 before the educational activity, it was 15.1 after the activity (p <0.001), and the students' knowledge about the rational drug definition and applications increased with the education given. The situation was also similar in two open-ended questions (p <0.001). While the average increase in correct answers was significant in boys and 6th grade students (p <0.001), it was determined that the education levels of parents before and after education were not effective in the awareness of correct answers.
Conclusion: Antibiotic and drug knowledge level in secondary school students is slightly above average. Providing education about the subject by specialists other than their teachers, directing the attention of the students to the subject and directing society to the right information and attitude at an early age will contribute to the antibiotic resistance and use of and rational drug.

Anahtar Kelimeler

Antibiyotik direnci, sağlık eğitimi, öğrenciler, çocuk, akılcı ilaç, health education, Antibiotic resistance,, students, child

Kaynakça

• Al-Ayed, M. S. Z. (2019). Parents’ knowledge, attitudes and practices on antibiotic use by children. Saudi Journal of Medicine & Medical Sciences, 7(2), 93. doi:10.4103/sjmms.sjmms_171_17.
• Ashiru-Oredope, D., & Hopkins, S. (2015). Antimicrobial resistance: moving from professional engagement to public action. Journal of Antimicrobial Chemotherapy, 70(11), 2927-2930. doi:10.1093/jac/dkv297.
• Castro-Sánchez, E., Chang, P. W., Vila-Candel, R., Escobedo, A. A., & Holmes, A. H. (2016). Health literacy and infectious diseases: why does it matter?. International Journal of Infectious Diseases, 43, 103-110. doi: 10.1016/j.ijid.2015.12.019.
• Goossens, H., Ferech, M., Vander Stichele, R., Elseviers, M., & ESAC Project Group. (2005). Outpatient antibiotic use in Europe and association with resistance: a cross-national database study. The Lancet, 365(9459), 579-587. doi: 10.1016/S0140-6736(05)17907-0.
• Gökkoca, Z. (2001). Sağlık eğitimi açısından temel ilkeler. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 10(10), 371-374.
• Molnar A. (2017), Children as agents of change in combatting antibiotic resistance. J Health Serv Res Policy. 22(4):258-260. doi:10.1177/1355819617701512.
• Morgan, D. J., Okeke, I. N., Laxminarayan, R., et al. (2011). Non-prescription antimicrobial use worldwide: a systematic review. The Lancet infectious diseases, 11(9), 692-701. doi: 10.1016/S1473-3099(11)70054-8.
• Naimoli, J. F., Rowe, A. K., Lyaghfouri, A., Larbi, R., & Lamrani, L. A. (2006). Effect of the Integrated Management of Childhood Illness strategy on health care quality in Morocco. International Journal for Quality in Health Care, 18(2), 134-144. doi: 10.1093/intqhc/mzi097. Norris, P., Chong, C. E., Chou, A., Hsu, T. H., Lee, C. C., Su, C. K. L., & Wang, Y. (2009). Knowledge and reported use of antibiotics amongst school-teachers in New Zealand. Pharmacy practice, 7(4), 238. doi:10.4321/s1886-36552009000400007.
• Onyango-Ouma, W., Aagaard-Hansen, J., & Jensen, B. B. (2005). The potential of schoolchildren as health change agents in rural western Kenya. Social science & medicine, 61(8), 1711-1722. doi: 10.1016/j.socscimed.2005.03.041.
• Özçelikay, G. (2001). A pilot study on rational drug use. Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Dergisi, 30(2), 9-18. doi: 10.15010000000357.
• Özkars, M. Y., & Kırık, S. (2019). Which Method is More Effective in Aerochamber Training in Pediatric Age Group?. Dicle Tıp Dergisi, 46(1), 85-90. doi: 10.5798/dicletip.534836 Sağlık Bakanlığı, Öğrencilere Yönelik AİK Sunumları, Erişim Tarihi: 21.11.2018 http://www.akilciilac.gov.tr/?p=2487.
• Saygı, Ş., Battal, D., ve Şahin, N. (2012). Çevre ve insan sağlığı yönünden ilaç atıklarının önemi. Marmara Pharmaceutical Journal, 16(2), 82-90. doi: 10.12991/201216406.
• Spellberg, B., Guidos, R., Gilbert, D., Bradley, J., Boucher, H. W., Scheld, W. M., ... & Infectious Diseases Society of America. (2008). The epidemic of antibiotic-resistant infections: a call to action for the medical community from the Infectious Diseases Society of America. Clinical infectious diseases, 46(2), 155-164. doi: 10.1086/524891.
• Türkiye İlaç Pazarı, İlaç Endüstrisi İşverenler Sendikası, Erişim tarihi: 04.02.2020 http://www.ieis.org.tr/ieis/tr/indicators/33/turkiye-ilac-pazari.
• WHO, Erişim Tarihi, 21.03.2019. https://www.who.int/topics/health_education/en/.
• WHO. The rational use of drugs. Report of the Conference of Experts Nairobi, Erişim Tarihi:19.01.2020 http://apps.who.int/medicinedocs/documents/s17054e/s17054e.pdf.