İlkokul ve Ortaokullarda Görev Yapan Okul Müdürlerinin Sosyal Adalet Liderliği Davranışları ile Öğretmenlerin İşe Yabancılaşma Algıları Arasındaki İlişki

Yıl 2024, , 155 - 180, 31.07.2024

Necmi Gökyer , Rıdvan Değirmenci

https://doi.org/10.58689/eibd.1434578

Öz

Bu araştırmanın amacı ilkokul ve ortaokul ve imam hatip ortaokullarında görev yapan okul müdürlerinin göstermiş olduğu sosyal adalet liderliği davranışları ile öğretmenlerin işe yabancılaşma algıları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini 2019-2020 eğitim öğretim yılında Gaziantep İlinde görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Araştırmada basit seçkisiz örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Gaziantep ili Şehitkamil ilçesinde görev yapan 458 öğretmene ölçekler dağıtılmış, toplanan ölçeklerden 23’ü analiz kapsamından çıkarılmış ve 435 ölçekten elde edilen veriler analiz edilmiştir. Araştırmada veri toplama araçları olarak kişisel bilgiler formu, sosyal adalet liderliği ölçeği ve işe yabancılaşma ölçeği kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarılarak, sonuçlar SPSS 22 paket programına kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırmada uygun olacak analizleri yapabilmek için normallik testleri uygulanmış verilerin normal dağılım gösterdiği görülmüştür. Değişkenler arasında ilişkiye ölçmek amacıyla korelasyon ve regresyon analizi yapılmıştır. Bağımsız değişkenlerin bağımlı değişkenler üzerindeki etkisini görmek için iki grup için bağımsız örneklemler t-Testi, ikiden fazla grup için ise One-Way ANOVA testi uygulanmıştır. Öğretmen görüşlerine göre araştırma sonucunda, okul müdürlerinin göstermiş olduğu sosyal adalet liderliği davranışları ile öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeyleri arasında negatif yönlü, düşük düzeyde ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sosyal adalet, Sosyal adalet liderliği, Yabancılaşma, İşe Yabancılaşma

Etik Beyan

Etik onay: Araştırma verilerinin toplanabilmesi için öncelikle Fırat Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Etik Kurulu’ndan 22.04.2020 tarih ve 390231 sayılı onay alınmıştır.

Kaynakça

• Abaslı, K. (2018). Örgütsel dışlanma, işe yabancılaşma ve örgütsel sinizm ilişkisine yönelik öğretmen görüşleri [Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Açıkel, S. (2013). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel kültürleri ile işe yabancılaşmaları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Ataşehir ilçesi örneği). [Yüksek Lisans Tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Ak, K. (2019). Okul iklimi ile öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeyleri arasındaki ilişki [Yüksek Lisans Tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Akpolat, T. (2014). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel sinizm tutumunun işe yabancılaşma düzeyine etkisi (Samsun ili örneği) [Yüksek Lisans Tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Altay, T. (2021). İlkokul öğretmenlerinin algılarına göre okul iklimi, işe yabancılaşma ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Arar, K. H. (2015). Leadership for Equity and Social Justice in Arab and Jewish Schools in Israel: Leadership Trajectories and Pedagogical Praxis. International Journal of Multicultural Education, 17(1), 162-187. https://doi.org/10.18251/ijme.v17i1.938
• Arayıt, E. (2020). Öğretmenlerin örgütsel muhalefet davranışları ve işe yabancılaşma düzeyleri arasındaki ilişkinin bazı değişkenlere göre incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Arslan, A. (2019). Sosyal adalet liderliği ve etik iklim arasındaki ilişkiye yönelik öğretmen görüşleri [Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Avcı, M. (2012). Eğitimde Temel Bir Sorun: Yabancılaşma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 23-40.
• Avşar, D. (2019). Okul ikliminin işe yabancılaşma düzeyine etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Aydın, K. (2015). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları ile işe yabancılaşma algıları arasındaki ilişki (Uşak ili örneği) [Yüksek Lisans Tezi]. Uşak Üniversitesi.
• Bell, L. A. (1997). Theoretical foundations for social justice education, Teaching For Diversity and Social Justice içinde (3–15). Adams, M., Bell, L. A. ve Griffin P., London: Routledge.
• Blaunner, R. (1964). Aliention And Frdoom: The Factory Worker And His Industry. Chicago: The Universty Of Chicago Press.
• Bogotch, I., ve Reyes-Guerra, D. (2014). Leadership for Social Justice: Social Justice Pedagogies. Revista Internacional de Educación para la Justicia Social, 3(2), 33-58.
• Boz, M. (2014). Eğitim örgütlerinde işe yabancılaşma ve öfke ilişkisi (Şişli Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi) [Yüksek Lisans Tezi]. Bahçeşehir Üniversitesi.
• Bozkurt, B. (2018). Sosyal adalet liderliği ile yöneticiye bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki [Doktora Tezi]. Gaziantep Üniversitesi.
• Brooks, J. S., Jean-Marie, G., Normore, A. H., & Hodgins, D. W. (2007). Distributed Leadership for Social Justice: Exploring How İnfluence and Equity Are Stretched over an Urban High School. Journal of School Leadership, 17(4), 378-408. https://doi.org/10.1177%2F105268460701700402
• Brooks, J. S., ve Miles, M. T. (2008). From Scientific Management to Social Justice... and Back Again?. Pedagogical Shifts in the Study and Practice of Educational Leadership. Leadership for Social Justice: Promoting Equity And Excellence Through İnquiry And Reflective Practice, 10(21), 99-114.
• Capper, C. A., Theoharis, G., & Sebastian, J. (2006). Toward a Framework for Preparing Leaders for Social Justice. Journal of Educational Administration, 44(3), 209-224. https://doi.org/10.1108/09578230610664814
• Çağlayan, A. (2015). İmam hatip ortaokullarında görevli öğretmenlerin işe yabancılaşmasına ilişkin algıları [Yüksek Lisans Tezi]. Zirve Üniversitesi.
• Coşturoğlu, M. (1999). Sosyal şizofreni ve yaratıcı düşünce üzerindeki baskısı. Ankara: Güldikeni Yayınları.
• Darıyemez, K. (2010). Örgütlerde ortaya çıkan yabancılaşma sorunu ve bu sorunun çözümü açısından halkla ilişkiler çalışmalarının önemi (Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi örneği) [Yüksek Lisans Tezi]. Başkent Üniversitesi.
• Delipoyraz, D. F. (2019). Resmi ortaokullarda öğretmenlerin rol belirsizliği ve rol çatışması ile işe yabancılaşma ilişkisi [Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• DeMatthews, D. (2014). Dimensions of Social Justice Leadership: A Critical Review of Actions, Challenges, Dilemmas, and Opportunities for The İnclusion of Students with Disabilities in US Schools. Revista Internacional de Educación para la Justicia Social (RIEJS), 3(2),107-122.
• DeMatthews, D., ve Mawhinney, H. (2014). Social Justice Leadership and İnclusion: Exploring Challenges in an Urban District Struggling to Adres İnequalities. Educational Administration Quarterly, 50(5), 844-881. https://doi.org/10.1177%2F0013161X13514440
• Demirez, F. ve Tosunoğlu, N. (2017). Örgüt İkliminin İşe Yabancılaşma Üzerine Etkisi: Gazi Üniversitesi Rektörlüğünde Bir Araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(2), 69-88.
• Elma, C. (2003). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşması (Ankara ili örneği) [Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Ergil, D. (1978). Yabancılaşma Kuramına İlk Katkılar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 33(3), 93-108. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000001363
• Ertekin, P. ve Özmen, D. (2017). Bir Üniversite Hastanesinde Çalışan Hemşirelerde İşe Yabancılaşmayı Yordayan Değişkenlerin İncelenmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 14(1), 25-30.
• Furman, G. (2012). Social Justice Leadership as Praxis: Developing Capacities Through Preparation Programs. Educational Administration Quarterly, 48(2), 191-229. https://doi.org/10.1177%2F0013161X11427394
• Furman, G. C. ve Shields, C. M. (2005). How can educational leaders promote and support social justice and democratic community in schools?. A new agenda for research in educational leadership içinde (119-137). Firestone W. A ve Riehl C., New York: Teachers College Press.
• George, D., ve Mallery, P. (2016). IBM SPSS statistics 23 step by step: A simple guide and reference. Routledge.
• Gider, İ. (2020). Okul yönetiminde kayırmacılık davranışları ile öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeyleri arasındaki ilişki [Yüksek Lisans Tezi]. Siirt Üniversitesi.
• Gören, S., Ç. (2019). Sosyal adalet liderliği, okul yaşam kalitesi ve okula aidiyet duygusu ilişkisi [Doktora Tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Güner, B. (2018). Öğretmenlerin damgalama ve intikam eğilimlerinin işe yabancılaşmalarına etkisinin araştırılması [Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Güneri-Mehmetoğlu, B. (2010). Öğretim elemanlarının maruz kaldıkları yıldırma davranışlarının işe yabancılaşmaları üzerine etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Gür, M. (2009). Meslek liselerinde görev yapan öğretmenlerin okullarındaki güven düzeylerinin işe karşı tutumları ile ilişkisinin araştırılması [Yüksek Lisans Tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Hurst, C. (2012). Social inequality: Forms, causes, and consequences. Boston: Pearson.
• Jean-Marie, G. (2008). Leadership for Social Justice: An Agenda for 21st Century Schools. The Educational Forum, 72(4), 340-354. https://doi.org/10.1080/00131720802362058
• Jordan, B. (1998). The new politics of welfare. London: Sage.
• Kartal, M. (2019). Öğretmenlerin öz-yeterlik inançları ile işe yabancılaşmaları arasındaki ilişki [Yüksek Lisans Tezi]. Dumlupınar Üniversitesi.
• Kasapoğlu, S. (2015). İlköğretim okulu öğretmenlerinin işe yabancılaşma düzeyleri ile örgütsel adalet algıları arasındaki ilişki [Yüksek Lisans Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Kesik, F. ve Cömert, M. (2014). İlköğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin İşe Yabancılaşma Düzeylerine İlişkin Algıları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 27-46.
• Kılçık, F. (2011). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeyine ilişkin algıları (Malatya ili örneği) [Yüksek Lisans Tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Koçak, S. ve Bostancı, B. (2019). Sınıf Yönetiminde Sosyal Adalet. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültersi Dergisi, 52(3), 915- 942. https://doi.org/10.30964/auebfd.597200
• Koçak, S. ve Özdemir, M. (2019). Sosyal Adalet Liderliğine Yönelik Öğretmen Görüşlerinin İncelenmesi. International Journal of Human Sciences, 16(4), 1164-1179. https://doi.org/10.14687/jhs.v16i4.5871
• Kondakçı, Y., Kurtay, M. Z., Oldaç, Y. İ., & Şenay, H. H. (2016). Türkiye’de okul müdürlerinin sosyal adalet rolleri. Eğitim yönetimi araştırmaları içinde (353-361). Ankara: Pegem Akademi.
• Kose, B. W. (2009). The Principal’s Role in Professional Development for Social Justice: An Empirically-Based Transformative Framework. Urban Education, 44(6), 628-663. https://doi.org/10.1177%2F0042085908322707
• Köse, Ö. (2018). İlkokul Sınıf Öğretmenlerinin İşe Yabancılaşma Düzeyleri: Karaman Örneği [Yüksek Lisans Tezi]. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi.
• Kurtulmuş, M. ve Yiğit, B. (2016). İşe Yabancılaşmanın Öğretmenlerin İşten Ayrılma Niyetine Etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 12(3), 860-871. https://doi.org/10.17860/mersinefd.282385
• Marshall, C., ve Oliva, M. (2006). Leadership for social justice: making revolutions in education. Boston: Pearson Education.
• Marx, K. (2013). Yabancılaşma (5. Baskı). (Çev. Somer, K., Kardam, A., Belli, S., Gelen, A, Fincancı, Y. ve Bilgi, A). Ankara: Sol Yayınları.
• McCabe, N. C. ve McCarthy, M. M. (2005). Educating School Leaders for Social Justice. Educational Policy, 19(1), 201-222.
• McKenzie, K. B., Christman, D. E., Hernandez, F. Colleen, E.F, Capper, A., Dantley, M., González, M.N., Cambron-McCabe, N. & Scheurich, J.J. (2008). From the Field: A Proposal for Educating Leaders for Social Justice. Educational Administration Quarterly, 44-(1), 111-138.
• Murrell, P. Jr. (2006). Toward Social Justice in Urban Education: A Model of Collaborative Cultural İnquiry in Urban Schools. Equity & Excellence in Education, 39, 81-90. http://doi.org/abs/10.1080/10665680500478890
• Nadir, U. ve Aktan, M. C. (2015). Social Justice. Education and School Social Work in Turkey. Quality. Social Justice and Accountability in Education Worldwide, 217-221.
• Oakes, J., Quartz, K. H., Ryan, S. & Lipton, M. (2000). Becoming good american schools. Phi Delta Kappan, 81(8), 568-576.
• OECD. (2010). PISA 2009 results: Overcoming social background: Equity in learning opportunities and outcome. PISA, OECD Publishing.
• Oplatka, I. (2010). The Place of “Social Justice” in the Field of Educational Administration: A Journal Based Historical Overview of Emergent Area of Study. International Handbook of Educational Leadership and Social (In) Justice. 1, 15-36. http://doi.org/10.1007/978-94-007-6555-9_2
• Özdemir, M. (2017). Sosyal Adalet Liderliği, Okula Yönelik Tutum ve Okul Bağlılığı Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Eğitim ve Bilim, 42(191), 267-281.
• Özdemir, M., Kütküt, B. (2015). Sosyal Adalet Liderliği Ölçeği’nin (SALÖ) Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 16(3),201-218.
• Özdemir, M., Pektaş, V. (2017). Sosyal Adalet Lı̇derlı̇ğı̇ Ölçeği̇ - Öğretmen Formu’nun Gelı̇ştirı̇lmesı̇. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(40), 111-127.
• Polat, M. ve Yavaş, T. (2012). Yabancılaşma, Kurumsal Değerler ve Duygu Yönetimi Denklemi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 218-224.
• Püsküllüoglu, A. (2000). Arkadas Türkçe Sözlük. Ankara: Arkadas Yayınevi.
• Rapp, D. (2002). Social Justice and The İmportance of Rebellious, Oppositional İmaginations. Journal of School Leadership, 12(3), 226-245. https://doi.org/10.1177%2F105268460201200301
• Ryan, J. (2006). Inclusive Leadership and Social Justice for Schools. Leadership and Policy in schools, 5(1), 3-17. https://doi.org/10.1080/15700760500483995
• Sancak, A. (2020). Okul yöneticilerinin kayırmacılık davranışları ile öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeyleri arasındaki ilişki [Yüksek Lisans Tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Shoho, A., R., ve Martin, N. K. (1999). Alienation among alternatively certified and traditionally certified teachers. ERS Spectrum, 17(3), 27-33.
• Speight, S. L. ve Vera, E. M. (2004). A Social Justice Agenda: Ready or Not? The Counseling Psychologist, 32(1), 109-118. https://doi.org/10.1177%2F0011000003260005
• Sunal, O. (2011). Sosyal Politika: Sosyal Adalet Açısından Kuramsal Bir Değerlendirme. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 66(3), 283-305.
• Şimşek, M. Ş., Çelik, A., Akgemci, T. & Fettahoğlu, T. (2006). Örgütlerde Yabancılaşmanın Yönetimi Araştırması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 569- 587.
• Şişman, M. (2006). Eğitimde demokrasi ve sosyal adalet: Türkiye eğitim değişmeyen miti, Türk Eğitim Sisteminde Yeni Paradigma Arayışları Bildiriler Kitabı. 4–5 Kasım 2006 Ankara, Eğitim Bir- Sen Yayınları: 16.
• Tekin, F. (2014). Peter L. Berger’in Yabancılaşma Anlayışı: Diyalektik Bilincin Kaybı. Beytulhikme An International Journal of Philosophy, 4(2), 29-48.
• Theoharis, G. (2007). Social Justice Educational Leaders and Resistance: Toward a Theory of Social Justice Leadersip. Educational Administration Quarterly, 43(2), 221-258. https://doi.org/10.1177%2F0013161X06293717
• Theoharis, G. (2009). The school leaders our children deserve: Seven keys to equity, social justice and school reform. New York: Teachers College Press.
• Tolan, B. (2005). Sosyoloji. Ankara: Gazi Yayınları.
• Tomul, E. (2009). İlköğretim Okullarındaki Sosyal Adalet Uygulamalarına İlişkin Yönetici Görüşleri. Eğitim ve Bilim, 34(152), 126-137.
• Uğur, A. ve Erol, Z. (2015). Örgütlerde Kritik Sorun Kaynağı Olarak İşe Yabancılaşma, Yabancılaşma ve Bürokrasi Arasındaki İlişkiye Yönelik Kavramsal Bir Yaklaşım. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 182-192.
• UNESCO. (2015). Transforming our World: The 2030 agenda for sustainable development.
• UNESCO. (2017). Global education monitoring report 2017/8 - Accountability in education: Meeting our commitments. Paris: UNESCO Publishing.
• Yıldırım, E. (2021). Okul müdürlerinin sosyal adalet liderliğinin öğretmen motivasyonuna etkisinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Karabük Üniversitesi.
• Yıldız, E. (2016). Öğretmenlerin meslek etik ilkelerine uygun davranma algılarının işe yabancılaşma-yaşam doyumu ve bazı değişkenler açısından incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Ahi Evran Üniversitesi.
• Wang, F. (2016). From Redistribution to Recognition: How School Principals Perceive Social Justice. Leadership and Policy in Schools, 15(3), 323-342. https://doi.org/10.1080/15700763.2015.1044539
• Wasonga, T. A. (2010). Leadership Practices for Social Justice, Democratic Community,and Learning: School Principals’ Perspectives. Journal of School Leadership, 19(2), 200-224. https://doi.org/10.1177%2F105268460901900204
• Zielinski, A. E. ve Hoy, W. K. (1983). Isolation And Alienation İn Elementary Schools. Educational Administration Quarterly, 19(2), 27-45. https://doi.org/10.1177%2F0013161X83019002003