OKULUN KOLAYLAŞTIRICI ÖRGÜTSEL YAPISI İLE ÖRGÜTSEL SESSİZLİK VE İŞ TATMİNİ ARASINDAKİ İLİŞKİLER

Yıl 2019, Cilt: 10 Sayı: 19, 107 - 129, 24.07.2019

Kıvanç Bozkuş , Mehmet Fatih Karacabey , Mustafa Özdere

Öz

Bu araştırmanın amacı kolaylaştırıcı okul yapısı, örgütsel sessizlik ve iş tatmini arasın-
daki ilişkileri belirlemektir. Araştırma ilişkisel desen ile yürütülmüştür. Adıyaman ilindeki
devlet okullarında, 2016-2017 eğitim-öğretim yılında ilkokul, ortaokul ve liselerde görev
yapmakta olan 238 öğretmenden veriler okul yapısı, örgütsel sessizlik ve iş tatmini ölçekleriyle toplanmıştır. Veriler en çok olabilirlik hesaplamasına dayalı yapısal eşitlik modellemesi
ile çözümlenmiştir. Bulgulara göre okullarda örgütsel sessizliğin ortaya çıkmadığı, okulla-
rın kolaylaştırıcı yapıda oldukları, öğretmenlerin işlerinden tatmin oldukları, kolaylaştırıcı
okul yapısının sessizliği orta düzeyde ve ters yönlü olarak, iş tatminini ise zayıf düzeyde
etkilediği, iş tatminiyle örgütsel sessizlik arasında zayıf ve ters yönlü bir ilişkinin olduğu
saptanmıştır. Okulların kolaylaştırıcı yapıya sahip olmalarının sağlanması için uygulayıcılara
önerilerde bulunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Okul yapısı, örgütsel sessizlik, iş tatmini, eğitim, öğretmen

Kaynakça

• Adler, P. S., & Borys, B. (1996). Two types of bureaucracy: Enabling and coercive. Administrative Science Quarterly, 41, 61-89.
• Agho, A. O., Price, J. L., & Mueller, C. W. (1992). Discriminant validity of measures of job satisfaction, positive affectivity and negative affectivity. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 65(3), 185-195.
• Akbarian, A., Ansari, M. E., Shaemi, A., & Keshtiaray, N. (2015). Review organizational silence factors. Journal of Scientific Research and Development, 2(1), 178-181.
• Akçakaya, M. (2016). Weber’in bürokrasi kuramının bugünü ve geleceği. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(8), 275-295.
• Aktaş, H., & Şimşek, E. (2015). Bireylerin örgütsel sessizlik tutumlarında iş doyumu ve duygusal tükenmişlik algılarının rolü. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 11(24), 205-230.
• Amah, O. E., & Okafar, C. A. (2008). Relationships among silence climate, employee silence behavior and work attitudes: the role of self-esteem and locus of control. Asian Journal of Scientific Research, 1(1), 1-11.
• Argyris, C. (1997). Double loop learning in organizations. Harvard Business Review, 55(5). Arlı, D. (2013). İlkokul müdürlerinin örgütsel sessizlik ile ilgili görüşleri. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 69-84.
• Awang, Z., Ahamed, J. H., & Zin, N. M. (2010). Relationship among leadership style, organi- zational culture and employee commitment in university libraries. Library Management, 31(4), 253-266.
• Aydın, M. (2007). Eğitim yönetimi (7th ed.). Ankara: Hatiboğlu Basım ve Yayım.
• Aziri, B. (2011). Job satisfaction: A literature review. Management Research and Practice, 3(4), 77-86.
• Başaran, İ. E. (2008). Örgütsel davranış: insanın üretim gücü. Ankara: Ekinoks.
• Batura, N., Skordis-Worrall, J., Thapa, R., Basnyat, R., & Morrison, J. (2015). Is the job satisfaction survey a good tool to measure job satisfaction amongst health workers in Nepal? Results of a validation analysis. BMC Health Services Research, 16(308), 1-13.
• Bildik, B. (2009). Liderlik tarzları, örgütsel sessizlik ve örgütsel bağlılık ilişkisi. Yayımlan- mamış Yüksek Lisans Tezi. Gebze: Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü. Buluç, B. (2009). İlköğretim okullarında bürokratik okul yapısı ile okul müdürlerinin liderlik stilleri arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 34(152), 71-86.
• Bursalıoğlu, Z. (2003). Eğitim yönetiminde teori ve uygulama (7. b.). Ankara: Pegem.
• Cerit, Y. (2013). Okulun bürokratik yapısı ile sınıf öğretmenlerinin profesyonel davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18(4), 497-521.
• Cheng, J.-W., Lu, K.-M., Chang, Y.-Y., & Johnstone, S. (2013). Voice behavior and work engagement: the moderating role of supervisor-attributed motives. Asia Pasific Journal of Human Resources, 51, 81-102.
• Christen, M., Lyer, G., & Soberman, D. (2006). Job satisfaction, job performance and effort: A reexamination using agency theory. Journal of Marketing, 70, 137-10.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education (6. b.). New York: Routledge.
• Çakıcı, A. (2007). Örgütlerse sessizlik: Sessizliğin teorik temelleri ve dinamikleri. Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 145-162.
• Çakıcı, A. (2008). Örgütlerde sessiz kalınan konular, sessizliğin nedenleri ve algılanan sonuçları üzerine bir araştırma. Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 117-134.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. & Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları (3. b). Ankara: Pegem.
• Deter, J. R., & Edmondson, A. C. (2005). No exit, no voice: the bind of risky voice opportunities in organization. Academy of Management Proceedings (1), 1-6.
• Dönder, H. H. (2006). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ve bürokrasi. Yayım- lanmamış yüksek lisans tezi, Afyon Karahisar Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erenler, E. (2010). Çalışanlarda sessizlik davranışının bazı kişisel ve örgütsel özelliklerle ilişkisi: Turizm sektöründe bir alan araştırması. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erigüç, G., Özer, Ö., Turaç, İ. S., & Sonğur, C. (2014). The causes and effects of the organizational silence: on which issues the nurses remain silent? Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 10(22), 131-153.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8. ed.). New York: McGraw-Hill.
• Gray, J. (2016). Investigating the role of collective trust, collective efficacy, and enabling school structures on overall school effectiveness. Education Leadership Review, 17(1), 114-128.
• Gray, J. A., & Summers, R. (2015). International professional learning communities: The role of enabling school structures, trust, and collective efficacy. International Education Journal: Comparative Perspectives, 14(3), 61-75.
• Gray, J., Kruse, S., & Tarter, C. J. (2016). Enabling school structures, collegial trust and academic emphasis: Antecedents of professional learning communities. Educational Management Administration & Leadership, 44(6), 875-891.
• Güney, S. (2011). Örgütsel davranış. Ankara: Nobel.
• Hajdukova, A., Klementova, J., & Klementova, J. J. (2015). The job satisfaction as a regulator of the working behavior. Social and Behavioral Sciences, 190, 471-476.
• Hoy, K. W. (2003). An analysis of enabling and mindful school structures: Some theoretical, research and practical considerations. Journal of Educational Administration, 41(1), 87- 108.
• Hoy, W. K., & Miskel, C. G. (2013). Educational administration: Theory, research, and pra- ctice. (9th ed.). New York: McGraw-Hill.
• Hoy, W. K., & Sweetland, S. R. (2000). School bureaucracies that work: Enabling, not coercive. Journal of School Leadership (10), 524-541.
• Hoy, W. K., & Sweetland, S. R. (2001). Designing better schools: the meaning and measure of enabling school structures. Educational Administration Quarterly, 37(3), 296-321.
• Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural equation modeling: a multidisciplinary journal, 6(1), 1-55.
• Judge, T. A., & Watanabe, S. (1993). Another look at the job satisfaction- Life satisfaction relationship. Journal of Applied Psychology, 78(6), 939-948.
• Kılınç, A. Ç., Koşar, S., & Er, E. (2016). The relationship between bureaucratic school structures and teacher self-efficacy. Mchill Journal of Education, 51(1), 615-634.
• Kish-Gephart, J. J., Detert, J. R., Trvevino, L. K., & Edmondson, A. C. (2009). Silenced by fear: the nature, sources, and consequences of fear at work. Research in Organizational Behavior, 29, 163-193.
• Larrabee, J., Janney, M., Ostrow, C., Withrow, M., Hobbs, M., & Burant, C. (2003). Predicting registered nurse job satisfaction ad intent to leave. Journal of Nursing Administrati- on, 33(5), 271-283.
• Mansfield, R. (1973). Bureaucracy and centralization: an examination of organizational structure. Administrative science quarterly, 18(4), 477-488.
• Mayerson, D. R. (2010). The relationship between school climate, trust, enabling structures, and perceived school effectiveness. St. John’s University (New York), School of Education and Human Services.
• MEB (2017). Millî eğitim istatistikleri örgün eğitim 2016/’17. Ankara: MEB.
• Meier, L. L., & Spector, P. E. (2015). Human Resource Management. In C. L. Cooper, Wiley Encyclopedia of Management (Vol. 5).
• Merton, R. K. (1940). Bureaucratic structure and personality. Social forces, 18(4), 560-568.
• Milliken, F. J., Morrison, E. W., & Hewlin, P. F. (2003). An exploratory study of employee silence upward and why. Journal of Management Studies, 40(6), 1453-1476.
• Morrison, E. W., & Milliken, F. J. (2000). Organizational silence: A barrier to change and development in a pluralistic world. Academy of Management Review, 25(4), 706-725.
• Nikmaram, S., Yamchi, H. G., Shojaii, S., Zahrani, M. A., & Alvani, S. M. (2012). Study on relationship between organizational silence and commitment in Iran. World Applies Science Journal, 17(10), 1271-1277.
• Orgambiez, A. (2017). Workplace empowerment and job satisfaction in Portuguese nursing staff: An exploratory study. Central European Journal of Nursing and Midwifery, 8(4), 749-755.
• Ömeroğlu, Ö. (2006). Okul yönetiminde bürokrasi ile öğretmenlerin okula ilişkin tutumları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özdemir, S., & Kılıç, A. Ç. (2014). Bürokratik okul yapısı ile öğretmenlerin akademik iyim- serlik düzeyleri arasındaki ilişki. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 10(1), 1-23.
• Özer, N., & Dönmez, B. (2013). Kolaylaştırıcı okul yapısı ölçeğinin Türkçe formunun psiko- metrik özelliklerinin yeniden değerlendirilmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 3(4), 57-68.
• Pinder, C. C., & Harlos, K. P. (2001). Employee silence: Quiescence and acquiescence as responses to perceived injustice. Research in Personnel and Human Resources Management (20), 331-369.
• Redding, W. C. (2009). Rocking boats, blowing whistles and teaching speech communication. Communication Education, 245-258. doi: https://doi.org/10.1080/03634528509378613
• Rhoads, D. H. (2009). Enabling structure and collective efficacy: a study of teacher per- ceptions in elementary divisions of American schools in Mexico. Seton Hall University Dissertations and Theses.
• Robbins, A. (1998). Organizational behavior: contexts, controversies, applications. USA: Prentice-Hall.
• Seçer, İ. (2015). Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci: SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Anı.
• Sinden, J. E., Hoy, W. K., & Sweetland, S. R. (2004). An analysis of enabling school structure: Theoretical, empirical and research considerations. Journal of Educational Administration, 42(4), 462-478.
• Spector, P. E. (1997). Job satisfaction. USA: Sage Publications Inc.
• Sweetland, S. R. (2001). Authenticity and sense of power in enabling school structures: an empirical analysis. Education, 121(3), 581-588.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6. ed.). Upper Saddle River: Pearson.
• Taek-Hong, T., & Waheed, A. (2011). Herzberg’s motivation-hygiene theory and job satisfaction in the Malaysian retail sector: The mediating effect of love of money. Asian Academy of Management Journal, 16(1), 73-94.
• Watts, D. M. (2009). Enabling school structure, mindfulness, and teacher empowerment: test of a theory. Doctoral dissertation, University of Alabama Libraries.
• Wright, T. A., & Cropanzano, R. (2000). Psychological well-being and job satisfaction as predictors of job performance. Journal of Occupational Health Psychology, 5(1), 84-94.
• Wu, J. H., Hoy, W. K., & Tarter, C. J. (2013). Enabling school structure, collective responsibility, and a culture of academic optimism: Toward a robust model of school performance in Taiwan. Journal of Educational Administration, 51(2), 176-193.
• Yılmaz, S. E., Çetinel, E., & Uysal, D. (2016). The effect of organizational silence on job satisfaction: a research on bank employees. İşletme Araştırma Dergisi, 8(1), 75-99.
• Zelenski, J. M., Murphy, S. A., & Jenkins, D. A. (2008). The happy-productive worker thesis revisited. Journal of Happiness Studies, 9(4), 521-537.