Sanayi Devrimlerinin Üniversitelerin Gelişimine Etkisi ve Geleceğin Üniversiteleri

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: Özel Sayı: Türkiye’de Yükseköğretimin Yeniden Yapılandırılması: Yeniklikler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri Kongresi, 223 - 238, 06.11.2025

Ömer Gündoğdu

Öz

Bu çalışma, sanayi devrimlerinin üniversitelerin kurumsal gelişimi ve ders müfredatları üzerindeki belirleyici etkilerini incelemektedir. Bu bağlamda, birinci sanayi devriminden günümüze kadar uzanan süreçte, her bir sanayi devriminin karakteristik özellikleri analiz edilmiş ve bu dönüşümlerin yüksek öğretim kurumlarının eğitim programlarına yansıması değerlendirilmiştir. Ayrıca, günümüzde yaşanmakta olan dördüncü sanayi devrimi (Endüstri 4.0) ve ortaya çıkan Toplum 5.0 vizyonu çerçevesinde, üniversitelerin gelecekte nasıl şekilleneceğine dair projeksiyonlar sunulmuştur. Günümüz üniversitelerinin, yalnızca eğitim ve araştırma misyonlarıyla sınırlı kalmayıp, inovasyon, girişimcilik ve bölgesel kalkınma odaklı çok boyutlu bir yapılanma sürecine girmeleri öngörülmektedir. Özellikle yapay zekâ, bilgi teknolojileri, yenilenebilir enerji ve dijital öğrenme gibi alanlarda yaşanan teknolojik ilerlemelerin, üniversitelerin öğretim içeriklerinde köklü değişimlere yol açacağı düşünülmektedir. Bu dönüşümün, öğrencilerin teknik bilgi ve becerilerinin yanı sıra iletişim, takım çalışması ve problem çözme gibi yumuşak becerileri edinmelerini de destekleyeceği öne sürülmektedir. Ayrıca, dijital teknolojilerin yaygınlaşmasının, yükseköğretimde fırsat eşitliği ve erişilebilirliği artırma potansiyeli taşıdığı, özellikle dezavantajlı grupların yükseköğretime katılımını kolaylaştırabileceği değerlendirilmektedir. Bu çerçevede, çalışmanın temel amacı üniversitelerin sanayi devrimleri bağlamındaki evrimini ortaya koymak ve geleceğe yönelik dönüşüm dinamiklerini çok boyutlu biçimde analiz etmektir.

Anahtar Kelimeler

Sanayi Devrimi , Üniversite , Yapay Zekâ , Dijital Teknoloji

Etik Beyan

Bu makale önerisi, 26-27 Mayıs 2025 tarihlerinde Ankara’da gerçekleştirilen “Türkiye’de Yükseköğretimin Yeniden Yapılandırılması: Yenilikler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri” temalı Yükseköğretim Kongresi’nde sunmuş olduğum “Sanayi Devrimlerinin Üniversitelerin Gelişimine Etkisi ve Geleceğin Üniversiteleri” başlıklı bildirinin genişletilmiş halidir. Özel sayınızda yayınlanmak üzere sunuyorum. Şimdiden teşekkür ederim, kolaylıklar dilerim

The Impact of Industrial Revolutions on the Development of Universities and Universities of the Future

Öz

This study examines the decisive impact of industrial revolutions on the institutional development of universities and their curricula. In this context, it analyzes the characteristic features of each industrial revolution from the First Industrial Revolution to the present and evaluates how these transformations have been reflected in the educational programs of higher education institutions. Additionally, it offers projections on how universities might evolve in the future within the framework of the ongoing Fourth Industrial Revolution (Industry 4.0) and the emerging Society 5.0 vision.

It is anticipated that today’s universities will go beyond their traditional roles in education and research to embrace a multidimensional structure focused on innovation, entrepreneurship, and regional development. Technological advancements—particularly in artificial intelligence, information technologies, renewable energy, and digital learning—are expected to bring fundamental changes to university curricula. This transformation is also believed to support students in acquiring not only technical knowledge and skills but also soft skills such as communication, teamwork, and problem-solving.

Furthermore, the widespread adoption of digital technologies has the potential to enhance equity and accessibility in higher education, especially by facilitating the participation of disadvantaged groups. Within this framework, the primary aim of the study is to reveal the evolution of universities in the context of industrial revolutions and to analyze the dynamics of future transformations in a multidimensional manner.

Anahtar Kelimeler

Industrial Revolution , University , Artificial ıntelligence , Digital Technologies , Curriculum

Kaynakça

• Akgül, H., & Ayer, Z. (2020). Examining the impact of Industry 4.0 on education. Journal of Awareness, 5(2), 159-168. https://doi.org/10.26809/joa.5.013
• Altbach, P. G., Reisberg, L., & Rumbley, L. E. (2009). Trends in global higher education: Tracking an acade mic revolution. UNESCO.
• Almutairi, Y. M. N., Al-Saad, A.F., Elmelegy, R.I., Bakr, A.A.H., Abdallah, M. A. & Almotairi, K. M. (2025). Systematic literature review of fourth industrial revolution on higher educaiton: Implications for higher education sustainability, International Journal of Instruction, 18(2), 285-308.
• Azmi, A. N., Kamin, Y., Noordin, M. K., & Nasir, A. N. (2018). Towards industrial revolution 4.0: Emplo yers’ expectations on fresh engineering graduates. International Journal of Engineering & Techno logy, 7(4.28), 267-272. https://doi.org/10.14419/ijet.v7i4.28.22593
• Ben-David, J. (1977). Centers of learning: Britain, France, Germany, United States (1st ed.). McGraw-Hill. https://doi.org/10.4324/9781315081625
• Binh, T. T. M. (2023). Innovation in education: Adapting political theory to the 4.0 industrial revolution. European Journal of Theoretical and Applied Sciences, 1(6), 1012-1018. https://doi.org/10.59324/ ejtas.2023.1(6).98
• Booth, A., Sutton, A., & Papaioannou, D. (2016). Systematic approaches to a successful literature review (pp. 24-26). SAGE.
• Chatzis, K. (2009). Coping with the second industrial revolution: Fragmentation of the French engineering education system, 1870s to present. Engineering Studies, 1(2), 79-99.
• Fomunyam, K. G. (2019). Education and the Fourth Industrial Revolution: Challenges and possibilities for engineering education. International Journal of Mechanical Engineering and Technology, 10(8), 271-284.
• Gleason, N. (Ed.). (2018). Higher education in the era of the Fourth Industrial Revolution. Palgrave Mac millan.
• Goldin, C., & Katz, L. F. (2009). The race between education and technology. Harvard University Press.
• Gündoğdu, Ö. (2022). Geleceğe izdüşüm. In Ö. Gündoğdu (Ed.), Geleceğin Mühendisi (pp. 9-29). Paradigma Akademi.
• Hilton, A. A., McClain, K., & Outten, D. L. (2018). The industrial revolution of higher education. Journal of Research Initiatives, 3(3), 1-9.
• İşler, H. (2021). The effects of the first and second industrial revolutions on vocational and technical educati on systems. Studies in Educational Research and Development, 5(1), 72-84.
• Kumar, D. K., & Manta, M. S. (2016). Searching techniques in the e-environment: An overview. Indian Journal of Information Sources and Services, 6(2), 19-29. https://doi.org/10.51983/ijiss.2016.6.2.447
• Latif, W. B., Pervin, K., & Karim, M. (2021). The impact of the fourth industrial age (I4.0) on higher educati on (HE4.0): In the perspective of Bangladesh. International Journal of Education and Social Science Research, 4(5), 1-11.
• Marginson, S. (2016). The dream is over: The crisis of Clark Kerr’s California idea of higher education. University of California Press.
• Mohajan, H. (2019). The first industrial revolution: Creation of a new global human era. Journal of Social Sciences and Humanities, 5(4), 377-387.
• Mokyr, J. (2016). A culture of growth: The origins of the modern economy. Princeton University Press.
• Penprase, B. E. (2018). The Fourth Industrial Revolution and higher education. In N. W. Gleason (Ed.), Higher education in the era of the Fourth Industrial Revolution (pp. 207-228). Palgrave Macmillan. 235
• Peters, M. A. (2017). Technological unemployment: Educating for the fourth industrial revolution. Educatio nal Philosophy and Theory, 49(1), 1-6. https://doi.org/10.1080/00131857.2016.1177412
• Salnyk, I., Grin, L., Yefimov, D., & Beztsinna, Zh. (2023). The future of higher education: Implementation of virtual and augmented reality in the educational process. Futurity Education, 3(3), 46-61. https://doi. org/10.57125/FED.2023.09.25.03
• Saputra, H. A., & Azizah, Y. N. (2022). The impact of the Fourth Industrial Revolution on IIUM students’ motivation in learning Islamic education. Southeast Asian Journal of Islamic Education, 5(1), 95 109. https://doi.org/10.21093/sajie.v4i2.5800
• Schwab, K., & Davis, N. (2019). Dördüncü sanayi devrimini şekillendirmek (Çev. N. Özata). Optimist.
• Sekiyama, T. (2020). The impact of the Fourth Industrial Revolution on student mobility from the perspective of education economics. Creative Education, 11, 435-446.
• Smith, L. (2023). Implications of the Fourth Industrial Revolution on higher education. In Proceedings of the 10th Focus Conference (TFC 2023), Advances in Social Science, Education and Humanities Resear ch (pp. 354-366). https://doi.org/10.2991/978-2-38476-134-0_23
• Steinbuch, M. (2016, July 23). Towards the 4th generation university [Blog post]. Maarten Steinbuch Blog. https://maartensteinbuch.com/2016/07/23/towards-the-4th-generation-university/
• Sulkowski, L., Kolasinska-Morawska, K., Seliga, R., & Morawski, P. (2021). Smart learning technologizati on in the Economy 5.0 – The Polish perspective. Applied Sciences, 11, 5261. https://doi.org/10.3390/ app11115261
• Tram, P. N., & Trung, T. V. (2021). Developing higher education in the context of Industrial Revolution 4.0. Multicultural Education, 7(6), 208-216.
• Yüceol, N. (2021). The steps to be taken in higher education for successful adaptation to Industry 4.0. Yükse köğretim Dergisi, 11(3), 563-577. https://doi.org/10.2399/yod.21.617715
• Wissema, J. G. (2009). Towards the third generation university. Edward Elgar.
• Xing, B., & Marwala, T. (2017). The implications of the Fourth Industrial Age for higher education. The Thinker, 73, 10-15.